Cw. 4 Polczyk, R. (2000). Wpływ społeczny a różnice indywidualne: Skale Sugestybilności Interrogatywnej Gudjonssona. Kolokwia Psychologiczne nr 8: Wpływ społeczny. Badania i praktyka.
àW artykule przedstawiono wyniki badań dotyczących Skal Sugestybilności Interrogatywnej (Gudjonsson), które są narzędziami przeznaczonymi do pomiaru skłonności do ulegania wpływowi rozumianemu jako sugestie zawarte niejawnie w pytaniach oraz jako negatywna informacja zwrotna.
àSkale Gudjonssona mierzą skłonność do ulegania sugestiom, objawiającą się udzielaniem błędnych odpowiedzi na pytania, oraz skłonność do zmieniania swoich odpowiedzi pod wpływem negatywnej informacji zwrotnej.
à Przedmiotem badań była:
(1) skuteczność różnych typów sugestii
(2) struktura czynnikowa skal Gudjonssona
(3) hipoteza, że po uzyskaniu negatywnej informacji zwrotnej badani zaczynają przejawiać tendencję do zgadywania odpowiedzi.
àStwierdzono, że najsilniejsze zniekształcenia powodują pytania zawierające dwie alternatywy do wyboru. Uzyskano pewne dowody, że struktura czynnikowa skal Gudjonssona jest wyznaczana typem sugestii zawartym w pytaniu. Nie uzyskano dowodów, że po otrzymaniu negatywnej informacji zwrotnej badani zaczynają zgadywać.
è Artykuł dotyczy zjawiska wpływu społecznego analizowanego w paradygmacie różnic indywidualnych, w którym poszukuje się cech osobowych, decydujących o podatności na czynniki zewnętrzne
è Skale Sugestybilności Interrogatywnej Gudjonssona- narzędzia przeznaczone do pomiaru indywidualnej podatności na wpływ, a mianowicie na wpływ, jaki - świadomie lub nieświadomie - może wywierać osoba prowadząca przesłuchanie, w wyniku czego zeznania uzyskiwane od przesłuchiwanego ulegają zniekształceniu.
è Skale Gudjonssona mierzą, do jakiego stopnia osoba składająca zeznanie jest skłonna:
1) dostosowywać swoje odpowiedzi do sugestii zawartych w pytaniu przesłuchującego
2) zmieniać swoje odpowiedzi pod wpływem negatywnej informacji zwrotnej, dotyczącej jakości składanych zeznań.
è Sugestybilność interrogatywna – cecha osobowa (?), „Stopień, w jakim podczas formalnego przesłuchania, mającego postać zamkniętej interakcji społecznej, osoba akceptuje informacje komunikowane jej przez przesłuchującego, w wyniku czego na jej odpowiedzi zaczynają mieć wpływ te informacje”
è Głównym założeniem teorii sugestybilności interrogatywnej jest twierdzenie, że sugestybilność ta zależy od strategii radzenia sobie, do jakich mogą udziec się ludzie, kiedy znajdą się w obliczu trzech istotnych aspektów sytuacji przesłuchania: niepewności, zaufania do interlokutora, oraz oczekiwania sukcesu (udzielenia poprawnej odpowiedzi na pytanie).
è przy wystąpieniu tych trzech przesłanek większość ludzi będzie sugestybilna. Stopień sugestybilności zależy od poznawczej oceny sytuacji i strategii radzenia sobie, obranych przez badanego
è Ważnym elementem przesłuchania jest informacja zwrotna = „sygnał przekazany przez przesłuchującego świadkowi po tym, kiedy świadek odpowiedział na pytanie lub serię pytań, którego celem jest wzmocnienie lub zmiana dalszych odpowiedzi udzielanych przez świadka”
è Jeśli sygnał jest negatywny, to zazwyczaj powoduje powstanie tendencji do zmieniania odpowiedzi oraz większą wrażliwość na sugestie zawarte w pytaniach przesłuchującego.
è Procedura badania tymi skalami: badany opowiada usłyszaną przed chwilą historię (służy to zorientowaniu się w jakości pamięci badanego), po 50 minutach badany znowu opowiada historię i odpowiada na pytania = 15 z 20 pytań subtelnie wprowadza w błąd, badany opowiada po raz trzeci i odpowiada znowu na pytania, tym razem rejestruje się liczbę zaakceptowanych sugestii.
