jak_wspierac_rozwoj_mowy_dziecka.pdf

Jak wspierać rozwój mowy dzieci

w wieku 0–6 lat?

Informator dla rodziców

Publikacja bezpłatna przygotowana w ramach projektu „Nasza

Poradnia: Pomoc psychologiczno-pedagogiczna dla zwiększenia

szans edukacyjnych dzieci z powiatu limanowskiego i okolic”,

współﬁnansowanegoprzez budżetpaństwaiUnięEuropejskąwramach

Europejskiego Funduszu Społecznego

(nr umowy UDA.POKL.09.05.00-12-082/07-00)

34-730 Mszana Dolna, ul. Piłsudskiego 11, tel. (018) 540-42-42

www.asto.org.pl

Projekt współﬁnansowanyprzezUnięEuropejską

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

DRODZY RODZICE!

PRZECZYTAJCIE I POMÓŻCIE SWOJEMU DZIECKU

PRAWIDŁOWO SIĘ ROZWIJAĆ

Rozwój języka rozpoczyna się już z chwilą narodzin, a nawet wcześniej,

jeżeli weźmiemy pod uwagę pierwsze doświadczenia słuchowe i czuciowe płodu.

Od pierwszych prób ssania i pierwszego wydanego (najczęściej w postaci krzyku)

dźwięku rozpoczyna się dla dziecka długa droga prowadząca do zdobywania

narzędzia pozwalającego poznawać rzeczywistość.

Od chwili narodzin dziecko prawidłowo rozwijające się wydaje dźwięki

i komunikuje głosem swoje potrzeby. W pierwszych miesiącach życia to płacz,

krzyk stanowi ważny etap rozwoju zdolności komunikowania się.

O prawidłowym kształtowaniu się języka decydują różnorakie czynniki.

Aby mowa pojawiła się w sposób naturalny, zmysły dziecka – zwłaszcza słuch

– muszą prawidłowo funkcjonować. Również zaburzenia motoryczne (gdy np.

dziecko nie może prawidłowo wypowiadać dźwięków mowy lub nie jest w stanie

poruszać się w przestrzeni i nie może na podstawie własnych doświadczeń

stworzyć wielu pojęć dotyczących odległości, położenia, relacji przestrzennych)

powoduje nieprawidłowości w kształtowaniu się języka.

Projekt współﬁnansowanyprzezUnięEuropejską

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Rozwój mowy w pierwszym roku życia

Wiek

w miesiącach

Umiejętności oczekiwane rozwojowo

– wokalizacje pierwszych samogłosek

– wydawanie dźwięków, które nie przypominają ludzkiej mowy

– doskonalenie repertuaru samogłosek

– pojawienie się pierwszych prymarnych spółgłosek „p”, „b”, „m”

– powtarzanie (naśladowanie) sylab charakterystycznych dla języka

narodowego

– gaworzenie naśladowcze

– naśladowanie, powtarzanie oraz samodzielna wokalizacja sylab

– rozumienie wypowiedzi o zabarwieniu emocjonalnym. Muszą to być

komunikaty proste i krótkie, na przykład nu, nu, brawo. Połączone

z gestem oraz mimiką stają się dla dziecka czytelnym przekazem

językowym

– pojawienie się gestu wskazywania palcem

– początek kształtowania się pola wspólnej uwagi oraz rozumienia intencji

komunikacyjnych

– pierwsze słowa składające się z sylab otwartych (zakończone na

samogłoskę)

– rozumienie pierwszych słów (najczęściej rzeczowniki w mianowniku)

– rozumienie prostych poleceń, niektórych nazw osób, przedmiotów

i czynności

– samodzielne wypowiadanie kilku wyrazów

– powtarzanie sylab i słów wypowiadanych przez dorosłego

Ćwiczenia dla dzieci w pierwszym roku życia

Należy podkreślić, ze stymulacja rozwoju mowy powinna odbywać się już od pierwszych

dni życia dziecka i obejmować: czynności artykulacyjne, zdolności naśladowania i rozumienia

oraz zachowania warunkujące pojawienie się języka. W związku z tym zadaniem rodziców jest:

 częste mówienie do dziecka , w stanach ożywienia dziecko powinno słyszeć głos

opiekunów,

 nazywanie otaczających dziecko przedmiotów , wykonywanych właśnie czynności czy

odczuwanych emocji – wówczas rodzice dostarczają poprawnych wzorców językowych,

 wzmacnianie wokalizacji dziecka poprzez naśladowanie wydawanych przez nie

dźwięków ,

 od czwartego miesiąca życia zachęcanie dziecka do naśladowania wymawianych

samogłosek i sylab – dorosły wypowiada dźwięk, a dziecko powtarza,

 od szóstego miesiąca życia, kiedy dziecko zaczyna częściej przyjmować pozycję siedzącą,

