FARMACEUTYCZNY.PRZEGLĄD.NAUKOWY.06.2007.pdf

Nr 6/2007

Szanowni Pañstwo,

Kole¿anki i Koledzy

Kole¿anki i Koledzy,

Drodzy Czytelnicy

Drodzy Czytelnicy,

Index Copernicus 1,73 MNiI 3,00

Tradycyjnie zapraszam

do lektury naszego F arma-

arma-

ceutycznego Przegl¹du Na-

ukowego

Redaktor Naczelny:

Prof. dr hab. Krystyna Olczyk

ukowego .

Z ogromn¹ radoci¹ do-

noszê, i¿ wzrasta aktywnoæ

Szanownych Autorów w za-

kresie przedk³adania Redak-

cji prac, bowiem pojawi³a siê kolejka artyku³ów w oczekiwaniu

na publikacjê. Przyznaæ muszê, i¿ nie s¹dzi³am dot¹d, ¿e ten ujêty

w cudzys³owie wyraz zabrzmi tak szczególnie sympatycznie, bo-

wiem jak pamiêtamy z nie tak dawnych lat, kolejka kojarzy³a siê

jedynie z przykrym i uci¹¿liwym oczekiwaniem czy wrêcz polowa-

niem na co, nie koniecznie szczególnie cennego, ale potrzebnego.

Choæ za oknem mimo ¿e to jeszcze nie wakacje panuj¹

letnie upa³y, to mobilizowaæ siê trzeba do trudów zaliczeniowo

egzaminacyjnych. Wysoka temperatura otoczenia nie zwalnia tak¿e

od nieustannego czuwania nad stanem naszego dorobku naukowe-

go. Nasze artyku³y z pewnoci¹ przydadz¹ siê i tym, których uczy-

my studentom magistrantom, doktorantom i specjalizantom. Z my-

l¹ i o Nich, nie zaniedbujmy swej twórczej pracy.

Warto po pewnej przerwie przypomnieæ, i¿ Farmaceutyczny

Przegl¹d Naukowy bêdzie dla Osób tym zainteresowanych miej-

scem publikacji prac zjazdowych, które pierwotnie prezentowane

bêd¹ w formie streszczeñ na XX Naukowym Zjedzie Polskiego To-

warzystwa Farmaceutycznego. Mo¿liwoæ opublikowania stresz-

czeñ w formie pe³notekstowych prac bêdzie nie tylko nowoci¹, ale

i zarazem korzyci¹ dla czynnych uczestników Zjazdu.

W nastêpnym numerze Przegl¹du podsumujê pokrótce stan

przygotowañ zjazdowych. A na razie, ¿ycz¹c pe³ni si³ na ten nadcho-

dz¹cy, trudny okres zmagañ sesyjnych, pozdrawiam Wszystkich

Tych, którzy wziêli w d³oñ nasze wspólne czasopismo, a na ³amy

jego ¿yczliwie spojrzeli.

ukowego

Adres redakcji:

Wydawnictwo PGK MEDIA POLSKA

ul. Stokrotek 51, 43-384 Jaworze Górne k. Bielska-Bia³ej,

Konsultacyjna Rada Naukowa

Przewodnicz¹cy:

Prof. dr hab. Krystyna Olczyk

Cz³onkowie:

Prof. dr hab. Barbara B³oñska - Fajfrowska

Prof. dr hab. Jerzy Brandys

Prof. dr hab. El¿bieta Breziñska

Prof. dr hab Ewa Buszman

Prof. dr hab. Zofia Dzier¿ewicz

Prof. dr hab. Kazimierz G³owniak

Prof. dr hab. Edmund Grzekowiak

Prof. dr hab. Ewa Jagie³³o-Wójtowicz

Prof. dr hab. Krzysztof Jêdrzejko

Prof. dr hab. Krzysztof Jonderko

Prof. dr hab. Jan Kowalski

Prof. dr hab. Jerzy Kwapuliñski

Prof. dr hab. Jan Pachecka

Prof. dr hab. Jerzy Pa³ka

Prof. dr hab. Janusz Pluta

Prof. dr hab. Janusz Solski

Prof. dr hab. Artur Stojko

Prof. dr hab. Maria Wardas

Prof. dr hab. Marek Weso³owski

Prof. dr hab. Ludmi³a Wêglarz

Dr hab. Barbara Pilawa prof. nadzw. AM

Dr hab. Zdzis³awa Kondera - Anasz

Dr hab. Urszula Mazurek

Dr hab. Andrzej Plewka

Dr hab. Krzysztof Solarz

Dr hab. Krystyna Trzepietowska - Sêpieñ

Krystyna Olczyk

Wydawca:

Spis Treci:

Hormonalna terapia zastêpcza (HTZ) ze szczególnym

uwzglêdnieniem estradiolu podawanego przezskórnie

Adres Wydawcy:

Wydawnictwo PGK MEDIA POLSKA

ul. Stokrotek 51, 43-384 Jaworze Górne k. Bielska-Bia³ej,

tel. (0-33) 817-38-79 fax (0-33)817-36-31

RHODIOLA ROSEA rolina o dzia³aniu adaptogen-

nym. Nowe mo¿liwoci w walce ze stresem i choroba-

mi cywilizacyjnymi

P.G.K. Media Polska nale¿y do Konsorcjum

Wydawnictw Medycznych.

Nowa generacja rodków adaptogennych

W³aciwoci antyoksydantów w profilaktyce i leczeniu

ró¿nych procesów chorobowych ze szczególnym uwzglêd-

nieniem chorób uk³adu kr¹¿enia oraz nowotworów

Pochodne chinoliny o aktywnoci przeciwnowotworowej

Prezydent Konsorcjum:

dr n. med. Adam Kwieciñski

Marketing Manager:

Anna Janik

anna.janik@wizja.net.pl

Porównanie przeciwbakteryjnej aktywnoci soli srebro-

wej sulfadiazyny i maci propolisowej w gojeniu do-

wiadczalnych ran oparzeniowych.

Opracowanie graficzne i sk³ad:

Robert Cyganik

Wszystkie materia³y opublikowane w pimie objête s¹ ochron¹ Prawa

autorskiego. Projekty chronione s¹ Ustaw¹ o Prawie autorskim i po-

krewnych prawach z 1994 r. (Dz. U. Nr 24, poz. 83). Redakcja za-

strzega sobie dostosowania nades³anych materia³ów do potrzeb pi-

sma. Przedruki mo¿liwe jedynie za zgod¹ wydawcy. Za treæ materia-

³ów reklamowych oraz listów od czytelników redakcja nie odpowiada.

XX Naukowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Farmaceu-

tycznego

English for Pharmacists

English Booster Dose 23

Farmaceutyczny

Przegl¹d Naukowy

Szanowni Pañstwo,

Kole¿anki i Koledzy

Drodzy Czytelnicy

arma-

ceutycznego Przegl¹du Na-

arma-

ceutycznego Przegl¹du Na-

Hormonalna terapia zastêpcza (HTZ)

ze szczególnym uwzglêdnieniem estradiolu

podawanego przezskórnie

Nr 6/2007

Dr n. med. Wojciech Kluszczyk 1

Dr n. med. Adam Kwieciñski 2

Specjalista ginekolog-po³o¿nik, Szpital nr 1 w Wodzis³awiu l¹skim

Specjalista farmakolog, Klinika w. Katarzyny w Krakowie

stêp

Oko³o 100 lat temu przeciêtna d³ugoæ ¿ycia

Menopauzê rozpoznaje siê, gdy u kobiety po 40-

tym roku ¿ycia przez ponad 6 miesiêcy nie wystêpuj¹

samoistne krwawienia miesiêczne i stê¿enie FSH prze-

kracza 30 U/l, a stê¿enie estradiolu jest mniejsze ni¿

30 pg/ml. W krajach rozwiniêtych gospodarczo red-

ni wiek wyst¹pienia menopauzy wynosi oko³o 51 lat.

