Zarys fonologii,fonetyki,fonotaktyki i fonostatystyki.pdf

NI\^lERsVTET

GDASKI

^l.rvptv trczelniane

BnONISAW BoCAvVsE(t

, ZARVS FONOLOGtrI, FONIE,TYKI,

FONOTAKTYKI I FONOSTATYSTVK{

WSpocZESNEGo

IZuKA potSKIEGC

t, Biblioteka Gwna

Gda skiego

llil

ililUUUUUil{Ulrlllllllillllilllllllil

GDANSK T976

Uniwersytetu

ffiiG

Recenzent:

Dr Jan l\[ai:ur

8p1a

trec1

Przedrnona

str"

oaa.a.o.a...

r...t.....aaa...aaaaaa

Rcdakcla:

zDzI'A 1

MI&IscE I RoIA wIEDzY FoNETYcznnl wp wspl,cznstrYl[

w:ecrr.............................. ......

1.1. Rozw J blstoqyczny badai{fonetycanycb.......

1.2. Zastoeowanle rrynlk w bada fonetycznycb ....

1.3. Przednlot t zadanla bad.awoze scyplln fone.

tycznycb . .... o. ........... ...... . . .... . o...

R,cnata AugustYnrak

i.3.1. Praeilnlot 1 zadanLa badawcze fonety-

k1 ... ..o.........

1.3.2, p326rlm'l 9t I zadaala badawcze f,onolo-

g11 ..........................

1.3,3. Przelniot l. zadanl'a bad'awcze fonotak-

tyki . ..o......... .......

1.3.4. Przedoiot i zadanla badawcze fonoeta-

tyetyll. ... .. .... . ' .

2C)

RozDzIA 2

UOW/IA PISMO .......

............

......

2.1. Uragl watpne

2.2. Rozu1J rnovryw

2.3. Zalas dz1eJw

. a. a a o . aa a. a. a. a. a.

flio 1 ontogenezlo oooo

pf SniA ..............

2.3.1. Jak powstao piorno alr.abetyczne? ....

2.3.2. Z d.zLeJ6wpolekiego aLfabetu....,,..

2.4. Alfabety fonetyczne ...............o.

ltozDzlA 3 l,t.".'oDYI NRZDZIA 8ADllCf E NAuK ,.lo1iTYczji-'cit . '. .

3. 1. Metoda palatograflczno-llngnograficznc

3.2. Metode kino6raflczna .......................r

J.l. lletoda rentgenograficzna

'i i,

.....,.or.........r.

)

-" 1J

''4. ifetoda 1abio6raficzt16'......'

r.INlwl,)ltsY'l'll'f u ( II)ANSI<Il'l{

i()

\\,\,] ),\'}]I(.'l'W( ) lI( Zl.ll'N]ANl.]

r().0

l,,r),(.,.

()rr,.(

r nr r{l /r),1.1:l'1")'i'

,f,:

'" (lil

Atk

\vV'l

\VY,l.rrrlr

I NLlLl'Illlt0

,'.rrrrrr'\{'lr lll'

r!l

;'rl'

gtr.

atr.

3.5. MetodB LarynsoBkopotra .."""'o"'o""'c"'

1.6. Metoda eleHrcskuotycuno-elektronlczna ".."

3.?. Metoda aulytywna./odsuchowa/ ...............

3.8. Iionputer - narzrlzle badawcze nauk fonetycz-

wcb ..'... e ......}.........

5.4.6. Ponem

6.4.7. Fonem

6.4.8. Fonem

/ul

..4j...

.t 1t

.............................

117

...o...o

o.oi............'...120

o...o...........

6.5. lonery ap goekowe

.....o....o.....123

6.5.1. tonen, /!/

,s 6.5.2. Eau.es /A/

.n 6.5.3. Eoaeu h/

6.5.4. Fonen /::./

6.5.5. Fonen /n/

.' 6.5.6..3oneo, /n/

; 6.5.?. Eones /it/

aaaaaa.aaaaaaaaaaa.a.a.a..a.

1?3

125'

130

13?

134

13s

139.

r 42.

145

149

1 51r

1 53r

153

RozDzIA 4 PoDsTAs'olvE wIADoMocl z emloull' PsycEorlzJotocrl

I FIZYKI UYTEIZNE YJseuDIAcE FoNETYc3tfYCH

.......

taaa.aaaaaalaaaa.a.aa

a.a.a.a

aaaaaa.oaaa.aaaaaaar

aaaoaaaoaa.oaa

aaraaa.aaa.aaa

Buowa 1 funkcjoaowanie narzqdw lnorvy.......

Budowa 1 funkcJonowanl.e ngrz.lu sucbu ......

FunkcJonowanj.e ukalu nel:rvowego a.a..aaa.aaaa

Strublura fa1l gosoweJ o.

