Begg David Makroekonomia2.rtf

Redakcja naukowa Ryszard Rapacki

Tłumaczenie

Bogusław Czarny (rozdziały 26-28) Zbigniew Matkowski (rozdziały 30, 31, 33) Andrzej Parkołal (rozdziały 21, 32)

yszard Rapacki (rozdziały 20, 22-25, 29, 35) Michał Rusiński (rozdziały 21, 32, 34^36) Jerzy Suchnicki (rozdziały 22, 29) Ryszard Wilczyński (rozdziały 26, 30, 33)

David Begg

Stanley Fischer Rudiger Dornbusch

Makroekonomia

EEO1TCMIA

Wydanie II zmienione

Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne Warszawa 1999

al 20

prowadzenie do makroekonomii rachunku dochodu narodowego

ą ł

Makroekonomia jest nauką o gospodarce )iko całości.

~4-

ju Makroekonomia nie traktuje o szcze­gółach gospodarki — cenie papierosów w stosunku do ceny chleba lub produk­cji samochodów w stosunku do produ­kcji stali — lecz o ogólnym jej obrazie. W części 4 zajmujemy się badaniem takich zagadnień, jak determinanty globalnej produkcji w gospodarce, ogólny poziom bezrobocia oraz stopa inflacji.

b Różnica między mikroekonomią a makroekonomią jest czymś więcej niż tplko różnicą między ekonomią w ma-Ihf skali i ekonomią w dużej skali, co tegerowałyby greckie przedrostki mik-t$ i makro. Różny jest też cel analizy, ff-Model jest to świadome uproszczenie tzeczywistości, dzięki któremu możemy fiyodrębnić kluczowe elementy prob-JpBtt i myśleć o nich w uporządkowany iposób. Moglibyśmy wprawdzie badać gospodarkę, składając razem wy-analizy mikroekonomicznej doty-poszczególnych rynków, lecz trzymany model byłby tak nieporęcz­ny i skomplikowany, że trudno byłoby ^chwycić wszystkie istotne zjawiska •Konomiczne w ruchu.

W mikroekonomii i makroekonomii ,*0suje się różne podejścia, aby móc

panować nad prowadzoną analizą. W mikroekonomii najważniejsze jest szczegółowe zrozumienie zasad działa­nia konkretnych rynków. Aby osiągnąć ten stopień szczegółowości czy też po­większenia, pomija się wiele związków z innymi rynkami. Mówiąc np., iż w Wielkiej Brytanii podatek od samo­chodów zmniejsza ich podaż, która równoważy rynek, pomijamy sposób spożytkowania przez państwo wpły­wów podatkowych. Jeśli państwo bę­dzie musiało pożyczać mniej pieniędzy, to jest możliwe, że stopa procentowa i kurs walutowy obniżą się i że podwyż­szona konkurencyjność międzynarodo­wa producentów samochodów w Wiel­kiej Brytanii spowoduje w rzeczywisto­ści zwiększenie produkcji samochodów równoważącej rynek brytyjski.

Mikroekonomią przypomina nieco oglądanie wyścigów konnych przez lor­netkę. Przybliża ona znakomicie szcze­góły, ale czasami możemy uzyskać lep­szy obraz całej gonitwy okiem. Ponieważ makros muje się głównie po\ różnymi częściarm/gpŚpbdarki, się ona na innej niach mającyc)) operacyjności ; więc tutaj ele móc wyjaśnii

Wprowadzenie do makroekonomii

cen. A jak wygląda sytuacja w porów­naniu z innymi krajami i innymi okre­sami?

Tablica 20.1. Stopy inflacji w wybranych krajach

-    -™i  tnat   l»/^\

w latach 1987-1992

USA

Japonia

RFN

Francja Włochy

Wielka Brytania Szwecja

Źródło: OECD, Economic Outlook

Rysunek 20.1. Stopa inflacji w Wielkiej Brytanii

ol              i      i      i       .       .             

1960  1965 1970  1975  1980  1985  1990 1992 Żródto: CSO, Economic Trends.

Pierwsza kolumna tablicy 20.2 świad­czy, iż średnia roczna stopa inflacji jest ogromnie zróżnicowana w poszczegól­nych krajach. Na przykład w Wielkiej Brytanii była ona znacznie wyższa niż w Szwajcarii, RFN czy USA, ale jedno­cześnie o wiele niższa niż w innych krajach. Na rysunku 20.1  pokazano kształtowanie się rocznej stopy inflacji w Wielkiej Brytanii w znacznie dłuż­szym okresie.

i w jaki sposób wzajemnie na siebie

wpływają.

Makroekonomia bada duże agrega­ty, takie jak popyt globalny gospo­darstw domowych na dobra lub global­ne wydatki przedsiębiorstw .na maszy­ny i budowle. Podobnie jest przy oglą­daniu wyścigów konnych „gołym" okiem, gdy nasza percepcja pojedyn­czych szczegółów jest częściowo zama­zana, ale za to możemy w pełni skon­centrować naszą uwagę na obrazie ogólnym. Jest bardziej prawdopodob­ne, iż zauważymy wówczas konia prze­suwającego się w tłoku do barierki.

20.1. Problemy makroekonomiczne

Wprowadzimy teraz niektóre z pod­stawowych problemów, o jakich trak­tuje makroekonomia. Postawimy także pytania, które są treścią analizy zawar­tej w części 4.

Inflacja

Roczna stopa inflacji jest to procen­towy przyrost przeciętnego poziomu cen dóbr i usług w ciągu roku. W roz­dziale 2 (Mikroekonomia) wprowadzili­śmy pojęcie wskaźnika cen detalicz­nych, który jest średnią ważoną i wyra­ża wzrost ogólnego poziomu cen, jakie gospodarstwa domowe płacą za dobra i usługi. Procentowy wzrost tego wska­źnika w skali roku jest najczęściej sto­sowanym miernikiem inflacji w Wiel­kiej Brytanii.

Co wywołuje inflację? Podaż pienią­dza? Związki zawodowe? Dlaczego lu­dzie są tak bardzo wrażliwi na inflację? Czy inflacja powoduje bezrobocie? Oto niektóre z pytań, na które będziemy szukać odpowiedzi...

Makroekonomia

Bezrobocie

Bezrobocie jest to liczba osób zarejest­rowanych jako poszukujące pracy i jed­nocześnie nie mających zatrudnienia. Stopa bezrobocia jest to odsetek siły roboczej pozostającej bez pracy. Siła robocza jest to liczba ludzi pracujących lub poszukujących pracy. Nie obejmuje ona zatem wszystkich tych, począwszy od bogatych właścicieli ziemskich do narkomanów, którzy nie pracują ani nie poszukują pracy.

Poziom bezrobocia jest obecnie wy­soki. Dlaczego zwiększyło się ono tak znacznie od początku lat osiemdziesią­tych? Czy pracownicy sami skazują się na bezrobocie nadmiernymi żądaniami płacowymi? Czy duże bezrobocie jest warunkiem utrzymania inflacji pod .kontrolą albo czy rząd mógłby stwo­rzyć więcej miejsc pracy?

Produkcja i wzrost

Realny produkt narodowy brutto (PNB) jest miarą całkowitego dochodu gospodarki narodowej. Świadczy on o ilości dóbr i usług, na których zakup może pozwolić sobie gospodarka jako całość. PNB jest blisko związany z ka­tegorią produkcji globalnej gospodar­ki. Przyrosty realnego PNB określa się mianem wzrostu gospodarczego.

Co określa poziom realnego PNB? Czy bezrobocie oznacza, że realny PNB jest niższy, niż mógłby być? Dla­czego wzrost gospodarczy w jednych krajach jest znacznie szybszy niż w innych?

Polityka makroekonomiczna

Prawie codziennie w prasie i telewizji mówi się o problemach inflacji, bez­robocia i niskiego tempa wzrostu. Za­gadnienia te są szeroko dyskutowane;

^pływają one w znacznym stopniu na wyniki wyborów i sprawiają, że nie­którzy ludzie chcą dowiedzieć się więcej o makroekonomii.

Państwo ma do dyspozycji całą gamę narzędzi polityki gospodarczej, za po-tnocą których może oddziaływać na zachowanie się gospodarki jako cało­ści. Nakłada podatki, zleca zamówie­nia, a także wpływa na wielkość poda­ży pieniądza, stopę procentową i kurs

walutowy.

Co może  i  powinien  robić  rząd? Odpowiedź na to pytanie jest przed­miotem ożywionych dyskusji zarówno wśród ekonomistów,  jak i w całym kraju. Jak zwykłej również i tu, ważne jest odróżnienie podejścia pozytywne­go, opisującego sposób działania gos­podarki, od podejścia normatywnego, odnoszącego się do preferencji lub są­dów wartościujących. W następnych rozdziałach staramy się jasno precyzo­wać, które aspekty debaty na temat polityki gospodarczej dotyczą rozbież­nych ocen sposobu działania gospo­darki, a które wiążą się z różnicami w preferencjach lub sądach wartościu­jących.

20.2. Fakty^

...