EKONOMIA – to nauka badająca w jaki sposób ludzie organizują działania w sferze produkcji i
konsumpcji .
MAKROEKONOMIA- jest gałęzią ekonomi próbującą wyjaśnić jak i dlaczego z upływem czasu gospodarka rozwija się , podlega różnym wahaniom i zmianą .
Ogólny trend gospodarki jest wynikiem wolno działających firm mianowicie rosnącej liczby ludności i lepszych technologii .
RECESJA- okres spadku łącznej produkcji oraz innego rodzaju wahania wytrącające gospodarkę ze ścieżki wzrostu .
MAKROEKONOMIA stara się wyjaśnić te działania wykorzystując zasady analizy ekonomicznej .
Inną gałęzią ekonomi jest mikroekonomia która bada zachowania pojedynczych konsumentów , przedsiębiorstw i rynków .
Mikroekonomia różni się od makroekonomii pod dwoma względni :
1. Mikroekonomia zajmuje się bardziej różnicami między rynkami niż tym dlaczego gospodarka jako całość z biegiem czasu rozwija się i podlega wahaniom .
2. Makroekonomia wyjaśnia proces ustalania się zmiennych , które mikroekonomia traktuje jako
dane zmienne , te obejmujące dochód narodowy , poziom cen i stopy procentowe .
Makroekonomia wykorzystuje podstawowe idee mikroekonomii próbując wyjaśnić wzrost i
fluktuację / wahania / .Makroekonomia musi patrzeć na zachowania konsumentów i przedsiębiorstw ,
organizacji rynków pracy i przemysłu , funkcjonowanie rynków finansowych oraz machinacji rządu .
Makroekonomia zajmuje się :
1. Bada gospodarkę narodową jako całość lub jej główne komponenty .
2. Bada zachowanie się państwa jako podmiotu gospodarczego .
Przedmiot zainteresowania makroekonomii stanowi długookresowy wzrost gospodarczy i wahania
krótkookresowe .
Makroekonomia zajmuje się takimi problemami jak :
1. Wzrost produkcji dóbr i usług
2. Stopa inflacji
3. Stopa procentowa
4. Kursy walut
5. Deficyt handlowy
Makroekonomia stara się odpowiedzieć na następujące pytania :
1. Co określa ogólny poziom cen i jaki jest wskaźnik inflacji .
2. Co określa dochód narodowy i poziom produkcji .
3. Co określa zatrudnienie w gospodarce i poziom bezrobocia w danym kraju .
4. Jak polityka monetarna i fiskalna wpływa na ogólny poziom cen , dochodu , produkcji , zatrudnienia i poziom bezrobocia .
5. Co może uczynić rząd aby przeciwdziałać recesji , bezrobociu i inflacji .
Makroekonomia jest istotna dla prowadzenia dobrej polityki ekonomicznej /gospodarczej /.
Wykorzystywana we właściwy sposób przez prowadzących politykę ma bardzo duży wpływ na poprawę dobrobytu w danym kraju , a w tym słabiej rozwiniętych gospodarczo: Afryka , Azja ,
czy Ameryka Łacińska oraz w nowo powstających gospodarstwach Europy Wschodniej .
Zastosowanie Makroekonomii :
1. Może pomóc polityką w podjęciu decyzji dotyczącej tego co należy uczynić w celu odsunięcia
niebezpiecznych recesji a gdy już ona wystąpi jak spowodować by była najkrótsza i
najłagodniejsza .
2. Może pomóc w utrzymaniu inflacji na niskim i stabilnym poziomie bez wywoływania
krótkookresowej niestabilności gospodarczej .
3. Mówi w jaki sposób istotne zmiany polityki wpływają na typy dóbr wytwarzanych w gospodarce .
4. Może pomóc polityką w przebrnięciu przez różne rządowe propozycje w zakresie wydatków i
podatków mających na celu zwiększenie długookresowego tempa wzrostu .
Dlaczego państwo ingeruje w gospodarkę – powody :
1. Wybory indywidualne niekoniecznie dotyczą dóbr korzystnych społecznie .
2. Procesy produkcji wywołują negatywne efekty zewnętrzne , które należy zlikwidować
/hałas , zanieczyszczenia / .
3. Dążenie do najwyższej racjonalności i maksymalnych efektów gospodarczych niekoniecznie
maksymalizuje dobrobyt społeczny .
4. Procesy gospodarcze odbywają się w warunkach niepewności , szczególnie nie omijają ich klęski
żywiołowe które trudno przewidzieć .
5. Reguły konkurencji uczciwej / polityka antymonopolowa / .
MIERNIKI MAKROEKONOMICZNE / rachunek dochodu narodowego /- służą do oceny sprawności
gospodarki .
Dwa systemy obliczania dochodu narodowego :
1. Metoda MPS /MATERIAL PRODUKT SYSTEM –system produkcji materialnej /- obejmuje
tylko produkcję materialną .
2. Metoda SNA / SYSTEM OF NATIONAL ACCOWNTS system rachunkowości narodowej /-
obecnie stosowana na całym świecie obejmuje produkcję dóbr materialnych i sfery usług .
Najważniejsze wskaźniki działalności gospodarczej państwa :
1. Miary poziomu i tempa ogólnej pozycji produkcji krajowej / PNB , PNN , PKB /
2. Miary siły nabywczej konsumentów przed opodatkowaniem i po nim – dochód narodowy DN,
dochód rozporządzalny lub dochody osobiste do dyspozycji DN=DO , dochody osobiste .
3. Miara trudności znalezienia pracy przez ludność – stopa bezrobocia .
4. Miara trudności wzrostu ogólnego poziomu cen w gospodarce – stopa inflacji .
PRODUKT NARODOWY BRUTTO /PNB / -stanowi pieniężny wyraz bieżącej wartości rynkowej
wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych w gospodarce w danym okresie .
Dobra i usługi finalne są przeznaczone już dla ostatecznego użytkownika .
Dobra i usługi pośrednie są nabywane do dalszej obróbki czyli wytwarzania innych dóbr i usług .
PNB = PKB + DOCHODY NETTO z tytułu własności pracy za granicą
PRODUKT KRAJOWY BRUTTO / PKB / -stanowi miarę produkcji wytworzonej przez czynniki
wytwórcze zlokalizowane na terenie danego kraju niezależnie od tego kto jest ich właścicielem .
Dochody pracy z tytułu pracy za granicą są równe różnicy między dochodami obywateli danego kraju
uzyskanymi za granicą a odpływem dochodu z własności lub pracy należnych cudzoziemcy .
Cechy PNB :
1. Jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju niezależnie
od kraju świadczenia usług przez czynniki produkcji .
2. Obejmuje tylko dobra i usługi wytworzone w ciągu jednego roku .
3. Z tych samych powodów wyłącza się z PKB obrót papierami wartościowymi , płatności
związane z zakupem akcji , obligacji nie związanych z regularnym przepływem w danym roku wytworzonych dóbr i usług .
4. Dotyczy tylko dóbr , które przeszły przez rynek .
5. Nie wlicza się transferów pieniężnych do PNB .
6. Nie uwzględnia miernikowych działalności oraz nieujawnionych działalności .
Wady PNB :
1. Nie ujmuje produkcji , która nie jest przeznaczona na rynek .
2. Nie ujmuje rezultatów gospodarki cieni / szara strefa , nielegalna działalność , legalna
działalność , która oszukuje czyli prowadzi dwie księgi / .
3. Nie ujmuje czasu wolnego .
4. Nie obejmuje renty konsumenta dotyczącej dóbr trwałych , które już posiadamy w
gospodarstwach domowych .
5. Ujmuje produkcję anty dóbr / wszystkich efektów zewnętrznych , hałas , zanieczyszczenia
a także broni , narkotyków , tytoniu , alkoholu .
Dobrobyt ekonomiczny netto – uwzględnia przy obliczaniu PNB miernikowe dobra i straty w celu ustalenia lepszej miary jakości życia i dobrobytu narodowego .Modyfikacje:
1. Odejmuje od PNB pewne nieuwzględnione koszty obniżenia życia , które pojawiają się wraz z
objętą w PNB .
2. Dodaje do PNB niektóre pozycje np. pracę w gospodarstwach domowych i czas wolny .
3. Wyklucza z PNB niektóre usługi pośrednie np. ochronę policyjną i przeciwpożarową .
PNN produkt narodowy netto / PNN= PNB- amortyzacja / - jest lepszym miernikiem wzrostu
Produkcji niż PNB i stanowi 89-92 % PNB .
Wyróżniamy dwa rodzaje PNB :
1. Nominalny PNB jest liczony w cenach bieżących . Wyróżnienie PNB w ujęciu nominalnym
służy ocenie tego co w danym roku wytworzono i co może być podzielone , nie może służyć
wzrostowi gospodarczemu w kolejnych latach .
2. Realny PNB liczony w cenach stałych przedstawia nam prawidłowy obraz rzeczywistych zmian
w gospodarce – uwzględnia wskaźnik inflacji .
Realny PNB = Nominalny PNB x 1000
Indeks cen
PKB jest lepszą miarą tego co dzieje się i jest ściśle związany z innymi miarami produkcji i
zatrudnienia . Pozwala na lepsze porównanie PKB w innych krajach .
Transakcje z zagranicą stają się coraz większą działalnością gospodarczą kraju – rosną zarówno wypłacone jak i otrzymywane przez dany kraj dochody z usług czynników produkcji . Na skutek tego PNB stawał się coraz mniej wiarygodnym wskaźnikiem mierzonym w danym kraju działalność
gospodarczą .
Metody obliczania produktu krajowego brutto :
1. Możemy obliczyć wydatki na dobra i usługi różnych podmiotów gospodarczych , gospodarstw
domowych , przedsiębiorstw państwowych i cudzoziemców .
2. Możemy obliczyć wielkość produkcji w różnych gałęziach produkcji , górnictwie , w
rolnictwie .
3. Możemy mierzyć całkowity dochód sumując płace i zyski uzyskane przez różne grupy
wytwarzające PNB .
całkowita wielkość wydatków = całkowita wielkość produkcji = całkowita
Ad 1 . sumowanie wydatków
PKB = C + I + G + Nx
C – wydatki konsumpcyjne
I - inwestycyjne
G – rządowych
Nx – export netto
C – obejmuje wydatki gospodarstw domowych na
1. Dobra konsumpcyjne trwałego np. telewizor , samochód , pralka .
2. Dobra konsumpcyjne nie trwałego użytku np. żywność , ubranie , benzyna .
3. Wydatki na usługi np. kształcenie , opieka medyczna , usługi fryzjerskie .
Wydatki związane z zakupem mieszkania są inwestycją .
I – inwestycje to suma wydatków przedsiębiorstw na fabryki , maszyny , zapasy oraz wydatków gospodarstw domowych na mieszkania .
Inwestycje
Inwestycje w kapitał trwały zapasy
/ zakup nowej fabryki , urządzeń domu / / to wszystko co przedsiębiorstwo potrzebuje aby
utrzymać produkcję w toku – krótkookresowe /
nie mieszkaniowe mieszkaniowe
/ budowle , fabryki /
budowle wyposażenie
/ samochód dostawczy . długopis
papier do ksera /
Makroekonomiczne inwestycje polegają jedynie na nabywaniu nowych domów , fabryk lub zapasów .
G – zapasy rządowe – oznaczają sumę wydatków rządu na produkty i usługi mogą dotyczyć np.:
szkolnictwa , budowy dróg oraz produkcji sprzętu wojskowego . Są one tylko częścią wydatków
państwa uwzględnionych w budżecie i nie zalicza się do nich takich pozycji jak zasiłki społeczne oraz
odsetki od długu publicznego .
gospodarstwo domowe wydatki konsumpcyjne na dobra trwałego użytku
SAMOCHÓD przedsiębiorstwo inwestycja
rząd wydatek rządowy
gospodarstwo domowe
DOM przedsiębiorstwo inwestycje / jest to wyjątek /
rząd
EXPORT NETTO
Export jest to dostarczanie dóbr i usług za granicę . Obliczając PKB import odejmujemy a export dodajemy do wydatków .
Całkowity export netto nazywany jest czasem saldem bilansu handlowego . Jeśli jest on dodatni
Mówimy o nadwyżce handlowej , jeśli ujemny mamy do czynienia z deficytem handlowym .
Pomiar PKB przez produkcję – wartość dodana . PKB możemy obliczyć dodając wartość dóbr i usług w różnych gałęziach . Musimy jednak uważać jednak aby nie obliczyć pozycji kilkukrotnie .
Aby zapobiec kilkukrotnemu liczeniu tych samych pozycji wprowadzono pojęcie wartości dodanej .
Wartość dodaną przedsiębiorstw nazywamy różnicę między przychodem tego przedsiębiorstwa
pochodzących ze sprzedaży jego produktu a sumą jaką ono musi zapłacić innym przedsiębiorstwom
za użyte przez siebie dobro pośrednie .
Pomiar przez sumowanie dochodów – metoda ta polega na sumowaniu płatności dochodowych
Wypłacanych właścicielom czynników produkcji za ich wykorzystanie w procesie produkcji .
Obejmuje wynagrodzenie pracowników , dochody właścicieli przedsiębiorstw , dochody osobiste z rent , zyski .
6.10.2001.
DOCHÓD NARODOWY – obejmuje całość dochodów wypłaconych za wykorzystanie czynników produkcji / kapitał , ziemia , praca / w określonym czasie ich właściciela .
Stąd dochód narodowy jest sumą procentów , rent i płac z punktu widzenia źródeł pochodzenia czynników produkcji . Dochodów narodowy jest dochodem z tytułu ich zaangażowania w procesie produkcji .
Z punktu widzenia przedsiębiorstw dochód narodowy jest kosztem zużycia tych czynników produkcji.
Dlatego też dochód narodowy jest równy całkowitym kosztom produkcji dóbr i usług zawartych w produkcie narodowym netto . Możemy zapisać że : DN = PNN – podatki pośrednie ponieważ wynagrodzenia czynników produkcji są mniejsze od wpływów pieniężnych ze sprzedaży . Część tych wpływów stanowią podatki pośrednie , które trafiają do budżetu państwa .
DOCHODY OSOBISTE – stanowią całkowity dochód uzyskiwany przez obywateli przez opłaceniem podatku dochodowego .
DOCHÓD ROZPORZĄDZALNY – /dochód osobisty do dyspozycji/ - stanowią dochody osobiste pomniejszone o podatki osobiste / majątkowe , spadkowe / a także o kwotę opłat nie podatkowych .
Różnica między produktem krajowym brutto a dochodem narodowym :
- produkt krajowy brutto mierzymy w cenach zakupu towaru przez klientów
- dochód narodowy mierzymy w cenach uzyskanych przez przedsiębiorstwa ze sprzedaży produktów
Ceny te różnią się o wielkość podatku od sprzedaży i akcyzy .
RACHUNEK DOCHODU NARODOWEGO
PKB
+ dochody netto czynników produkcji
= PNB
- amortyzacja
= PNN
- podatki od sprzedaży i akcyza
- transfery przedsiębiorstw
- rozbieżności statystyczne
+ dotacje netto dla przedsiębiorstw państwowych
= DOCHÓD NARODOWY
- podatki dochodowe przedsiębiorstw
- składki na ubezpieczenia społeczne
- nierozdzielne zyski spółek akcyjnych
+ odsetki od długów zaciągniętych przez podmioty nie gospodarcze
+ płatności transferowe państwa i przedsiębiorstw
= dochód osobisty
- podatki osobiste
= dochód rozporządzalny
ZAGREGOWANY POPYT A ZRÓWNOWAŻONY POZIOM DOCHODU I PRODUKCJI
GOSPODARKA DOMOWA
STRUMIEŃ STRUMIEŃ STRUMIEŃ STRUMIEŃ
WYDATKÓW DÓBR I ZASOBÓB WYNAGRODZEŃ
NA DOBRA USŁUG PRODUKCJI ZA CZYNNIKI
I USŁUGI PRODUKCJI
PRZEDSIĘBIORSTWA
...
klejarka