ateizm.pdf

NOWICKI Andrzej Rusław ur. 27 maja

1919 w Warszawie filozof kultury,

historyk filozofii, italianista,

religioznawca, twórca ergantropijno-

inkontrologicznego systemu filozofii

spotkań w rzeczach.

Andrzej Nowicki

„Ateizm”

SPIS RZECZY

SŁOWOWSTĘPNE............................................................................. 3

CZTERY RODZAJE KRYTYKI RELIGII.................................................... 24

JĘZYK RELIGII.....................................................................…………….. 29

RELIGIA JAKO „OPIUM”.................................................................... 46

KLASYFIKACJA POSTAW ATEISTYCZNYCH......................................... 65

ZAKOŃCZENIE................................................................................... 80

PRZEPISY........................................................................................... 89

SUGESTIE DLA DALSZEJ LEKTURY......................................................103

SŁOWO WSTĘPNE

Ateizm budzi coraz większe zainteresowanie w szerokich kręgach ludzi

wierzących. Nie brak wybitnych myślicieli katolickich i protestanckich, którzy

zainteresowanie to starają się rozbudzać, umacniać i pogłębiać. Filozof katolicki

Gabriel Marcel domaga się od katolików poznania i zrozumienia racji

przemawiających za ateizmem (1). Inny filozof katolicki, Jean Lacroix, postuluje

„[...] spotkanie, zmierzenie się, stanięcie oko w oko chrześcijaństwa i ateizmu” i

zachęca katolików do „konfrontacji dwóch sposobów myślenia” -

chrześcijańskiego i ateistycznego (2).

O sposobie, w jaki powinno się odbyć „spotkanie chrześcijaństwa z ateizmem”

pisze teolog ewangelicki Helmut Gollwitzer (3). U nas w Polsce Anna

Morawska w swoich interesujących rozważaniach o współczesnym „ateizmie

nadwiślańskim” dowodzi, że „[...] religia właśnie i przede wszystkim ona, musi

zdobyć się na lojalne spojrzenie w twarz antyreligii” (4).

Niejednokrotnie to, co teologowie i filozofowie chrześcijańscy piszą na temat

ateizmu, stwarza interesującą i możliwą do akceptowania przez ateistów

platformę do dyskusji między ateistami a wierzącymi, której celem byłoby

wspólne przemyślenie - w atmosferze tolerancji, wzajemnej życzliwości i

wspólnego poszukiwania prawdy - tych racji, które skłaniają nas do ateizmu.

Prace te, zachęcając z pozycji chrześcijańskich do myślenia o ateizmie,

wytwarzają u wierzących czytelników gotowość do konstruktywnego dialogu z

ateistami i to jest na pewno bardzo cenne. Jeżeli prace myślicieli i publicystów

chrześcijańskich na temat ateizmu znajdują wśród ludzi wierzących wielu

czytelników - a nie ma przecież powodu do podawania tego w wątpliwość - to

chciałoby się z tego faktu wyciągnąć wniosek, że w określonych środowiskach

ludzi wierzących istnieje potrzeba dowiedzenia się, czym jest ateizm.

Czytelnikami takich książek są zarówno ci, których wiara religijna zachwiała

się, i wobec tego chcą poznać ateizm, żeby ostatecznie dokonać świadomego

wyboru między religią a ateizmem, jak i ci, których wiara jest tak silna i

głęboka, że nie obawiają się skonfrontowania jej z ateizmem. Jednym i drugim

chciałbym powiedzieć: Czytając prace przeciwników ateizmu nie macie

możliwości skonfrontowania własnej postawy religijnej z autentyczną postawą

ateistyczną; zamiast ujrzeć „twarz antyreligii” oglądacie wciąż znaną sobie

twarz chrześcijańskiej apologetyki; zamiast konfrontacji dwóch różnych

sposobów myślenia stykacie się z myśleniem podobnym do waszego. Jeśli więc

chcecie porównać religię z ateizmem, sięgnijcie po książkę ateisty o ateizmie. W

ateistycznym obrazie świata nie ma żadnych bóstw. Przyczyny takiego stanu

rzeczy mogą być dwie: można być ateistą, ponieważ nie posiada się religijnych

przeżyć i nigdy nie przyjęło się religijnych przekonań za własne albo można

zostać ateistą w wyniku zerwania z religią lub odejścia od religii. W pierwszym

przypadku w ateistycznym obrazie świata nie ma bóstw, ponieważ nigdy się nie

pojawiły i nigdy nie uwierzyło się naprawdę w ich istnienie. W drugim

przypadku w ateistycznym obrazie świata nie ma bóstw, ponieważ zostały z tego

obrazu usunięte albo same zbladły i rozwiały się. Religijny obraz świata jest -

najogólniej biorąc - takim odbiciem obiektywnej rzeczywistości, w którym

pojawiają się bóstwa. To pojawienie się bóstwa w religijnym obrazie świata

człowiek wierzący wyjaśnia obiektywnym istnieniem bóstwa: bóstwo pojawia

się w świadomości człowieka, ponieważ istnieje. Ateista wyjaśnia ten fakt

inaczej: bóstw nie ma, a zatem religijny obraz świata jest zniekształconym

odbiciem obiektywnej rzeczywistości. Przejawem tego zniekształcenia jest

pojawienie się w świadomości człowieka wierzącego istot nadprzyrodzonych,

których w rzeczywistości nie ma. Pojawiły się zaś one w ten sposób, że pewne

elementy obiektywnej rzeczywistości wydają się czymś innym niż są -

przybierają mianowicie pozór istot nadprzyrodzonych. Proces ten trafnie i

zwięźle scharakteryzował w roku 1878 Fryderyk Engels: [...] Wszelka religia

jest tylko fantastycznym odzwierciedleniem w ludzkich głowach tych

zewnętrznych sił, które rządzą codziennym bytem ludzi, odzwierciedleniem,

w którym siły ziemskie przybierają postać sił nadziemskich. W zaraniu

dziejów odzwierciedlenie takie znajdują najpierw siły przyrody,

przechodząc w dalszym ciągu u różnych narodów przez najrozmaitsze i

najbardziej pstre wcielenia [...] Rychło jednak obok sił przyrody zaczynają

też działać siły społeczne, siły, które się przeciwstawiają ludziom jako tak

samo obce i na początku tak samo niewytłumaczalne, panujące nad nimi z

tą samą na pozór koniecznością naturalną, co same siły przyrody (5).

Wyobrażenia istot nadprzyrodzonych są najrozmaitsze. Za istoty

nadprzyrodzone uważane bywają niektóre kamienie, drzewa, rzeki, słońce,

księżyc, gwiazdy, planety, zwierzęta i ludzie. Istoty nadprzyrodzone bywają

również wyobrażane pod postacią istot mniej lub bardziej fantastycznych, a więc

na przykład pod postacią ludzi z głowami zwierząt, jak liczne bóstwa egipskie,

istot o dwóch twarzach, jak rzymski Janus, trzech twarzach, jak słowiański

Trygław, czterech twarzach, jak Światowid, trzech głowach, jak grecki Cerber,

siedmiu głowach i dziesięciu rogach, jak bestia z Apokalipsy, o stu oczach, jak

grecki Argus, o sześciu rękach, jak bóstwa hinduskie, pod postacią istot

skrzydlatych, jak babilońskie i greckie bóstwa wiatrów lub chrześcijańskie

anioły, pod postacią olbrzymów lubistot niewidzialnych i niematerialnych, choć

mogących objawiać się pod postacią płonącego krzaka, węża lub gołębicy. W

wyobrażeniach tych, utrwalonych w licznych rysunkach, malowidłach,

płaskorzeźbach i w poetyckich utworach, można odkryć prawa rządzące

wyobraźnią religiotwórczą ludów i poszczególnych artystów. Z wyobrażeń tych

rozwijają się mity, czyli fantastyczne opowieści o istotach nadprzyrodzonych.

Wyobraźnia religiotwórcza łączy istoty nadprzyrodzone w związki rodzinne:

bóstwa męskie i bóstwa żeńskie łączone są w małżeństwa; jeden bóg zostaje

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: