ANOREKSJA
Kiedy odchudzanie się jest chorobą ?
W niechorobowej sytuacji wahania wagi u osoby odchudzającej się nie zagrażają zdrowiu, a koncentracja na jedzeniu nie przeszkadza w realizacji zamierzeń życiowych. Po osiągnięciu zaś zamierzonej wagi osoby te przestają się odchudzać.
Niektóre osoby odchudzające się i tracą jednak kontrolę nad zachowaniami związanymi z jedzeniem oraz skutkami odchudzania. Docelowa waga ciała zaczyna być wtedy ciągle przesuwana w dół pomimo coraz większego spadku wagi sylwetka jest spostrzegana jako wciąż niewystarczająco szczupła. Utrzymuje się przy tym przekonanie, że odchudzająca się panuje nad swoim jedzeniem i wagą. W rzeczywistości coraz trudniej jest jej wrócić do normalnego jedzenia i normalnej wagi. Pojawia się też przerażenie i paniczny lęk na myśl o przytyciu nawet kilku gramów.
Ten moment, kiedy realnej utracie kontroli nad swoim odżywianiem i wagą towarzyszy silne subiektywne przekonanie o posiadaniu takiej kontroli, stanowi początek ciężkiej, podstępnej, paradoksalnej i nierzadko śmiertelnej choroby, jaką jest anoreksja, czyli jadłowstręt psychiczny.
Objawy anoreksji:
1. Spadek masy ciała, o co najmniej 15% wagi oczekiwanej w stosunku do wieku i wzrostu – masa ciała spada czasem u chorych nawet poniżej 30 kg. Niska waga jest osiągana poprzez coraz większe ograniczenia w przyjmowaniu pokarmów. Odczuwany głód chore starają się pokonać poprzez taka organizację dnia, która pomoże zapomnieć o jedzeniu. Podejmują w związku z tym wiele zajęć, intensywnie się uczą, czasem przez wiele godzin wykonują ćwiczenia fizyczne.
2. Silny lęk przed przytyciem mimo znacznej niedowagi – silny lęk przed przytyciem powoduje, że chore podejmują walkę na śmierć i życie z każdym kęsem pokarmu. Ustawicznie spierają się że porcje jedzenia są zbyt duże. Dzielą je na części. Starają się jeść w samotności, aby móc np. jedzenie gdzieś schować. Jedzenie obrasta w wiele dziwacznych rytuałów.
3. Zaburzony sposób, w jaki doświadczane są waga i kształt ciała – osoby cierpiące na anoreksję potrafią prawidłowo ocenić wagę i kształt ciała innych, zwłaszcza innych chorych. W stosunku do siebie samych, mimo czasem drastycznego wychudzenia, mają silne poczucie bycia zbyt grubą.
Początek anoreksji jest zazwyczaj powolny. Im choroba trwa dłużej, tym intensywność odchudzania zwiększa się. Z czasem chore przestają odczuwać głód. Przestają też w ogóle odbierać bodźce płynące z ciała lub odbierają je w sposób zniekształcony, inaczej niż osoby zdrowe, np. mimo czasem krańcowego wychudzenia czują się grube, szczególnie w okolicach brzucha i na udach. Dla chorych odmowa jedzenia stanowi podstawę poczucia własnej wartości, siły i panowania nad ciałem, rzeczywistością oraz innymi ludźmi, zapewnia poczucie stałości i bezpieczeństwa. Pojawia się uczucie dumy i euforii, płynące ze zwycięstwa nad potrzebami ciała i z powstrzymywania jego biologicznego rozwoju. Silną satysfakcję przynosi ustawiczne dążenie do osiągnięcia wymarzonej wagi ciała i ciągłego wyznaczania nowej wagi idealnej.
Konsekwencje anoreksji:
1. Biologiczne:
o zaburzenia rytmu serca, spadek tętna nawet do 40 uderzeń na minutę,
o odwodnienie, zaburzenie pracy nerek, obecność acetonu w moczu,
o spadek poziomu potasu, który ma wpływ na pracę serca,
o zwiększona skłonność do siniaków w wyniku urazów,
o obniżenie ciśnienia krwi i skłonność do omdleń,
o osłabienie,
o zimne i drętwiejące ręce i stopy, stałe uczucie zimna,
o zaburzenia snu - bezsenność w nocy, senność w dzień,
o zawroty i bóle głowy
o osteoporoza prowadząca do złamań, najczęściej kończyn,
o delikatny meszek pokrywający ciało, chroniący przed utratą ciepła na skutek zmniejszenia warstwy tkanki tłuszczowej.
2. Psychospołeczne:
o silny lęk przed utratą kontroli nad jedzeniem, a przez to nad własnym życiem,
o często depresja i związany z nią lęk, smutek, poczucie beznadziejności,
o zdarzają się próby samobójcze,
o brak zainteresowań (w związku z ich zawężeniem do spraw odżywiania),
o ograniczenie, a w końcu zerwanie kontaktów z otoczeniem (przyjaciele, znajomi),
o nieumiejętność rozpoznawania sygnałów płynących z ciała,
o opóĄnienie (zahamowanie) procesu dojrzewania i usamodzielniania się.
Czynniki sprzyjające zachorowaniu na anoreksję:
1. Osobowościowe:
o skłonność do spełniania oczekiwań innych ludzi (tzw. idealne dzieci),
o perfekcjonizm w wypełnianiu cudzych oczekiwań przy jednoczesnym małym liczeniu się z własnymi potrzebami, uczuciami, pragnieniami,
o bardzo duża potrzeba akceptacji i uznania ze strony innych osób,
o odczuwanie zadowolenia czy dumy z siebie tylko wtedy, gdy inni są z nich zadowoleni,
2. Rodzinne:
o rodzice są emocjonalnie oddaleni od siebie,
o niski jest poziom ujawnianych uczuć w rodzinie
o sztywne są relacje wewnątrzrodzinne,
o rozbudzone są nadmiernie aspiracje u dziecka,
o brak w rodzinie wypracowanych sposobów rozwiązywania konfliktów,
BULIMIA
Jest następstwem zaburzenia odżywiania, w którym kwestią istotną jest kształt i waga ciała. Zaczyna się zwykle od epizodu odchudzania. Niektóre osoby chore na bulimię chorowały wcześniej na anoreksję.
Choroba przejawia się w:
1. nawracających epizodach objadania się o charakterystycznym przebiegu, które występują przynajmniej dwa razy w tygodniu przez okres trzech miesięcy.
2. zachowaniach współwystępujących z powyższymi, a mających na celu zapobieganie wzrostowi masy ciała podczas napadów objadania się (prowokowanie wymiotów, nadużywanie środków przeczyszczających, głodzenie się, poddawanie się intensywnym ćwiczeniom fizycznym).
3. nadmiernym uzależnieniu samooceny od kształtów i wagi ciała.
W czasie jednego napadu obżarstwa osoba chora potrafi wchłonąć ilość jedzenia, nawet w postaci nie przetworzonej, która starczyłaby do wykarmienia w ciągu dnia kilku osób. Przyswojona wtedy ilość kalorii wynosi nawet 30 - 40 tysięcy, przy dziennym zapotrzebowaniu rzędu 2,5 - 3 tysięcy. Gwałtowna potrzeba jedzenia zwykle pojawia się nagle, najczęściej, gdy dziewczyna nudzi się lub denerwuje, jest spięta, czuje się samotna, przygnębiona, opuszczona. Napadom obżarstwa towarzyszą negatywne emocje w postaci poczucia braku kontroli nad jedzeniem oraz niemożność jego przerwania. Pojawia się też uczucie wstydu, rozpaczy, bezradności, a czasem myśli i próby samobójcze. Objadanie się powoduje silny lęk przed przytyciem oraz drastyczne obniżenie samooceny. W związku z powyższym chore starają się pozbyć zjedzonego pokarmu, prowokując wymioty, stosując głodówki, zażywając środki przeczyszczające lub odwadniające. Eliminowanie spożytego w nadmiarze pokarmu powoduje jednak, że chore objadają się coraz bardziej i coraz częściej. Doprowadzają w ten sposób do stanu zbliżonego do uzależnienia. Ich życie całkowicie podporządkowane jedzeniu przypomina życie osób uzależnionych od alkoholu. Bulimia ma przebieg powolny i chore często długo, nawet latami, ukrywają ją przed otoczeniem. Naprzemienne sekwencje przejadania się i eliminowania różnymi sposobami zjedzonych pokarmów powodują, że waga ciała utrzymuje się mniej więcej w normie.