4.1.

4.2.

4,3.

4.4.

aaaaaaaa.a.a.aaaaa.a.a!aa.a.

ao.taa.aaa.aaaaa

6.5.9. Foneo //,...'

BozDuIAl 5 n,AslT'IICAc.'l'GpsEK

6.5.1 1. Fqnen /z/'

6.5.12, Foneo //

6.5.13. Fone //

aaaaa.a.aaa.

5.1.

5.2.

Uwagl wstpD6 oo.. .... . o ....... . . ..... . .. ... .

Arbykuj'acyJna klasyfikacJa gosek .......o...

Akustyczna klasyflkacJa gosek ......

Audytyvrna klasyflkacJa gosek ...............

l'uni{cjonalna klaeyfi.kacJa 6osek ...

aoaaaaaaaaaaaa.oaaaaaaaa..a

6.5.14.

6.s.15.

6.5.16.

6.5. l?.

6.5.19.

6.5,19.

6.5.?0.

6.5.21.

6.r.22.

6.5.23.

6.5.24.

'6.5.25.

Fonen /y'

Fonen //

Foaeo /x/

toneu, /c/

Foneu /5/

Eonea //

For.eat /t/

s'oneo /d/

rotea /l/

onea /k/

aaaaaoaaaaaa.a.aaa.aaa.

aaaa

5.4.

5.5.

aaaaaaaaaaaa.aa.aaaaaaaa.aa

aaaaa.aaaaraaaaoaa.aaaaaaaa

15e

't60

162

'l6 4

1u.l'

16?

'l7o '

17 3,

17-1

i n.?

rl I

17?

1(),1

181

184

?'I?'b?A6 slslr:u lsNoIoGIczlY wsPczEsna' Polsfczlz,NY. '. . . .

aaaaaaoaaaoaaaaetaaaaaaa.ao

aaa.aaaaa.a.a.aa

a.o

aaaaaac,

6.1. U';ragi tistgpne ......'.""""" ""r"

6.2. Pcd.sta.;;oile wiad^clloci z fonologll ... . . .... . .

,l1,""

a a a a la a a a a a a . a a a a a . a . a a a a . a

aaaa.aaaaa.a.a.aar.aa

aaaaaaaaaa

aaaaaaaaa..a.aaaa

:. Cn"ral*tcr.;vetylrn kategorii fonologlczlych.

" "

aaaaaaaaataaoaaaaaaoaaaaaaa

6.3.1. Iiategorla

6,),2. tsategoria

6.3.l. i.etegcrj-a nogoYJoci

d.wicznocl.. .

rrikkocl ......

......

101

......

u 6.5,26.

u 5,5.27.

'6.5.28.

" 6.5,29. Fonen ./V

. 6.5.30. Fonem,/g,/

6.5,31. Fonern ,/{*/

6.4,1. ?orrea //

6.4.2, ?cnea /t/

6,4,3. ?orien' / e/

6.4.4. Fonm/a/

6.,5. Tonen /o/

........

1O4

aataaaaaaaaa

10?

IlC'

t12

r r/

atr.

P.QilDLIA7 zJAwIs(A }EozoDyczNE lDtry ......

..........."'

|d6

. 7.1. Uwagi rstpne .... ....... o. ........ o.. l

?.?.]r]:aczaedwik

.-.

ta.lann

. ...

186

i'.Tzedinovrr.t

snory........................186

.,I.3. ponono

gosek ...................

o......... 187

1BB

?.4. AkceBt t"t"""""'o'oo'o'o"""""o""'

. 7.5. lEelodla tloffJ o""t"""t"'o'o"o""ttttttt

189

:/,lr1.irdnicnia f orrtijlczrrc $tanouiq "anJ' d.ais} ',,

j.ed'zy j zykoznav.,czej

l't.:',(:li/l2.yV.lanej

striden.;oln i{j.rL]nk(iv,,

fi1o1ogiczn"Yche Z wj.ed'zy tej ko.

8 FoNRlYczrA oncAI{IzAcJA wYlo$/IDzI ........ ......... 191

l.;..yl;

l,irjrr clzi rv,:nj.e stt,ldencj. 5.nrglch* n:iefi1ologiczr1yclr kierunk'1;;

ll|'Ilr|icjw. i.iaintu na myli p!"zede rtszystkim studentYJ peda8ogiki sFe-

...)

El}zi)l!,T.^

8. 1" Uwagt wetpne ... o. o.....................

.... o

191

193

194

19'

lrIlli:.j i nauczania poczq.iko.fiego. zagad,ni-eni fonetyczne l'ykada 3i

l,ltk:,'tl lt szkoach teatallch..

|.l)ds;av/o[4 1ekturg d.o stud.iov;ania fonetyki po1skieJ stanoi'',i jes?*

|.'iL, ui.]dostpna d'zi tl ksiggarniach, }'onetyka opisoria jzyka pole.

kl.cgo T"Berul.tego czy'.?onetyka polska ld"DuskeJ . C'x.az, czcieJ si.*

1,.'t si;:ed'nak d'o plac'ff'!1'j.erzc}rol.lskej Tiynorra polel.o czy opls foe-

LycznJ ;l zykc poleklego. Dru'ga praca B.lTj.erzchowsk1.ej jest na lnkrr

tiieos:.q6:a1na. obylr'lie te prace s Jednak cba za trudne d.la stuceir*

tdw kie:'unkvl niefilologicznych, a i d'le t.i1o1oga pol.onisty zal'll.era.

J zbyt du'o szczeg6'o.'vego materiau z zakresu foneiyki artykulacyJ.

neJ i akustycznej. ,[.{ pracy clydaktycznej siga si r6.*nie do zaged.-

nleri fonetyczrych v,yoonych t grauatykach. Jed.nak Jest tL.|iBczsto

materie prezentujcy, tak Jak praca T.Benniego, poziom vliedzy forte.

tycznej z poczqtku XX w1eku. niki ciekelvych bada prowad'zonych vi

ostatni 20-leciu nie doczekay sig jeszcze penego ujgcte na uyteh

dydaktyki. Yl pracach B.l7ierzcholvskieJ znalazy si rvynlki bad'ari fone-

tyczwch ostatnich lat, ale pralvie poninito w nich zagadnJ.enia fono.

loglczne i fonostatystyczne, o co I1ie mona n"i.e pretensji d"o Au.ior.*

ki' gdy przelnlotera oplsu w niniejszych pracacb s przeci'e Yj6zystkli]i

zJarvieka z fonet;;ki ertykulacyjneJ

g.2. feket, fraza, syrau t Eotfeot syleba ""'o""

8.3. AatycypacJa I pe:rseweracJa artykulacyJna

""'

S. 4 .,; UpoCobni enia . . ' ' ' ' ' ' ' ' ' o ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' '

8.5. Uproefcz,er!a grup spgooko*ycb .............

-cz,z,.,-

TBAJ{SKRYPEJA FONETYCZilA I FONOI'OCICZNA TEKSTU ""'

197

9. 1. Uwegi sBtpne . o........ .....'....'..........

9.2. tranekrypcJa fonetyczna tokEtu """""""'

9.3. TranskrapcJa fonolcglczaa tekstu

"""

19?

198

l-.l::iurf

UJUI

. o . r. . '

199

I akustye:nej.

Trudno nie zapoznavla dzl sludenta z zagad'nieniami fonologiczny-

!0i' skoro Ju vl progranach rt5chov;ania przed'szko1nego n:dl,li si a

ksztacenlu suchu f oneroaty czne8o,/fono l o giezneg't / . utorzy nal ncl.i-

szych eJ.ernentaruy v przewodnikach netod.}czq'ch posugujq si poj.

cieo |'fonenll. Prel.;dopo<lobaie trzeba bd,ale z tyni zagarrnienia:ti za.

poznawa uczni6w etarszych k1as przyszej dzieslclolatkl.

'; tej ey-

tu.cji trudno poralnd n1lczenlen zagadnlenla fono1ogiczne na $Tka-

dacb z gral*tyki oplsortej dla studentw f11o1ogr5w. Zegadnlenia te sg

LY.:9:.i |' l:Le::.;''.. !''oifiiE1,.O,iane -\ p,ropoz.1"cjach prog:.::no. Jcii

j{1ri1sters-

'.:,io.l.;.:' .i;',;;l:.ego n ]iauki i Teci:nikl" Jest j egze j edna' bo.

...,.::'

f;:',,7c

iai :zy :1i:| r.]] jt"*ilJ.t'-ji,&' ; tzyc..;:ina - trudno dzi w cg6ie n6vl1 o

lljaviskeic}i |cr)etyc7,n.Ych bez 1,t!,lzg1ti.::!'en1a

tsog{zia

aagaiinie{ fr:no1ogicznych.

i,z'','i'-^czes|'a vliei::'* f ori: l,;lczlla obej&uJ e sxyn zasig1ero rrymi"enione

6iJ.'iu:Lizaga<rnienia:fonetycznerfonci-a6iczneofonotaktycznelfono-

:1;at3. e ,."vczn e. lioina byoby v,ic poca nastpujcy tytu wykadul Za-

:i;.s f ol:et3 }.i wspczeane6o j zyka poiskiego. r:oniewa takie widzenie

rr-cbie:riatl'ki f onet-;crr]ej :^iie ; cst cizi':i povitzecbne' d1a lepszego za-

gij:12:ixcr"lani zeY,.artoci nirilej szegc skryptu uyto w tytule

MI&IscE l RoI.A ffIEDz} lo}JETYcu}I' lgE .*sPbczEsl{Yil .

nazv'l

|.1 oaw6J b.iatoicang badarl fonetyozaycb

czT erech d;.scyP]"n forrei;czn;ch.

Er.a]lilaT,1!.1,;xsj.6a:'silin1ite::aturiloogtuiiio';laniazagadnie

r:suk foleijcrn;.,6y |igpfczesnj polszcryzy J est bezporedniq

;::zJcz:inq poi..s^Lania ni:liej szeBo r. jJptu. Jest j eszcze dnrga pt'yczy.

n' ktljra si.:onia autcra dc nap1sania ninteJ szeJ pracy , to ch po.

izie1enj.asi.zCzyteini,kie:vlasnyrri.,liiezairJszeJeszczeopubl1ko'a-

nJ,ni'pc8iqoa:i:inaniektd:eJil'odz!oyskr-lto.raneza3adr'ieniafone.

iy cz",e.

ri ro'F/oJu nauk hungnletyczyclr ogroru ro1 od'eg:,a11 b:dacl:U (!{,]l

roytal. sauka europeJeka ksztatorrgB stg przez lugie *lek1 na Wl(|

dt,y st8roytnycb Orekdr 1 Bzyalan. 0i1&ryc1a oyw1l1zacJ1 Dalek1 ep-c,

tscbodu pzyazta pdn1aJ. GJtwlllaacJs tB zsaokowas EuropeJczyk'iw

ntgdzy tnyml rozlegocl wleozy JzykozaawczcJ. Hind'rral. 11 urt...

trznm.l oplau zJerlsk Jzykowych syncbrnnlczaych, cechowaa lcb o5r'rtlrr-

na' wpro.t uateoatyczns' plecyzJa ryraanla sqd6w. f neukacb fonot,1.p1'

rlycb bylt oirl prekursoranl fonologltn naukl, ktdre na g{xlncle orrr-o-

pcJekln zroilzla al doplerc pod' kor1ec XII wleku. Z TJI w1eku p.n,,,"

oocnodib e19 to naoaycb cgag w praca fonotyka gunakg pt. P.lg-Vodtr-

Prdt16ka,.r

'abresu

subj.ekti'T,1lJ9qdautortsoniel.tychprob1einachskon1povlinien

.)z1ltelnlka do krgt;scznego prz:jJmolvanla sqdw zav;artych i w lnnyclr

;::lcecb.?Tacetapowinnauait'l1takiekrTtyczne9poJrzen1enapro.

::ie;;',polakiejfonetyk!.Czyte1nikvlybaczyautororviraiaoetaiiu

::,arlltktre do povlszechnie akceptot'Jane pogJ.dy.

ktdrpJ g*erTy Jeet op1a fonetyczny eaoekrytu.

Staroytuyn Grekon aandzlczajt uywon d'zl praw'8 powozeeiln1rr

toru1no1ogl foaetyczn oreu kl'asyflkacJ goeek. ywo lnter'coo,r;tll I

iraganinie;szaniejeetpozbal'.'ionausterek'jednakzaubog3re.

:? i1u6irac j. pr.az lrie r.;ini ry1ko autora. Krytyczne opinle' o

::i]j:,e60r"qcoprc;iautor'co.'Jcfceirrnychkr'cstj.i'ul

er zagalnlen{aol' powetaweni'a .dwlk

w mou,y. 0r1 nlcb. poch'o<lz p1r,r'.

o1vJj.VJprzy.

lga6 .gply artykulator

vr /norzddr morvy/'

erc'-joi r',1'ca:.:ecziea znaczne d.oskonar ezego.

f, ozasaob zaetoJu rozs?cJu rt'elay ftrnetyozneJ r Europle /od I w.p.

n.r. do otlr:odzenla,1 zadztwleJco rysok1 pozt.om l1erlay fo'notycz.rr,r.| 1.,,

prozentuJ e1badacze a?abs.-ry.

Pooztk1 novoytrqyclr ba.iari folr.lt):cznyeh pr:zyparlal ii''r tlkr.t ir l., ; lr

ttzonlan Jako p-tor'vle;r" 6i:bsze r:trrrjll: llad' blrdop nar?,.{di r*ol.,y1 wy -

twrlrznl en 8onu przepr'owarlz|.[ wB;:'tlchgt'.cnnlo rrzrlcl.l-nil.}{y' Wyb1LllJ |,

of,onJ$ u:t''lfr].,io o'r.t:lil'tl.!.:i,

k\..lnlr{'r,ul..tor.t

rze'..!ltarz

w.-ts}iJ. I,tontrl:ltl lllr

VI nc,l' / I n.;i\-\5,l' /,"

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: