LO_Biologia_Vademecum.pdf

2.6. Tkanki roÊlinne

2.6. TKANKI ROÂLINNE

Tkanka – zespó∏ komórek wykazujàcych wspólne pochodzenie i (zwykle) podobieƒstwo budowy,

oraz pe∏niàcych okreÊlone funkcje w organizmie. Sàsiednie komórki tkanek roÊlinnych spojone sà

ze sobà pektynami blaszki Êrodkowej. ¸àcznoÊç pomi´dzy protoplastami zostaje zachowana dzi´ki

systemowi jamek z plazmodesmami.

Organy roÊlinne to cz´Êci roÊlin tworzone z tkanek o zbli˝onym planie budowy i pe∏niàce okreÊlo-

ne funkcje. Organami sà: korzeƒ, ∏odyga, liÊç, kwiaty i owoce.

Cechy wzrostu roÊlin: nieograniczony i zlokalizowany. Wzrost ograniczony i dyfuzyjny wykazujà tyl-

ko liÊcie i kwiaty roÊlin (taki typ wzrostu cechuje te˝ zwierz´ta).

Ogólny podzia∏ tkanek roÊlinnych

Funkcje i lokalizacja tkanki

twórczej pierwotnej

Tkanki roÊlinne

merystemy

pierwotne

zarodkowy i wywodzàce si´

bezpoÊrednio z niego: wierz-

cho∏kowe, wstawowe (inter-

kalarne)

Funkcje:

w buduje zarodki roÊlin (merystem zarodkowy)

w tworzy sto˝ki (wierzcho∏ki) wzrostu p´du i ko-

rzenia (merystemy wierzcho∏kowe; w nich ko-

mórki inicjalne wykazujàce ciàg∏à zdolnoÊç do

szybkich podzia∏ów)

w powoduje wstawowe wyd∏u˝anie mi´dzyw´ê-

li (merystemy wstawowe – interkalarne), np.

u skrzypów i niektórych roÊlin jednoliÊciennych

kambium (miazga), fellogen

(miazga korkotwórcza), pe-

rycykl (okolnica), kallus (me-

rystem przyranny), arche-

sporialny (tkanka zarodniko-

wa)

okrywajàce – skórka, korek

mi´kiszowe – mi´kisz zasadniczy, spi-

chrzowy, asymilacyjny, wodonoÊny,

przewietrzajàcy (aerenchyma)

wzmacniajàce – zwarcica, twardzica

przewodzàce – drewno (ksylem), ∏yko

(floem)

Uwaga: Niektóre merystemy archesporialne majà

charakter pierwotny.

liÊcie

okrywajàce

merystemy

wierzcho∏kowe

∏odygi

kwiatostan

liÊç

pàczek

boczny

merystem

wstawowy

fellogen

kambium

Funkcje i lokalizacja tkanki

twórczej wtórnej

Tkanki twórcze wtórne powstajà w wyniku od-

ró˝nicowania pewnych komórek tkanki sta∏ej.

Powrót do stanu embrionalnego umo˝liwia

nast´pnie utworzenie wtórnych tkanek sta∏ych:

∏yka, drewna, korka i fellodermy.

Funkcje: w wtórny przyrost na gruboÊç walca

osiowego, korka i fellodermy w u dwuliÊcien-

nych tworzenie korzeni bocznych w zabliênia-

nie uszkodzonych tkanek (kallus) w tworzenie

ziaren py∏ku i woreczków zalà˝kowych w kwia-

tach roÊlin nago-

i okrytonasiennych

(rodzaj merystemu

archesporialnego)

w tworzenie si´ za-

rodników w zarod-

niach paprotników

i mszaków (mery-

stem archesporialny)

perycykl

merystemy

wierzcho∏kowe

korzenia

czapeczka

merystem pierwotny

merystem wtórny

Rozmieszczenie merystemów w roÊlinie dwuliÊciennej (A), jednoliÊcien-

nej (B) oraz mikrofotografia komórek sto˝ka wzrostu

Lokalizacja tkanek sta∏ych i twórczych

w ∏odydze roÊliny okrytonasiennej

Charakterystyka tkanek twórczych

w niewielkie, dzielàce si´ komórki o charakte-

rze embrionalnym w komórki cienkoÊcienne

zawierajàce ma∏e wodniczki i relatywnie du˝e

jàdro komórkowe w cz´Êç komórek powsta∏ych

po podzia∏ach si´ ró˝nicuje, tworzàc tkanki sta-

∏e (nazwa „sta∏e” pochodzi od w zasadzie nie-

zmiennej budowy) w komórki merystemów

(poza archesporialnym) przechodzà mitoz´

skórka

kolen-

chyma

∏yko

kambium

drewno

sklerenchyma

rdzeƒ

merystemy

wtórne

2.6. Tkanki roÊlinne

Charakterystyka i podzia∏

tkanek sta∏ych

Przekrój poprzeczny skórki liÊcia

kutyna + woski

zgrubia∏a Êciana

(warstwa

celulozowa)

w sk∏adajà si´ z komórek doj-

rza∏ych, powsta∏ych w proce-

sie ró˝nicowania, które z

regu∏y utraci∏y zdolnoÊç po-

dzia∏ów. w zazwyczaj komórki

tkanek sta∏ych sà wi´ksze,

majà grubszà Êcian´ komór-

kowà, a niektóre w pe∏ni wy-

kszta∏cone plastydy

Tkanka okrywajàca

pierwotna (komórki ˝ywe)

– skórka p´du (epiderma)

– skórka korzenia (epible-

ma, ryzoderma)

wtórna (komórki martwe)

– korek (fellem)

komórka

skórki

komórka

mi´kiszu

Cechy charakterystyczne i rola skórki:

w okrywa niezdrewnia∏e organy roÊlin (∏odygi zielone i liÊcie –

epiderma, m∏ode korzenie – epiblema)

w sk∏ada si´ z pojedynczej warstwy ˝ywych komórek przylegajà-

cych do siebie, otoczonych celulozowà Êcianà, nieposiadajàcych

chloroplastów (z wyjàtkiem aparatów szparkowych)

w w organach nadziemnych pokryta jest kutykulà (substancjà

woskowà zbudowanà m.in. z kutyny i wosków roÊlinnych), która

g∏ównie chroni roÊlin´ przed utratà wody i wnikaniem wirusów

w wytwory skórki: aparaty szparkowe uczestniczàce w wymianie

gazowej CO 2 i O 2 oraz w transpiracji, czyli parowaniu wody; w∏o-

ski ograniczajàce transpiracj´ (gruba warstwa w∏osków to kutner),

wydzielajàce substancje wabiàce i parzàce (w∏oski parzàce pokrzy-

wy), pe∏niàce rol´ czepnà; w∏oÊniki korzenia pobierajàce wod´

i sole mineralne, w ich Êcianach komórkowych nie ma kutyny

Wytwory skórki

APARAT SZPARKOWY

komórka

przyszpar-

kowa

komórka

szparkowa

Tkanka okrywajàca wtórna – korek

epiderma

W¸OSKI

martwe

komórki

korka

w∏oski

parzàce

w∏oski

kutnerowe

fellogen

felloderma

mi´kisz

w∏oski

czepne

skórka

przetchlinka

przestwory

mi´dzykomórkowe

w∏oski

gruczo-

∏owate

korek

fellogen

mi´kisz

W¸OÂNIKI

w∏oÊnik

w korek (fellem) okrywa organy wykazujàce przyrost na gruboÊç

(rozwijajàcy si´ korek rozrywa i zast´puje skórk´) komórki mar-

twe, Êciany wysycone suberynà, chronià m.in. przed mrozem,

bakteriami i grzybami w fellogen – wytwarza korek (fellem)

i felloderm´ w felloderma – komórki mi´kiszowe odk∏adane

przez fellogen do wewnàtrz w korkowica – tworzona przez ko-

rek, fellogen i felloderm´ w przetchlinka – miejsce wymiany ga-

zowej (cienkoÊcienne, luêno u∏o˝one komórki korka)

komórka skórki

komórka mi´kiszu

2.6. Tkanki roÊlinne

Tkanka mi´kiszowa (parenchyma)

w podstawowy rodzaj tkanki wype∏niajàcej wn´trze roÊliny w zbudowana z ˝ywych, cienkoÊciennych

komórek z du˝ymi wakuolami w pomi´dzy komórkami wyraêne przestwory mi´dzykomórkowe

w komórki zachowujà zdolnoÊç odró˝nicowywania si´ i podzia∏ów

Rodzaje i funkcje tkanki mi´kiszowej

mi´kisz asymilacyjny (zieleniowy) – przeprowadza proces fotosyntezy

(stàd obecnoÊç licznych, soczewkowatych chloroplastów); formy: palisa-

dowy (A), gàbczasty (B), wieloramienny (C)

mi´kisz zasadniczy –

wype∏nia przestrzenie

mi´dzy innymi tkankami

mi´kisz spichrzowy –

gromadzi materia∏y za-

pasowe (skrobia, bia∏-

ko, t∏uszcze)

mi´kisz wodonoÊny –

komórki magazynujà

wod´ w bardzo du˝ych

wakuolach; jest odmianà

mi´kiszu spichrzowego

mi´kisz powietrzny (aerenchyma)

– pozwala na przewietrzanie wn´-

trza roÊliny; cechuje go obecnoÊç

bardzo rozwini´tych systemów

przestrzeni mi´dzykomórkowej; wy-

st´puje u roÊlin bagiennych i wod-

nych (np. u tataraku)

Tatarak

Cechy i funkcje tkanki wzmacniajàcej

w zbudowana z komórek o zgrubia∏ych Êcianach (wtórnych), ÊciÊle przylegajàcych do siebie w zapewnia

wytrzyma∏oÊç na czynniki statyczne (wynikajàce z grawitacji) oraz dynamiczne (np. wiatr) w chroni roÊli-

n´ przed uszkodzeniami mechanicznymi w rodzaje: kolenchyma (zwarcica) i sklerenchyma (twardzica)

Porównanie kolenchymy i sklerenchymy

Kolenchyma :

w komórki ˝ywe, zawierajà chloroplasty w Êciana

komórkowa niezdrewnia∏a ze zgrubieniami celu-

lozowo-pektynowymi, w kàtach lub wzd∏u˝ Êcian

(kolenchyma kàtowa oraz kolenchyma p∏atowa)

w nie ogranicza wzrostu w wyst´puje w nadziem-

nych rosnàcych i rozwijajàcych si´ cz´Êciach ro-

Êliny (np. obwodowe cz´Êci ∏odygi m∏odych roÊlin

zielnych) oraz w ogonkach liÊciowych

Sklerenchyma :

w komórki martwe, pozbawione protoplastu

w Êciana komórkowa zgrubia∏a, silnie zdrewnia∏a

(silnie inkrustowana ligninà, czyli drzewnikiem)

w wyst´puje w wyroÊni´tych cz´Êciach roÊlin oraz

owocach i nasionach w zapewnia sztywnoÊç i wy-

trzyma∏oÊç roÊliny w wyst´puje w postaci w∏ókien

sklerenchymatycznych lub komórek kamiennych

W∏ókna skleren-

chymatyczne

Kolenchyma kàtowa

Kolenchyma p∏atowa

Komórka

kamienna

2.6. Tkanki roÊlinne

Tkanka przewodzàca

w niejednorodna, tworzy jà ∏yko i drewno. ¸yko (floem) transportuje substancje organiczne w dó∏

lub w gór´ roÊliny (transport bazypetalny; por. fizjologia roÊlin). Drewno (ksylem) transportuje wo-

d´ wraz z solami mineralnymi od korzeni do liÊci (transport akropetalny)

w obecnoÊç ∏yka i drewna powoduje, ˝e paprotniki i roÊliny nasienne nazywane sà naczyniowymi

w ∏yko i drewno mogà byç pierwotne albo wtórne

Elementy ∏yka

Tkanka wydzielnicza

w nie zawsze tworzy struktury

wielokomórkowe (wyst´puje

tak˝e w postaci pojedynczych

komórek gruczo∏owych i rurek

mlecznych)

w twory wielokomórkowe na-

le˝à do dwóch grup: po-

wierzchniowe (w∏oski gruczo-

∏owe, miodniki wydzielajàce

nektar oraz szparki wodne,

czyli hydatody), a tak˝e we-

wn´trzne (kana∏y ˝ywiczne)

¸yko tworzà starsze, bardziej prymitywne komórki sitowe (z po-

lami sitowymi) lub rurki sitowe (z perforowanymi Êcianami po-

przecznymi). Niekiedy w ∏yku wyst´pujà te˝ inne elementy:

mi´kisz i w∏ókna.

komórki sitowe

komórka przyrurkowa

sito

cz∏on rurki sitowej

pola

sitowe

komórka

przyrurkowa

rurki sitowe – transportujà produkty fotosyntezy; ich cz∏ony po-

zbawione sà jàdra komórkowego

komórki przyrurkowe – towarzyszà rurkom sitowym; sterujà

metabolizmem rurek (majà jàdro komórkowe)

mi´kisz ∏yka – gromadzi materia∏y zapasowe

w∏ókna ∏ykowe – martwe komórki, pe∏nià funkcj´ wzmacniajàcà

kana∏

˝ywiczny

Elementy drewna

Drewno tworzà starsze, bardziej prymitywne cewki oraz m∏odsze ewolucyjnie naczynia (w nich za-

nikajà Êciany poprzeczne). W drewnie mogà te˝ wyst´powaç w∏ókna drzewne i mi´kisz drzewny.

cewki

naczynia (widoczne sà ró˝ne

rodzaje zgrubieƒ Êciany

komórkowej)

jamki

lejkowate

komórki

mi´kiszu

drzewnego

w cewki – gruboÊcienne, wyd∏u˝one wrzecionowate komórki z jamkami lejkowatymi (paprotniki,

roÊliny nagozalà˝kowe; u okrytozalà˝kowych te˝ mogà wyst´powaç)

w naczynia – d∏ugie rurki powsta∏e z le˝àcych jedna nad drugà gruboÊciennych komórek bez Êcian

poprzecznych (cz∏ony naczyƒ) i protoplastów; jamki proste zapewniajà kontakt mi´dzy sàsiednimi

komórkami; naczynia odgrywajà g∏ównà rol´ w drewnie okrytozalà˝kowych

w w∏ókna drzewne – podstawowa masa drewna, funkcja wzmacniajàca

w mi´kisz drzewny – jedyne ˝ywe komórki drewna pe∏niàce funkcj´ spichrzowà

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: