57. WIOSNA LUDÓW W WIELKOPOLSCE
Opierając się na dawnej organizacji spiskowej nie rozbitej przez aresztowania w 1846r. rozwijała się konspiracja w Wlk Ks. Poznańskim. Nastroje rewolucyjne panowały wśród inteligencji i chłopów niezadowolonych ze sposobu uwłaszczenia. W marcu 1848r. postanowiono wystąpić z adresem do króla pruskiego w sprawie prawa Polski do niepodległości. Adres opracowany został w „Bazarze”. Wzywał on króla Prus do zjednoczenia Niemiec i ogłoszenia niepodległości Polski. Na wskutek demonstracji na ul. Poznania 20marca 1848r. władze zezwoliły na utworzenie delegacji która miała zawieść postulaty do Berlina. Powołano także Komitet Narodowy mający reprezentować interesy polskie wobec władz pruskich. W skład Komitetu weszli: Wincenty Berwiński, Jakub Krauthofer, Walenty Stefański, Jędrzej Moraczewski, Cyprian Jarochowski, dwóch ziemian – Józef Mielżyński, Gustaw Potworowski, ksiądz Jan Janiszewski, rzemieślnik Paweł Andrzejewski i chłop Maciej Palacz. Od razu wydano odezwę wzywającą do spokoju i zapowiadającą polonizację prowincji. 24 marca pod presja narastających demonstracji obiecywano w nowej odezwie spolszczenie szkolnictwa i administracji, utworzenie gwardii narodowej i wycofani armii pruskiej. We wschodniej części Wlk Ks. Poznańskiego Komitety narodowe prawie całkowicie opanowały sytuację odsuwając od władzy pruskich przedstawicieli. W zachodniej zaś części gdzie przeważała ludność niemiecka władze polskie utrzymywały się obok władzy niemieckiej. Komitet Narodowy w Poznaniu by zaznaczyć swą zwierzchność nad komitetami powiatowymi przybrał nazwę „Centralny” rozrósł się do 22 osób i próbował ograniczyć wystąpienia antypruskie. Agitatorzy komitety wskazywali na wspólna walkę narodu polskiego i niemieckiego z caratem. 22marca do Berlina przybyła delegacja Komitetu Narodowego Centralnego i podjęła starania o audiencje u króla. Na wskutek namówienia członków delegacji przez adiutanta króla księcia Wilhelma Radziwiłła ograniczono się do spraw Wlk Ks. Poznańskiego a usunięto zapis o niepodległości Polski. 23 marca Fryderyk Wilhelm IV zgodził się na narodową reorganizację prowincji. Miała powstać Pol – niem komisja mająca podzielić prowincję na część Polską i niemiecką. W kwietniu 1848r. zebrał się sejm poznański na którym odrzucono możliwość przyłączenia poznańskiego do związku niemieckiego. Jednak mniejszość niemiecka zebrała się oddzielnie i zażądała takiego przyłączenia na co władze pruskie zezwoliły. Odtąd zgoda władz na reorganizację została uzależniona od podziału księstwa na cz. Pol i cz. Niem. Stosunki polsko niemieckie zaczęły się zaostrzać. 25 marca ogłoszono powstanie gwardii narodowej do której napływali ochotnicy (chłopi, mieszczanie, emigranci oraz ochotnicy z Król. Polskiego). Na czele wydziału wojskowego stanął Ludwik Mierosławski. W związku z anty carskimi planami odziały zebrano czterech obozach blisko granicy z król. Polskim w Książu, Wrześni, Pleszewie, Środzie. W sumie odziały liczyły 9tyś słabo uzbrojonych ludzi. 1 kwietnia Komitet Narodowy Centralny wydał odezwę zapowiadającą, że chłopi którzy wstąpią do armii otrzymają ziemie z dóbr narodowych oraz wszystkie ciężary feudalne znikną. Na tą odezwę władze pruskie wprowadziły w prowincji 3 kwietnia stan oblężenia i zgromadziły 30tyś armię i zaczęto przywracać pruską administrację. 5 kwietnia do Poznania przybył wysłannik króla Willisen który uchodził za przyjaciela Polaków. Na wskutek rokowań podpisano ugodę jarosławiecką 11 kwietnia na mocy której gwardię zmniejszono do 3 tyś ludzi. Wkrótce dokonano podziału prowincji. Strona Pol otrzymała 9/26 powiatów a mimo to armia pruska kontynuowała pacyfikację. Do Mierosławskiego docierały deputacje z prośba o pomoc i walkę z Prusami lecz on ich odsyłał do Komitetu Narodowego który był podzielony a w końcu sam się rozwiązał. Mierosławski został obwołany wodzem naczelnym. Walka z armią pruską stała się nieunikniona gdy ta zbliżała się do obozów polskich. Przebieg walk: 29 kwietni zdobyto, wymordowano jeńców z obozu w Książu. Kolejne bitwy na wskutek koncentracji wojsk polskich były dla prusaków niekorzystne ( Miłosław, Sokołowo). Na wskutek dezercji oficerów, fatalnego stanu powstańców Mierosławski zdymisjonował a jego następca Brzeżański podpisał kapitulację pod Wrześnią 9 maja1848r. Oficerom obiecywano powrót do domów, emigrantom wyjazd za granicę a żołnierzom powrót do domów pod strażą. Wojsko samo się rozeszło w obawie przed represjami. Mierosławski złapany 11 maja wyjechał do Francji w lipcu. REPRESJE: wojska i ochotnicy niemieccy dokonywali rewizji i maltretowali ludność, nowy komisarz królewski Ernst Heinrich Pfuel stosował terror kilka miesięcy do jesieni. Ogłoszona amnestia nie objęła nauczycieli, oficerów i księży. Po klęsce rewolucji w Berlinie sprawa podziału prowincji przestała być aktualna i skasowano linię demarkacyjną i przywrócono jednolitą administrację.
madzia.1majka2