opiekuni powinni starać się nazywać te fragmenty rzeczywistości, na które dziecko

patrzy . Chwile, kiedy interesuje się ono czymś w swoim otoczeniu, ułatwiają mu

zapamiętywanie słyszanych nazw,

 ciągłe nazywanie rzeczywistości podczas spacerów, zabaw i innych form spędzania

wolnego czasu,

 w dziesiątym miesiącu życia, gdy dziecko zaczyna dzielić uwagę z dorosłymi i sygnalizować,

na przykład wskazywać palcem, rodzice nie powinni tego ignorować, lecz opisywać

wskazywaną przez dziecko rzecz ,

 dbanie o zapewnienie dziecku bodźców werbalnych możliwych do powtórzenia .

Najłatwiejsze do powtórzenia są – przed ukończeniem pierwszego roku życia – wyrazy

dźwiękonaśladowcze, np: MU, HAU, MIAU, BE, KWA, ME, KU-KU, IHA, II,SY, które jako

nazwy zwierząt szybko pojawią się w mowie prawidłowo rozwijającego się dziecka,

 śpiewanie dziecku kołysanek lub czytanie bajek szeptem – raz do jednego, raz do

drugiego ucha .

Projekt współﬁnansowanyprzezUnięEuropejską

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Rozwój mowy w drugim roku życia

Drugi rok życia to czas szybkich zmian w systemie językowym dziecka. Do końca tego

okresu w mowie dziecka pojawiają się już wszystkie samogłoski ustne oraz duża część spółgłosek.

W związku ze słabą jeszcze pionizacją języka, w artykulacji brakuje głosek dziąsłowych sz, ż,

cz, dż (u niektórych dzieci pojawiają się one dopiero około czwartego roku życia). Większość

wypowiadanych spółgłosek jest w charakterystyczny sposób zmiękczana, co spowodowane jest

typowym w tym wieku unoszeniem masy języka ku górze. Ten nawyk z czasem mija. Niekiedy

trudności sprawiają dzieciom spółgłoski wargowo-zębowe („w”, „f”). Najpóźniej jednak do

trzeciego roku życia powinny znaleźć się w fonetycznym repertuarze dziecka.

W mowie dwulatka dochodzi do wielu zjawisk językowych wynikających z trudności

w wykonywaniu na przykład ruchów artykulacyjnych. W związku z tym obserwujemy liczne

uproszczenia grup spółgłoskowych, upodobnienia lub odpodobnienia, metatezy (przestawki liter,

sylab), epentezy (wstawki liter, sylab) i substytucje (zastępstwa). Zjawiska te samoczynnie

ustępują wraz ze zwiększeniem się możliwości artykulacyjnych, wzbogaceniem słownictwa oraz

wzrostem liczby wykonywanych prób nazywania.

Wiek

w miesiącach Umiejętności oczekiwane rozwojowo

13–16

– posługiwanie się nazwami osób, przedmiotów i kilku czynności

– wyrazy zbudowane z zreduplikowanych (powtarzających się) sylab

– dalszy rozwój słownictwa, wypowiedzi w większości jednowyrazowe,

rzadziej dwuwyrazowe bez odmiany

– rozwój rozumienia prostych zdań (głównie poleceń i zakazów)

– stały wzrost słownictwa

– pojawienie się wypowiedzi dwuwyrazowych i początki odmiany – jako

pierwsza pojawia się odmiana przez przypadki

– w odmianie czasownika najczęściej używana jest 3 osoba liczby

pojedynczej, także w znaczeniu 1 osoby trybu rozkazującego

Ćwiczenia dla dzieci w drugim roku życia

Aby dziecko właściwie budowało system znaczeń dziecięcego języka oraz wzmacniało

językowe zachowania, potrzebne są wypowiedzi rodziców, opiekunów. Tylko wtedy, gdy

wielokrotnie usłyszy ono, po wypowiedzianych przez siebie słowach, na przykład po ka, ka, ka,

„to kaczka robi (mówi) kwa, kwa”, ma możliwość utrwalenia nowego pojęcia. Takie postępowanie

znacznie przyśpiesza proces nabywania słownictwa przez dzieci w drugim roku życia. Uczenie się

słów powoduje, że pod koniec drugiego roku życia pojawia się często umiejętność budowania

wypowiedzi dwuwyrazowych, choć nie zawsze mają one postać zestawiania rzeczownika

z czasownikiem.

Rodzice mogą również wspomagać rozwój dziecka dwuletniego poprzez następujące

ćwiczenia:

 rodzic wskazuje przedmioty i wypowiada ich nazwę . Musi uchwycić moment, kiedy

wzrok dziecka skupiony jest na nazywanej rzeczy. Na początku drugiego roku życia

powinny przeważać onomatopeje, np. hau, miau, kwa, mu, me, ii („ świnka ”), fu-fu

(„ pociąg ”), tik-tak

 rodzic zachęca dziecko do powtarzania sekwencji samogłosek , początkowo dwóch,

następnie trzech itd. ( A, O, U, A, AOE ),

 podaje dziecku nazwy samogłosek wraz z obrazem graﬁcznym – każda samogłoska

powinna zostać zapisana drukowanym pismem, bez ozdobników, na osobnym kartoniku

(5 x 5 cm),

Projekt współﬁnansowanyprzezUnięEuropejską

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

 zwraca uwagę na tempo mówienia do dziecka , zwłaszcza wtedy, gdy wprowadza

nowe słowa (tempo powinno być wolniejsze od spontanicznej mowy opiekunów),

 pamięta o tym, że wypowiadanym do dziecka zdaniom musi towarzyszyć wyrazista

mimika oraz – w niektórych wypadkach – czytelny gest (np. wyciąganie ręki podczas

wypowiadania daj lub charakterystyczne rozłożenie rąk przy mówieniu nie ma ),

 wspomaganie rozwoju języka poprzez wspólne czytanie bajek . To czytanie

tekstów drukowanych powinno być wspierane opowiadaniem treści ilustracji językiem

dostosowanym do możliwości dziecka. Podczas oglądania obrazków rodzic wskazuje

palcem dziecka wybrane fragmenty przedstawionej rzeczywistości i wypowiada nazwy.

Zachęca dziecko do powtarzania. Kieruje do niego także pytania: Kto to? lub Gdzie jest

kot? Pokaż . Zasłaniając ręką niektóre przedmioty lub postacie, podaje formy dopełniacza,

mówi na przykład: To auto. O, nie ma auta. To miś. Nie ma misia.

Zasób słownictwa dziecka dwuletniego jest ściśle związany z jego indywidualnymi

doświadczeniami. Zależne są one na przykład od tego, w jakiej rodzinie się wychowuje (jak

licznej, o jakiej strukturze pokoleniowej), gdzie mieszka (w mieście czy na wsi), jak rozwinięte

jest motorycznie, na jakim jest poziomie samoobsługi, jakie są jego preferencje pokarmowe.

Słowo, aby utrwalić się w mowie dziecka, musi być wielokrotnie w jego otoczeniu powtarzane,

a dla niego samego musi mieć moc sprawczą. W związku z tym dziecko, które widuje swoją

babcię tylko od czasu do czasu, nie utrwali nazywającego ją słowa w pierwszym okresie rozwoju

mowy – inaczej niż maluch, którym na co dzień opiekuje się babcia. Podobnie jest z nazwami

pokarmów – niejadek nie będzie używał ich w ogóle, inaczej niż dziecko o dużym apetycie, które

zdaje sobie sprawę, że użycie słowa nazywającego jedzenie przyśpiesza otrzymanie go.

Rozwój mowy w trzecim roku życia

Przełom drugiego i trzeciego roku życia to okres stałego, szybkiego pojawiania się w mowie

dziecka poszczególnych kategorii językowych. Jako pierwsza pojawia się odmiana rzeczownika,

a w niej najczęściej używane przypadki: mianownik, miejscownik i celownik. Pojawienie się

wołacza silnie uzależnione jest od wzorców, które dziecko naśladuje.

Trzeci rok przynosi również zmiany w długości wypowiedzianych zdań. Dziecko potraﬁ

zakomunikować swoje potrzeby, odpowiedzieć na stawiane mu pytania, zapytać o interesujący

je fragment rzeczywistości. Prawidłowy rozwój językowy daje dziecku poczucie bezpieczeństwa

– dzięki językowi można bowiem porządkować otaczający świat, nauczyć zasad obowiązujących

w społeczeństwie.

Wiek

w latach

Umiejętności oczekiwane rozwojowo

– stały wzrost słownictwa

– stopniowe ustępowanie charakterystycznej miękkości spółgłosek

– szybki rozwój konstrukcji składniowej (budowanie wszystkich typów zdań

złożonych podrzędnie i współrzędnie)

– wzrost sprawności komunikacyjnej

– brak jedynie głosek dziąsłowych

Ćwiczenia dla dzieci w trzecim roku życia

Rodzic:

 pokazuje dziecku obrazek przedmiotu (na obrazku powinny być przedstawione rzeczy,

z którymi dziecko często się styka, które widuje w swoim otoczeniu), prosi o podanie

nazwy , a następnie odwraca obrazek lub zasłania go ręką i pyta: czego nie ma? , ćwicząc

z dzieckiem poprawną formę dopełniacza,

Projekt współﬁnansowanyprzezUnięEuropejską

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: