Dobry start przedszkolaka.pdf

Monika Rościszewska-Woźniak

przedszkolaka

Program

wychowania przedszkolnego

Dobry start

Wstęp

Każde dziecko w wieku 3-5 lat powinno mieć dostęp do edukacji przedszkolnej. Jest to szczególnie waż-

ne w przypadku dzieci mieszkających na wsi lub pochodzących z rodzin o niskim statusie społeczno-

ekonomicznym. Zgodnie z badaniami prowadzonymi od ponad 20 lat, dzieci, które mają mniejsze szan-

se na osiągnięcia w szkole, powinny dla ich wyrównania uczestniczyć w wysokiej jakości zajęciach edu-

kacyjnych już od wczesnego wieku przedszkolnego.

Program „Dobry start przedszkolaka” przeznaczony jest do realizacji w grupach przedszkolnych w innych

formach wychowania przedszkolnego, szczególnie tam, gdzie jest potrzeba i możliwość tworzenia grup

różnowiekowych. Będzie więc użyteczny na wsi, a także wszędzie tam, gdzie z różnych powodów przed-

szkoli nie ma. Celem programu jest stworzenie warunków umożliwiających dzieciom nabywanie umie-

jętności i wiedzy potrzebnych im do satysfakcjonującego startu w szkole i dalszego rozwoju. Cel ten

realizowany jest poprzez organizowanie zajęć opartych na jak największej aktywności dzieci oraz współ-

pracy z rodzicami. Rodzice powinni pełnić w grupach przedszkolnych zasadniczą rolę współorganiza-

torów zajęć. Zapewnia to zarówno dzieciom, jak i ich rodzicom warunki do rozwoju i poczucie bezpie-

czeństwa.

Program oparto na podstawie programowej wychowania przedszkolnego zawartej w rozporządzeniu

Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania

przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U. z dnia 15 stycznia

2009 r. Nr 4, poz. 17).

Pierwsza wersja programu została stworzona dla alternatywnych form wychowania przedszkolnego

w ramach programu „Gdy nie ma przedszkola” prowadzonego przez Fundację Rozwoju Dzieci im. J. A.

Komeńskiego w latach 2001-2007. Po zmianie Ustawy o Systemie Oświaty program był wykorzystywany

w innych formach wychowania przedszkolnego prowadzonych bądź wspieranych merytorycznie przez

Fundację Komeńskiego. Obecnie został rozszerzony, zmodyikowany i przystosowany do wymagań no-

wej podstawy programowej oraz rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 czerwca 2009 r.

w sprawie dopuszczania do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego i programów na-

uczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników (Dz.U. z dnia 10 czerwca 2009 r. Nr 89,

poz. 730).

W programie uwzględnia się cztery przenikające się dziedziny rozwoju i uczenia się dzieci: wiedzę,

umiejętności, dyspozycje i uczucia. Każdy z tych wymiarów wymaga innych umiejętności i działań na-

uczyciela wobec dzieci. W większości programów kładzie się nacisk na wiedzę i umiejętności. Program

„Dobry start przedszkolaka” za niezwykle ważne uważa również rozwijanie przez dzieci dyspozycji

(skłonności) i uczuć, dzięki czemu będą potraiły satysfakcjonująco poradzić sobie z wyzwaniami edu-

kacyjnymi w dalszych latach.

Konstrukcja Programu dostosowana jest do specyicznych warunków, w jakich działają małe grupy przed-

szkolne. Charakteryzuje je mniejsza liczebność grup, łączenie dzieci w grupy różnowiekowe, aktywna

obecność rodziców. Pozwala to na dopasowanie realizowanego programu do indywidualnych potrzeb

edukacyjnych dzieci i społeczności lokalnej. Program zawiera również komentarze i wskazówki prak-

tyczne dla nauczyciela ułatwiające realizację przyjętych celów wychowawczych i edukacyjnych oraz

umożliwiające elastyczny dobór treści zajęć i rodzajów aktywności do potrzeb dzieci.

Wstęp

Realizację Programu można planować zarówno na 12 godzin tygodniowo, stanowiące minimum dla

innych form wychowania przedszkolnego jak i na więcej – np. 20 czy 25 godzin tygodniowo. Zgodnie ze

standardami Fundacji Komeńskiego optymalna liczba dzieci w grupie różnowiekowej nie może być więk-

sza niż 15.

Dziećmi powinny zajmować się dwie osoby – nauczyciel i asystent. Funkcję asystenta powinien pełnić

rodzic jednego z dzieci. Do jego obowiązków należy przede wszystkim wspieranie nauczyciela w pracy

oraz pomaganie dzieciom w czynnościach, z którymi same sobie nie radzą.