Czynniki sprzyjające zachorowaniu na bulimię:
o samoocena uzależniona od sądów innych, zwłaszcza ważnych osób,
o nadmierna skłonność do spełniania oczekiwań innych ludzi,
o skłonność do perfekcjonizmu,
o przyjmowanie każdej krytycznej uwagi na swój temat jako życiowej porażki, a najmniejszego niepowodzenia jako życiowej klęski,
o częste zmiany nastroju, niestabilność emocjonalna,
o atmosfera napięć i nieporozumień w rodzinie,
o częste nagłe konflikty o rzeczy błahe,
o spory rodzinne nigdy nie są rozwiązywane,
o nastroje ważnych dla dziecka osób są zmienne i trudne do przewidzenia,
o metody wychowawcze stosowane przez rodziców – różne,
o rodzina nie stwarza poczucia bezpieczeństwa,
o rodzice często są w otwartym konflikcie,
o rodzinę cechują brak stałości i stabilności,
o system rodzinny utrudnia dzieciom uzyskanie autonomii,
Następstwa bulimii:
o bóle głowy, mięśni, gardła,
o biegunki i zaparcia wynikające z nadużywania środków przeczyszczających,
o rozstępy skórne wynikające z wahań wagi,
o powiększenie ślinianek przyusznych (tzw. twarz chomika),
o uszkodzenia szkliwa zębów w wyniku oddziaływania kwasu solnego z żołądka,
o uszkodzenia tylnej ściany gardła i przełyku,
o wiotkość żołądka,
o zaburzenia metaboliczne (wahania poziomu potasu, wapnia, chloru oraz niedobory witamin).
o pogłębienie niskiej samooceny,
o depresja i znaczne zagrożenie samobójstwem,
o poczucie braku kontroli nad własnym życiem,
o duża labilność emocjonalna,
o koncentracja na sprawach związanych z jedzeniem,
o psychiczne uzależnienie od wymiotów, środków przeczyszczających lub odwadniających.
Zarówno na anoreksję, jak i bulimię, chorują osoby młode, najczęściej między 13 a 18 rokiem życia. W ogromnej większości są to dziewczęta i młode kobiety. Zapadalność na tę chorobę chłopców i młodych mężczyzn jest nieporównywalnie rzadsza.
Choroba pojawia się najczęściej w okresie adolescencji, czyli w czasie, kiedy intensywnej zmianie podlega wygląd fizyczny, a przekształceniu ulegają relacje młodego człowieka z innymi ludźmi w obrębie systemu rodzinnego oraz w szerszym kontekście społecznym. W okresie tym u zdrowych osób trwa proces kształtowania się poczucia tożsamości psychoseksualnej oraz uniezależnienia się od rodziców (separacja). Pojawienie się zaburzeń odżywiania powoduje, że osoby chore i ich rodziny nie podejmują zadań wynikających z okresu rozwojowego. Choroba zastępuje dorastanie, opóźnia lub uniemożliwia osiągnięcie dojrzałości emocjonalnej i społecznej.
Anoreksja i bulimia są chorobami, które mają swoje konsekwencje biologiczne, psychiczne i społeczne. Wymagają leczenia, często interdyscyplinarnego (psychiatra, psycholog, endokrynolog). Niepodjęcie leczenia może mieć poważne następstwa, a w przypadku anoreksji prowadzi do śmierci.
rswiecha