è Sugestybilność interrogatywna jest niezależna od innych rodzajów sugestybilności, na przykład od podatności hipnotycznej.
è Stwierdzono natomiast korelacje sugestybilności interrogatywnej z różnymi cechami osobowymi; spośród tych efektów, które bywały najczęściej replikowane można wymienić: ujemne korelacje z inteligencją i pamięcią oraz dodatnie z lękiem.
è trzy cele artykułu (chyba Polczyka :P):
- zbadanie różnic w sile oddziaływania różnych typów sugestii zawartych w pytaniach skali;
- analizę struktury czynnikowej Skal Gudjonssona;
- weryfikację hipotezy, iż powiększenie się sugestybilności po uzyskaniu przez badanych negatywnej informacji zwrotnej wiąże się z przejściem na strategię zgadywania.
à Pytanie o różnice w sugestywności poszczególnych pytań wiąże się z faktem, że skale Gudjonssona zawierają trzy rodzaje pytań sugestywnych, a mianowicie:
1. Pytania wiodące (leading questions). Zawierają one fałszywe przesłanki, które sprawiają, że odpowiedź twierdząca (akceptująca sugestię) staje się dla badanego “logiczna”. Na przykład, pytanie “Czy okulary kobiety stłukły się w walce?” zawiera przesłankę, że kobieta nosiła okulary. Ponieważ w walce okulary się zwykle tłuką, odpowiedź twierdząca może być dla badanego logiczna.
2. Pytania afirmatywne (affirmative questions). Nie zawierają one przesłanek, ale są sformułowane w taki sposób, że odpowiedź twierdząca jest dla badanego łatwiejsza niż przecząca, ponieważ dotyczą zjawisk zgodnych ze skryptami danego zdarzenia. Na przykład, na pytanie “Czy jeden z napastników krzyczał na kobietę?” łatwo jest odpowiedzieć “Tak”.
3. Fałszywe alternatywy (false alternative questions), na przykład “Czy kobieta miała jedno, czy dwoje dzieci?”. Rzecz jasna, w historyjce nie było mowy o tym, czy kobieta miała jakieś dzieci i jakie.
à W wypadku ulegania (Yield) pytania afirmatywne wydają się mieć najskromniejsze środki dla wywołania akceptacji sugestii. Nie zawierają one żadnego szczególnego nacisku poza tym, że twierdząca na nie odpowiedź jest “łatwa”; Gudjonsson (1984) nazywa to zjawisko “affirmative response bias”. Ten typ sugestii powinien więc być najrzadziej akceptowany. Sugestie zawarte w pytaniach z przesłanką, dzięki owej przesłance powinny być częściej akceptowane, ponieważ obecność przesłanki czyni odpowiedź twierdzącą bardzo logiczną. Najsilniejszy nacisk natomiast wydają się wywierać fałszywe alternatywy. Są one skonstruowane w taki sposób, że powstaje silne wrażenie, że jedna z alternatyw jest prawdziwa. Badany, któremu całą skalę przedstawiono jako narzędzie do mierzenia jakości pamięci, nie ma szczególnych powodów do podejrzeń, że pytania mogą być “podchwytliwe”. Jest więc bardzo prawdopodobne, że w obliczu dwóch alternatyw do wyboru, nie znając prawdziwej odpowiedzi, badany zdecyduje się na zgadywanie, więc wybierze jedną z obu alternatyw. Rzecz jasna, którąkolwiek alternatywę wybierze, otrzyma punkt na skali sugestybilności.
è Najważniejszym implikacją praktyczną z przedstawionych badań (Polczyka) jest wniosek, że szczególnie niebezpieczne podczas prowadzenia przesłuchań może być stosowanie pytań zawierających alternatywy do wyboru. W świetle uzyskanych wyników, przeciwstawienie się naciskowi zawartemu w takim pytaniu może być dla przesłuchiwanego szczególnie trudne. Nawet jeśli nie zna on na nie odpowiedzi, może raczej zdecydować się wybrać jedną z przedstawionych możliwości, zamiast odpowiedzieć, że nie zna odpowiedzi, albo że jego zdaniem żadna z przedstawionych alternatyw nie jest prawidłowa.
psychologia-UJ