Program wychowania przedszkolnego podzielony jest na cztery części. W pierwszej przedstawiona zo-

stała ogólna charakterystyka Programu „Dobry start przedszkolaka” – założenia i cele oraz struktura.

Część II omawia konkretne zagadnienia dotyczące realizacji programu – porządek dnia, zadania i rolę

osób zaangażowanych w pracę grupy przedszkolnej. Część III poświęcona jest zagadnieniom rozwoju

społeczno-emocjonalnego przedszkolaków. W IV części wymieniane są szczegółowo treści edukacyjne

w różnych zakresach edukacji oraz umiejętności rozwijane przez dzieci. Ostatnia część to załączniki:

formularze i karty obserwacji, formularz oceny dojrzałości przedszkolnej dziecka oraz propozycje ukła-

du dnia i tygodnia.

I. Założenia, cele i struktura programu

Dobry start przedszkolaka

Założenia programu

Program oparto na trzech podstawowych założeniach:

1. Aby dziecko mogło się rozwijać, jego aktualne potrzeby edukacyjne muszą być

zaspokojone w optymalnym stopniu

Zgodnie z wizją Fundacji Rozwoju Dzieci im. J. A. Komeńskiego każde dziecko jest niepowtarzalną isto-

tą z immanentną gotowością do rozwoju. Naturalną tendencją u każdego dziecka jest dążenie do pozna-

wania i doskonalenia się. Zadaniem dorosłych jest niedopuszczenie do zahamowania tej tendencji oraz

stwarzanie warunków dzieciom do rozwoju pełnego potencjału.

W naszym myśleniu opieramy się na koncepcji Lilian G. Katz, (1994) 1 , zgodnie z którą niezbędne dla

rozwoju dziecka jest zaspokojenie w optymalnym stopniu następujących potrzeb:

– poczucia bezpieczeństwa – opisywanego jako poczucie komfortu psychicznego, bycia akceptowanym

i kochanym;

– poczucia własnej wartości – aprobaty dla siebie samego i własnych działań zarówno w grupie przed-

szkolnej, jak i w rodzinie;

– poczucia, że życie ma sens – przekonania, że warto jest żyć, że doświadczenia są ciekawe, ważne

i prawdziwe, a nie banalne, niepoważne i sztuczne;

– zrozumienia doświadczeń – dziecko potrzebuje pomocy dorosłych, aby zrozumieć własne doświad-

czenia i przeżycia, nadać im sens oraz poznać doświadczenia innych ludzi;

– autorytetu i jasnych, sensownych granic – dziecko potrzebuje obecności dorosłych, którzy akcep-

tują własne doświadczenie, mądrość i wiedzę, potraią wytyczyć wyraźne granice, a jednocześnie dają

dziecku zrozumienie, bliskość i akceptację, nawet jeśli postępuje ono niezgodnie z regułami;

– dobrych wzorców osobowych – osób, na których mogą się wzorować, które potraią jasno rozmawiać

o wartościach, a także postępują zgodnie z tymi wartościami.

2. Rozwój dzieci odbywa się wielotorowo i w sposób dynamiczny

Konstruując Program, wzięto pod uwagę zarówno normatywny, jak i dynamiczny wymiar koncepcji

uczenia i rozwoju dzieci (Lilian G. Katz, Sylvia C. Chard, 2000) 2 . Wymiar normatywny odnosi się do

typowych lub najczęściej obserwowanych u większości dzieci wzorów zachowań, umiejętności i myśle-

nia – takich, które są normą dla danego wieku. W naszym Programie wymiar normatywny bierzemy pod

uwagę podczas planowania aktywności adekwatnej do poziomu rozwoju dzieci oraz osiągnięć odpo-

wiednich dla danego wieku.

1 Lilian G. Katz, Potrzeby małych dzieci [w:] T. Ogrodzińska (red.) Małe dziecko – znaczenie wczesnej edukacji , Polska

Fundacja Dzieci i Młodzieży, Warszawa 2000.

2 Lilian G. Katz, Sylvia C. Chard, Engagind Children`s Minds: he Project Approach, A blex Publishing Corporation

Stamford, Connecticut 2000.

I. Założenia, cele i struktura programu Dobry start przedszkolaka

Wiedza o normach wiekowych jest podstawą planowania aktywności dzieci i nauczyciela, odpowiednich

i interesujących zajęć dla dzieci w danym wieku. Wiedza ta daje nauczycielowi również możliwość za-

uważenia zachowań lub zdolności dzieci znacząco poniżej lub powyżej normy, co ułatwia prowadzenie

dokładnej obserwacji lub zaplanowanie specjalnych zadań dla dziecka.

Dynamiczny charakter rozwoju zawiera trzy powiązane ze sobą aspekty. Po pierwsze – istota ludzka

zmienia się w czasie nie tylko z powodu rozwoju izycznego, ale również różnych życiowych doświadczeń

lub ich braku. Drugi aspekt to efekt odroczenia – niektóre doświadczenia nie są uświadamiane od razu,

mogą jednak później w znaczący sposób modyikować lub zaburzać rozwój osobowości dziecka. Trzeci

aspekt to efekt kumulacji częstych doświadczeń – jakościowa zmiana następuje dopiero po wielu powtó-

rzeniach danej sytuacji.

Nałożenie wymiaru dynamicznego na normy rozwojowe wymusza także konieczność wzięcia pod uwa-

gę długoterminowych efektów uczenia się dziecka, a zatem długoterminowych efektów działań nauczy-

ciela. Warto pamiętać, że dzieci uczą się zarówno rzeczy pożądanych, jak i takich, których sobie nie

życzymy. A zatem profesjonalny namysł na temat tego, czego powinny się uczyć, musi brać pod uwagę

nie tylko to, co dzieci powinny robić w danym wieku, ale również wiedzę na temat długoterminowych

dynamicznych sekwencji odroczenia i efektu kumulacyjnego.

Poniżej zostały omówione cztery aspekty rozwoju dziecka.

1) Dzieci zdobywają wiedzę , czyli poznają fakty, koncepcje, słownictwo, literaturę poprzez: demon-

strację nauczyciela, informacje, jakie przekazuje, opisy, odpowiedzi na pytania, wyjaśnienia dawane

przez dorosłych. Małe dzieci jednak zdobywają wiedzę przede wszystkim poprzez aktywne i kon-

struktywne działania i dzięki procesom nadawania znaczenia własnym obserwacjom i doświadcze-

niom.

2) Dzieci ćwiczą i doskonalą umiejętności poprzez obserwację i naśladownictwo, wykonywanie i po-

wtarzanie czynności według instrukcji i wdrażanie ich w nowych sytuacjach. Umiejętności zachowa-

nia się w grupie, sprawność izyczna, umiejętności językowe, liczenie, rysowanie to zaledwie kilka

z niezliczonej liczby umiejętności nabywanych przez dzieci w pierwszych latach życia.

3) Dzieci rozwijają swoje dyspozycje , czyli niektóre zdolności, postawy, gotowość czy tendencje do

odpowiadania na poszczególne sytuacje w określony sposób. Ciekawość, przyjacielskość, skłonność

do rządzenia, wielkoduszność, małostkowość, twórczość – to bardziej postawy i dyspozycje niż umie-

jętności czy wiedza.

Dyspozycji nie można nauczyć przez formalną instrukcję ani namawianie. Wiele ważnych dyspozycji,

włączając w to gotowość do uczenia się i nadawanie sensu doświadczeniom, jest wrodzonych – nieza-

leżne od tego, gdzie dzieci się rodzą i w jakich warunkach żyją. Inne, jak np. ciekawość, postawa twórcza,

gotowość do współpracy, otwartość, życzliwość, są rozwijane poprzez wzrastanie wśród ludzi, którzy

takie postawy reprezentują, a następnie wzmacniane, bardziej poprzez zauważanie ich i docenianie niż

nagradzanie.

Proces rozwijania dyspozycji wymaga stworzenia dziecku możliwości ekspresji swoich postaw w dzia-

łaniu. Dzięki temu dziecko może obserwować efektywność własnych zachowań i doświadczać satysfak-

cji z tego płynącej. Nauczyciel może wzmacniać dyspozycje dzieci poprzez stawianie celów ukierunko-

wanych na proces, a nie na wynik (np. zamiast mówić: „Sprawdźmy, jak sobie poradzicie”, powinien

powiedzieć: „Zobaczmy, czego możemy się nauczyć, co nowego możemy odkryć”). W ten sposób za-

chęca i ośmiela dzieci do koncentrowania się na tym, czego się uczą, a nie na zewnętrznej ocenie swo-

ich działań.

4) Dzieci rozwijają uczucia , czyli subiektywne stany emocjonalne. Niektóre uczucia są wrodzone (np.

lęk, złość, radość), inne rozwijają się w trakcie uczenia – np. pewność siebie, poczucie własnej war-

tości, poczucie przynależności, bezpieczeństwa. W czasie pierwszych lat edukacji kształtują się rów-

nież uczucia związane ze szkołą, nauczycielami i innymi dziećmi.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: