71
Kredytowanie konsumpcji ludności przez BANK PKO BP S.A. Oddział w Radzyniu Podlaskim
WYZSZA SZKOŁA BIZNESU I PRZEDSIĘBIORCZOŚCI
w Ostrowcu Świętokrzyskim
WYDZIAŁ EKONOMICZNY
KOLEGIUM BIZNESU MIĘDZYNARODOWEGO
Dorota Pająk
Nr albumu 1692
Praca dyplomowa
napisana pod kierunkiem
prof. dr hab. Zygmunta Wojtaszka
Ostrowiec Świętokrzyski 2001
Spis treści
Wstęp 4
1.1. Cel pracy 12
1.2. Metodyka analizy 13
2.1. Zarys historii banku 14
2.2. Rodzaje kredytów udzielanych przez PKO BP
2.2.1. Kredyty dla klientów indywidualnych obejmują kredyty 18
2.2.2. Kredyty dla klientów instytucjonalnych obejmują kredyty 21
2.3. Formy zabezpieczenia kredytu 35
2.4. Zasady udzielania kredytów 42
3.1. Struktura podmiotowa i przedmiotowa kredytów 47
3.2. Spłacalność kredytów konsumpcyjnych 59
3.3. Miejsce kredytów w bilansie banku oraz w rachunku wyników 63
Podsumowanie i wnioski 67
Bibliografia 69
Spis tabel i wykresów 71
Wstęp
W grudniu 1989 roku został zaaprobowany program transformacji polskiej gospodarki. Kompleksowość programu polegała na objęciu gruntowną przebudową wszystkich dziedzin gospodarki, w tym rynku towarów i usług, rynku kapitałowego, finansowego, walutowego. Radykalizm reform wyrażał się w natychmiastowym przejściu od gospodarki centralnie planowej do gospodarki wolnorynkowej; data 01.01.1990 roku potraktowana została jako początek nowego systemu. (2)
Model gospodarki rynkowej opiera się na następujących założeniach:
1. Na rynku działają tylko dwa rodzaje podmiotów gospodarczych: gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa, występujące w rolach nabywców i sprzedawców,
2. Podmioty gospodarcze spotykają się na rynku dóbr konsumpcyjnych oraz na rynku czynników produkcji,
3. Podmioty gospodarcze działają na rynku doskonałej konkurencji,
4. Producenci i konsumenci dążą do maksymalizacji swoich korzyści,
5. Decyzje konsumentów są suwerenne i zależą od ich potrzeb, gustów, upodobań, możliwości finansowych oraz od cen relatywnych,
6. Producenci podejmują decyzje w zależności od swoich zasobów produkcyjnych i możliwości finansowych oraz na podstawie cen relatywnych,
7. Ceny są jedynymi zewnętrznymi informacjami dla podmiotów gospodarczych,
8. Więzi między uczestnikami rynku występują jedynie w formie transakcji kupna – sprzedaży. Gospodarstwa domowe kupują dobra konsumpcyjne w zamian za ekwiwalent pieniężny, stanowiący dochód producentów. Producenci nabywają czynniki produkcji. Wydatki te stanowią koszty produkcji dóbr konsumpcyjnych.
9. Każda dokonana transakcja powoduje przepływ pieniądza i towarów między uczestnikami rynku, nie wywołując żadnych skutków ubocznych; przepływom towarów i pieniądza odpowiada przekazanie praw własności.
10. Strumienie pieniądza i towarów są zrównoważone za pośrednictwem cen. Oznacza to, że w modelu tym występuje integralność przepływów pieniądz i towarów pomiędzy poszczególnymi rynkami. Gromadzenie oszczędności i ich wydatkowanie jest buforem umożliwiającym sprawną ocenę procesów wymiany.
W latach 90 – tych zaszły radykalne zmiany w rozkładzie dochodów ludności w Polsce spowodowane transformacją systemową. Aspekt dochodowy bytu ludności Polski i gospodarstw domowych stał się węzłowym problemem. Najszerszą kategorią ekonomiczną charakteryzującą rozmiary dochodów ludności są dochody globalne. Stanowią one sumę dochodów osobistych ludności oraz dochodów z tytułu świadczeń społecznych w naturze.
Dochody osobiste ludności obejmują:
- dochód z pracy najemnej (zarówno w sektorze publicznym jak i prywatnym),
- dochód z pracy na własny rachunek (przeznaczony na potrzeby gospodarstwa domowego i inwestycje nieprodukcyjne),
- dochód z indywidualnego gospodarstwa rolnego lub działki (łącznie z żywnością pobraną do spożycia w gospodarstwie domowym),
- dochód ze świadczeń społecznych,
- pozostały dochód (min,: dary otrzymane na gospodarstwo domowe, alimenty, dochody ze sprzedaży mienia, odszkodowania z tytułu ubezpieczeń).
Wielkość dochodów uzyskiwanych z poszczególnych źródeł stanowi kryterium przynależności danego gospodarstwa domowego do określonej grupy społeczno – ekonomicznej. Wyróżnia się następujące gospodarstwa domowe:
q pracownicze,
q pracowniczo – chłopskie,
q rolnicze,
q emerytów i rencistów.
Czynnikami determinującymi poziom przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na jedna osobę w gospodarstwach domowych są przede wszystkim: (21)
q wielkość gospodarstwa domowego,
q skład demograficzny gospodarstwa domowego,
q stopień aktywności zawodowej osób wchodzących w skład rodziny,
q miejsce zamieszkania,
q poziom wykształcenia osoby uznanej za głowę gospodarstwa domowego,
q wielkość użytkowanego gospodarstwa rolnego w przypadku rodzin rolników i pracowników użytkujących gospodarstwo rolne.
Dochody ludności w 1991 roku osiągnęły wartość 434385 miliarda złotych i w porównaniu z rokiem poprzednim były wyższe o 77,4%. Wartość dochodów w przeliczeniu na jednego mieszkańca wzrosła z 11396 tysiąca złotych w 1990 roku do 20144 tysiąca złotych w 1991 roku. W 1991 roku wzrósł udział dochodów osobistych w dochodach ogółem z 84,7% w 1990 roku do 87,1% w 1991 roku. Obniżył się natomiast udział dochodów z tytułu świadczeń społecznych w naturze z 15,3% w 1990 roku do 12,3% w 1991 roku.
Z badań budżetów rodzinnych wynika, że w 1992 roku nastąpiło wyhamowanie spadkowej tendencji dochodów realnych w gospodarstwach domowych. Przeciętne miesięczne dochody nominalne, w przeliczeniu na jedną osobę, w poszczególnych gospodarstwach domowych wyniosły 1290,25 tysiąca złotych. W 1992 roku odnotowano największy wzrost dochodów w gospodarstwach pracowniczych i chłopskich. Wysoka dynamika dochodów w gospodarstwach chłopskich wynika miedzy innymi z tego, że od 1989 roku, po raz pierwszy, wskaźniki cen produktów rolnych sprzedawanych były wyższe niż wskaźniki cen towarów i usług zakupowanych przez gospodarstwo rolne. Realnie niższa dynamika dochodów nominalnych w gospodarstwach emerytów i rencistów, wynika z wolniejszego wzrostu przeciętnych rent i emerytur, niż dochodów z innych źródeł.
W 1993 roku przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na jedna osobę w gospodarstwach ogółem wyniósł 1724 tysiące złotych. Najwyższy przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na jedną osobę odnotowana w gospodarstwach pracujących na własny rachunek. Był on o 26,3% wyższy niż w gospodarstwach ogółem. Najniższym przeciętnym miesięcznym dochodem rozporządzalnym charakteryzowały się gospodarstwa utrzymujące się z niezarobkowych źródeł – o 44,8% mniej niż w gospodarstwach ogółem. Dochód rozporządzalny wyższy niż przeciętny dla wszystkich badanych gospodarstw osiągnęły gospodarstwa emerytów i rencistów (o7% wyższy) i pracowników (o 2,2% wyższy). Gospodarstwa powiązane z rolnictwem uzyskały dochód rozporządzalny niższy niż w gospodarstwach ogółem: o 10,2% niższy w gospodarstwach rolników i o 18,3% niższy w gospodarstwach pracowników użytkujących gospodarstwa rolne.
Lata 1994 – 1997 były latami poprawy sytuacji gospodarczej kraju. Zwiększyła się liczba pracujących w gospodarce narodowej. Wzrosły wynagrodzenia rolne oraz przeciętne realne emerytury i renty w systemie pracowniczym.
Badania budżetów gospodarstw domowych wykazały, że przeciętna polska rodzina rozporządzała miesięcznym dochodem wynoszącym średnio ok. 523 złote po denominacji pieniądza na osobę w 1998 roku 560,43 złotych w 1999 roku. Najwyższy poziom dochodów uzyskały gospodarstwa pracujących na własny rachunek (655 złotych na osobę w 1998 roku i 716 złotych w 1999 roku); najniższy – gospodarstwa utrzymujących się z niezarobkowych źródeł (ok. 299 złotych na osobę – w 1998 roku i 300,72 złotych w 1999 roku). Dochody wyższe od przeciętnych w kraju osiągnęły również gospodarstwa emerytów (o ponad 17% w 1998 roku i ok. 19% w 1999 roku) oraz rodziny pracowników (o 45% i ok. 6%). Należy jednak pamiętać, że wysoki poziom dochodów emerytów wynika z faktu, że są to gospodarstwa relatywnie mniejsze, a wskaźniki przeliczeniowe są na osobę.
W pozostałych grupach społeczno – ekonomicznych gospodarstw domowych dochód rozporządzalny był niższy niż w gospodarstwach ogółem o ponad 13% i 14%-u rencistów, o ok. 20% i 22% - w rodzinach pracowników użytkujących gospodarstwo rolne oraz o ponad 22% i około 27% -u rolników.
Wyposażenie gospodarstwa domowego w przedmioty trwałego użytkowania jest obok uzyskiwanych przez nie dochodów, jednym ze wskaźników poziomu życia. Rodzaj wyposażenia jest pośrednio związany z liczbą osób pracujących w gospodarstwie i charakterem wykonywanej przez nich pracy zawodowej, liczebnością rodziny i obecnością w jej składzie dzieci, a także miejscem zamieszkania gospodarstwa i wielkością zajmowanego przez nie lokalu. Poziom wyposażenia świadczy w dużej mierze o sytuacji materialnej rodziny. (3)
Badaniem budżetów rodzinnych objęte są przedmioty wydające się niezbędnymi w prowadzeniu gospodarstwa domowego (np.: lodówka, pralka, odkurzacz, odbiornik radiowy i telewizyjny), czy też podnoszące jego standard (np.: telewizor kolorowy, magnetowid, samochód), albo są warsztatem pracy lub obiektem indywidualnych zainteresowań członków gospodarstwa (np.: komputer, kamera video). Z badań budżetów rodzinnych wynika, że w 1991 roku polskie gospodarstwa domowe posiadały prawie pełne wyposażenie w dobra zapewniające jedynie elementarny standard życia (odbiorniki telewizyjne czarno – białe, sprzęt monofoniczny, pralki wirnikowe, lodówki). Niskie natomiast było wyposażenie w dobra o wyższym standardzie, do których zalicza się telewizor kolorowy, automat pralniczy, zamrażarkę czy też samochód osobowy. Generalnie najlepszym wyposażeniem charakteryzowały się gospodarstwa pracownicze, najsłabszym – rodziny emerytów i rencistów.
Rok 1991 był rokiem kontynuacji procesu zastępowania sprzętu o niższym standardzie przedmiotami lepszymi i nowocześniejszymi. We wszystkich grupach gospodarstw proces ten najdynamiczniej postępował w przypadku zaopatrzenia w magnetowidy i samochody.
Pozytywnym zjawiskiem odnotowanym od kilku lat we wszystkich grupach społeczno – ekonomicznych gospodarstw domowych był proces zastępowania sprzętów o niskim standardzie przedmiotami lepszymi, nowocześniejszymi, bardziej funkcjonalnymi.
W 1992 roku dodatkowym bodźcem do wymiany sprzętów w ogóle, a przy okazji do zamiany go na ten sam, ale już o wyższym standardzie była korzystna zmiana relacji między cenami artykułów nieżywnościowych, a przeciętnym wynagrodzeniem netto w gospodarce narodowej. W analizowanym roku za wynagrodzenie można było kupić np.: 0,47 telewizora kolorowego, 2,2 radioodbiornika stereofonicznego, czy też 0,51 automatu pralniczego. W roku 1991 wskaźniki te wynosiły odpowiednio 0,41; 1,5; 0,44.
Chęć posiadania przez gospodarstwa sprzętów lepszych, wygodniejszych, łatwiejszych w obsłudze znalazły odbicie w wysokości dynamiki wzrostu wyposażenia rodzin w przedmioty zaliczone umownie do grupy „luksusowych”. W 1992 roku stopień wyposażenia np.: (w magnetowid) wzrósł, w porównaniu z 1994 rokiem, o 30 - 61% w zależności od grupy społeczno – ekonomicznej gospodarstw, w kolorowy telewizor – o 10 – 28%, zamrażarkę – o 6 – 14%, a w automat pralniczy – o 4 – 11%. W wielu rodzinach przedmioty te stały się elementami podstawowego wyposażenia.
Gospodarstwa zamieszkałe na wsi, w przeciwieństwie do rodzin w miastach, zmuszone są do pokonywania często dość znacznych odległości. Z uwagi na tę konieczność wyposażenie ich w rower, czy też w samochód było niezbędne. Badania wykazały, że w 1992 roku na każde 100 gospodarstw domowych przypadało na wsi około 113 rowerów i około 33 samochody osobowe (w mieście – odpowiednio: 65 rowerów i 30 samochodów).
Osłabienie w 1998 roku tempa wzrostu gospodarczego kraju i nieco mniejsza niż w 1997 roku siła nabywcza dochodów z pracy najemnej i świadczeń społecznych oraz niższa dynamika kredytów dla osób prywatnych w niewielkim stopniu wpłynęły na konsumpcyjne zachowanie gospodarstw. Zakupom sprzyjały odpowiednie przeciętne miesięczne wynagrodzenie netto w stosunku do cen detalicznych towarów konsumpcyjnych. Nie słabła skłonność gospodarstw do zakupywania wielu towarów w oparciu o kredyt. W 1998 roku wszystkie grupy gospodarstw zaciągały kredyty kupując sprzęt techniczny gospodarstwa domowego oraz meble, dywany, a także telewizory i samochody. Przy zakupie dóbr trwałego użytkowania udział środków pochodzących z kredytu w wydatkach ogółem gospodarstw na tę grupę potrzeb wyniósł od 12,7% (u pracujących na własny rachunek) do 21,7% ( u emerytów).
W 1999 roku odnotowano przyspieszenie dynamiki kredytów zaciąganych przez gospodarstwa domowe. Uzyskany kredyt był wykorzystywany głównie przy zakupie nowego samochodu, sprzętu AGD i RTV oraz sprzętu komputerowego. Około 1/3 gospodarstw domowych w kraju (32 – 33%) było zadłużonych lub korzystało z kredytów na rzecz gospodarstwa domowego. W większym stopniu z kredytów i pożyczek korzystały rodziny w miastach (około 35%) niż na wsi (około 29%).
Zakup artykułów trwałego użytkowania stanowił zaledwie 8,6% ogółu wydatków gospodarstw. Największe środki pochłonął zakup samochodu (3,6% wydatków) i mebli (1,4%). Relatywnie dużo wydano także na sprzęt techniczny gospodarstwa domowego. Wydatki na zakup sprzętu audiowizualnego, fotograficznego, do przetwarzania danych to zaledwie 1,4% wydatków ogółem gospodarstw w 1999 roku. (28)
Wprowadzenie gospodarki rynkowej na początku lat 90 – tych było dobrym rozwiązaniem dla producentów i konsumentów. Zarówno kupujący i sprzedający mogą swobodnie, odpłatnie wymieniać między sobą dobra, które zaspokajają ich potrzeby.
W sklepach wzbogacona została oferta rynkowa nowoczesnych produktów pochodzenia przemysłowego. Dotyczy to szczególnie branży radiowo – telewizyjnej, artykułów gospodarstwa domowego, samochodów i materiałów budowlanych, a także produktów uważanych za luksusowe np.: komputer, kamera video. Poziom cen dopasowany był do możliwości nabywców o przeciętnych dochodach. Na nabywanie tych rzeczy duży wpływ miały również kredyty udzielane przez banki. Dzięki nim ludność mogła nabywać lub wymieniać na nowocześniejsze, przedmioty trwałego użytkowania.
W gospodarce rynkowej niezwykle ważnym podmiotem gospodarczym są banki. Gromadzą one środki pieniężne instytucji oraz oszczędności ludności. Udzielają kredytów producentom, instytucjom i ludności na cele produkcyjne i konsumpcyjne. (18) Powyższe kompetencje posiada również Oddział Banku PKO BP S.A. w Radzyniu Podlaskim. W swojej pracy licencjackiej postaram się przedstawić kredyty konsumpcyjne zaciągane w tym oddziale przez mieszkańców Radzynia i jego okolic.
1.1. Cel pracy
...
klejarka