U kobiet w Polsce menopauza wystêpuje wczeniej

oko³o 49 roku ¿ycia. Na obni¿enie wieku wyst¹pienia

menopauzy istotny wp³yw maj¹ takie czynniki, jak:

palenie papierosów, niski poziom socjo-ekonomicz-

ny, niep³odnoæ, krótsze cykle miesi¹czkowe. Wiado-

mo obecnie, ¿e w krajach, w których kobiety s¹ nie-

do¿ywione i maj¹ niski standard ¿ycia, menopauza

przychodzi zdecydowanie wczeniej ni¿ w krajach roz-

winiêtych przemys³owo i o wysokim standardzie.

Oko³o 100 lat temu przeciêtna d³ugoæ ¿ycia

kobiety nie przekracza³a wiek

Oko³o 100 lat temu przeciêtna d³ugoæ ¿ycia

. Dzi-

siaj rednia d³ugoæ ¿ycia kobiet w Polsce wyd³u-

u menopauzy. Dzi-

. Dzi-

siaj rednia d³ugoæ ¿ycia kobiet w Polsce wyd³u-

¿y³a siê do 80 lat. Oznacza to, ¿e jedna trzecia ¿y-

cia przeciêtnej kobiety przypada na okres pome-

nopauzalny

owodem jego wyd³u¿enia siê jest nie-

w¹tpliwie mniejsza miertelnoæ w okresie rozrod-

. Powodem jego wyd³u¿enia siê jest nie-

owodem jego wyd³u¿enia siê jest nie-

w¹tpliwie mniejsza miertelnoæ w okresie rozrod-

czym, jak i mniejsza zapadalnoæ na choroby zbie-

raj¹ce do niedawna ogromne miertelne ¿niwo

(choroby zak

(choroby zakane, infek

cje).

W chwili obecnej w Pols

ane, infekcje).

cje).

W chwili obecnej w Polsce ¿yje oko³o 7,5 mln

ce ¿yje oko³o 7,5 mln

ym, wed³ug

wiatowej Organizacji Zdrowia (WHO

u ¿ycia, w którym, wed³ug

ym, wed³ug

wiatowej Organizacji Zdrowia (WHO W

W orld

orld

i pimiennictwa powiêcone-

go temu zagadnieniu, rozpoczyna siê formalnie

i pimiennictwa powiêcone-

go temu zagadnieniu, rozpoczyna siê formalnie

przedmenopauzalny okres ¿ycia.

Problemy zdrowotne okresu menopauzy

Definicja okresu menopauzy i podzia³

Menopauza nie jest chorob¹, ale zachodz¹ce w tym

okresie zmiany fizjologiczne zwi¹zane z narastaj¹cym

deficytem estrogenów mog¹ byæ przyczyn¹ wielu pro-

blemów zdrowotnych, którym towarzyszy czêsto po-

czucie dyskomfortu i obni¿onej jakoci ¿ycia. Najbar-

dziej typowe dolegliwoci menopauzy to uderzenia

gor¹ca i nocne poty. Uderzeniom gor¹ca czêsto towa-

rzysz¹: ko³atania serca i uczucie lêku, zaburzenia snu,

które powoduj¹ uczucie narastaj¹cego zmêczenia,

dra¿liwoæ oraz zaburzenia koncentracji, utrudniaj¹c

tym samym codzienn¹ aktywnoæ i pogarszaj¹c jakoæ

¿ycia kobiety.

Szacuje siê, ¿e uderzenia gor¹ca wystêpuj¹ u bli-

sko 85% kobiet, z czego 1015% wymaga leczenia.

Zdaniem niektórych badaczy, inne podstawowe obja-

wy menopauzalne wystêpuj¹ z nastêpuj¹c¹ czêstoci¹:

depresja 57%;

uderzenia gor¹ca 53%;

Jest rzecz¹ oczywist¹, ¿e tak d³ugiego okresu me-

nopauzy nie mo¿na traktowaæ jako jednoci, gdy¿

inne problemy ¿yciowe i zdrowotne ma, przyk³ado-

wo, kobieta 45-letnia, a inne 65-letnia. Uwzglêdnia-

j¹c ten fakt, okres menopauzalny ¿ycia kobiety zosta³

podzielony. Zgodnie z raportem WHO Research on

the menopause in the 1990s premenopauza

premenopauza

Perimenopauz¹ nazywany jest okres roz-

poczynaj¹cy siê krótko przed menopauz¹ i trwaj¹cy

rok po jej wyst¹pieniu. Postmenopauza

Perimenopauz¹

Postmenopauza to okres li-

czony od zaprzestania miesi¹czkowania. Obecnie

wprowadzony jest w literaturze naukowej podokres

IV okrelany jako geriopauza

Postmenopauza

geriopauza, obejmuj¹cy póne

lata ¿ycia kobiety.

Farmaceutyczny

Przegl¹d Naukowy

Wstêp

stêp

Menopauzê

obiety nie przekracza³a wiek

obiety nie przekracza³a wieku menopauzy

u menopauzy

siaj rednia d³ugoæ ¿ycia kobiet w Polsce wyd³u-

¿y³a siê do 80 lat. Oznacza to, ¿e jedna trzecia ¿y-

cia przeciêtnej kobiety przypada na okres pome-

nopauzalny

nopauzalny. P

. P

w¹tpliwie mniejsza miertelnoæ w okresie rozrod-

czym, jak i mniejsza zapadalnoæ na choroby zbie-

raj¹ce do niedawna ogromne miertelne ¿niwo

(choroby zak

ane, infek

W chwili obecnej w Pols

kobiet po 45-tym rok

obiet po 45-tym rok

obiet po 45-tym roku ¿ycia, w któr

u ¿ycia, w któr

wiatowej Organizacji Zdrowia (WHO

Health Organization

Health Organization ) i pimiennictwa powiêcone-

go temu zagadnieniu, rozpoczyna siê formalnie

premenopauza jest to

przedzia³ miêdzy okresem pe³nej reprodukcji a me-

nopauz¹, rozpoczynaj¹cy siê oko³o 2 lata przed me-

nopauz¹. Perimenopauz¹

geriopauza

Hormonalna terapia zastêpcza (HTZ) ze szczególnym uwzglêdnieniem estradiolu podawanego przezskórnie

Nr 6/2007

zaburzenia snu 52%;

brak libido 37%

suchoæ pochwy 21%.

Czêstoæ wystêpowania typowych objawów wege-

tatywnych waha siê od kilku w tygodniu do kilku

w ci¹gu godziny. Psychopatologia tego zjawiska nie

jest ca³kowicie wyjaniona i zwi¹zana jest prawdopo-

dobnie z kontrol¹ funkcji nerwów sympatycznych

i skórnym przep³ywem krwi.

Zaburzenia okresu menopauzy dotycz¹ praktycz-

nie wszystkich aspektów biologicznego ¿ycia kobiety.

Najczêciej obserwowanymi zmianami s¹ objawy na-

czynioruchowe, zaburzenia emocjonalne, zmiany

w koæcu oraz zaburzenia metabolizmu lipidów i wê-

glowodanów. Pomenopauzalne zmiany zwiêkszaj¹ ry-

zyko wyst¹pienia choroby niedokrwiennej serca i mó-

zgu, osteoporozy i z³amañ patologicznych, obni¿enia

sprawnoci fizycznej, paradontozy, zaæmy, zmian za-

nikowych w uk³adzie moczowo-p³ciowym, boli sta-

wowo-miêniowych itd. Wszystkie te czynniki powo-

duj¹ rozpoczêcie procesu apoptozy oraz starzenia siê

fizycznego i psychicznego.

Nale¿y przyj¹æ, ¿e najwa¿niejszym czynnikiem ¿y-

cia w okresie menopauzalnym jest jego jakoæ. Na

obni¿enie jakoci ¿ycia wp³ywaj¹ przede wszystkim

choroby wieku menopauzalnego. Wed³ug danych

publikowanych przez Polskie Towarzystwo Kardiolo-

giczne, kobiety polskie w wieku menopauzalnym

umieraj¹ najczêciej na choroby serca i wielkich na-

czyñ 59% ogó³u zgonów. Na wszystkie choroby

onkologiczne umiera natomiast 20,5% kobiet. Tak

wiêc te 2 grupy chorób maj¹ zasadniczy wp³yw na

d³ugoæ ¿ycia kobiet polskich.

postêpowania profilaktycznego i terapeutycznego, któ-

re mo¿e obejmowaæ stosowanie hormonalnej terapii

zastêpczej (estrogenów, gestagenów, androgenów i ste-

rydów o ró¿norodnym oddzia³ywaniu hormonalnym),

selektywnych modulatorów receptora estrogenowego

i fitoestrogenów. W ramach niniejszego opracowania

ujêto zastosowanie hormonalnej terapii zastêpczej ze

szczególnym uwzglêdnieniem 17

117

-estradiolu poda-

wanego przezskórnie.

Zastêpcza terapia hormonalna estrogenami (z do-

datkiem progestagenów u kobiet, które nie mia³y usu-

niêtej macicy) skutecznie ³agodzi wiele z wy¿ej wspo-

mnianych objawów i w znacznym stopniu zapobiega

lub opónia wystêpowanie powy¿szych schorzeñ.

Pozytywne dzia³anie estrogenów na zdrowie kobiet

to miêdzy innymi:

zapobieganie zmianom zanikowym w uk³adzie

moczowo-p³ciowym i skórze;

zapobieganie resorpcji koci, osteoporozie, z³a-

maniom patologicznym i wypadaniu zêbów;

dzia³anie rozkurczowe na naczynia krwionone,

wp³ywaj¹ce na poprawê ukrwienia serca i mózgu;

antyoksydacyjny i przeciwzapalny wp³yw na

tkanki;

zapobieganie mia¿d¿ycy przez obni¿enie frak-

cji LDL cholesterolu i podwy¿szenie HDL cho-

lesterolu;

zapobieganie zanikowi neuronów w mózgu

i obni¿aniu sprawnoci umys³owej;

zmniejszenie czêstoci wystêpowania niektórych

nowotworów, takich jak rak jelita grubego;

zapobieganie i/lub opónianie wystêpowania

zaæmy i zwyrodnienia siatkówki oka;

przeciwdzia³anie nadcinieniu;

zmniejszenie bólów stawowo-miêniowych;

zapobieganie chorobie wieñcowej i zawa³om

serca;

ogólne zmniejszenie umieralnoci u kobiet

w wieku pomenopauzalnym.

Rola hormonalnej terapii zastêpczej (HTZ)

Nie ulega w¹tpliwoci, ¿e niedobór estrogenów

u kobiet po wyganiêciu czynnoci jajników w okre-

sie pomenopauzalnym mo¿e powodowaæ zarówno nie-

przyjemne dolegliwoci, jak i powa¿ne problemy zdro-

wotne. Ze wzglêdu na wyd³u¿aj¹cy siê przeciêtny okres

¿ycia kobiet powiêca siê tym zagadnieniom wiele

uwagi. Ze wzglêdu na wspomnian¹ ju¿ d³ugoæ ¿ycia

kobiety po menopauzie. Oczywiste wydaje, ¿e powin-

no d¹¿yæ siê do tego, aby lata te by³y spêdzone w do-

brym zdrowiu fizycznym i umys³owym. Nale¿y zatem

dbaæ o jakoæ ¿ycia, staraæ siê zapobiegaæ i przeciw-

dzia³aæ dolegliwociom, chorobom i procesom dege-

neracyjnym, które u kobiet nasilaj¹ siê wskutek nie-

doboru estrogenów po wejciu w okres menopauzy.

Wymienione stany s¹ wskazaniem do podjêcia

Obok istniej¹cych wskazañ ka¿dorazowo nale¿y

wykluczyæ istnienie przeciwwsk

azañ do HTZ do któ-

rych zalicza siê aktualnie:

niezdiagnozowane krwawienia z narz¹du p³cio-

wego;

niektóre schorzenia mózgu;

ostr¹ fazê zakrzepicy naczyñ g³êbokich;

ostr¹ niewydolnoæ w¹troby;

przebyty lub aktualnie wystêpuj¹cy nowotwór

z³oliwy piersi;

rozpoznany rak endometrium.

Farmaceutyczny

Przegl¹d Naukowy

wanego przezskórnie

przeciwwsk

przeciwwskazañ do HTZ

azañ do HTZ

Nr 6/2007

Hormonalna terapia zastêpcza (HTZ) ze szczególnym uwzglêdnieniem estradiolu podawanego przezskórnie

Dlatego warunkiem bezpiecznego stosowania

bezpiecznego stosowania

nogenu 1, fibrynogenu i antytrombiny III. Wp³ywa

na biosyntezê t³uszczów, bia³ek, zasad purynowych

i pirymidynowych, zmniejsza stê¿enie glukozy na

czczo; zwiêksza przepuszczalnoæ b³on komórkowych

poprzez wiêksze nawodnienie poprawia elastycznoæ

skóry i stan b³on luzowych. Wp³ywa na rozmiesz-

czenie tkanki t³uszczowej (ukszta³towanie sylwetki ko-

biecej). Dzia³a korzystnie na stan psychiczny i emo-

cjonalny oraz libido.

Estradiol mo¿e byæ podawany p.o. , i.m. , prze-

zskórnie, donosowo i dopochwowo. Wch³ania siê

z przewodu pokarmowego, skóry i b³on luzowych.

Po podaniu i.m. powoli wch³ania siê z miejsca

wstrzykniêcia. Po wch³oniêciu w oko³o 50% wi¹¿e

siê z bia³kami osocza. W trakcie pierwszego przej-

cia przez w¹trobê jest szybko metabolizowany do

mniej czynnych metabolitów estriolu i estronu.

Dostêpnoæ biologiczna estradiolu podanego p.o.

wynosi oko³o 5-7%. t 1/2 w osoczu wynosi oko³o 7 go-

dzin. Wydalany g³ównie z moczem w postaci meta-

bolitów (siarczanów, glukuronianów), czêciowo

w postaci niezmienionej.

Nale¿y wymieniæ równie¿ estriol, estrogeny sko-

niugowane i zwi¹zki steroidowe o czêciowym dzia-

³aniu estrogennym. Estriol wywiera korzystny wp³yw

na b³onê luzow¹ uk³adu moczowo-p³ciowego dla-

tego te¿ jest stosowany w leczeniu zmian zaniko-

wych, stanów zapalnych pochwy i cewki moczowej

oraz nietrzymania moczu, pozytywnie wp³ywa na sa-

mopoczucie kobiety. Estrogeny skoniugowane s¹ uzy-

skiwane z moczu rebnych klaczy. S¹ naturalnymi

obcogatunkowymi estrogenami 20-35% siarcza-

nu ekwiliny i ekwileniny oraz 50-60% siarczanu es-

tronu i nieznaczne iloci estradiolu. Prawdopodob-

nie dlatego, ¿e w organizmie ludzkim nie wystêpuj¹

specyficzne uk³ady metabolizuj¹ce estrogeny koñskie,

estrogeny skoniugowane maj¹ przed³u¿ony efekt kli-

niczny.

Terapiê dla kobiet po menopauzie nale¿y w miarê

mo¿liwoci indywidualizowaæ, w ka¿dym przypadku

bior¹c pod uwagê dolegliwoci, styl ¿ycia, poziom

wiedzy, czynniki ryzyka, obci¹¿enia dziedziczne, wagê,

poziom cholesterolu, gêstoæ masy kostnej, nastawie-

nie psychiczne i wiele innych indywidualnych czyn-

ników, tak aby leczenie by³o jak najbardziej korzystne

dla zdrowia oraz gwarantowa³o jak najlepsz¹ jakoæ

¿ycia pacjentki.

Istotn¹ zalet¹ indywidualnego podejcia do lecze-

nia jest umo¿liwienie pacjentkom czynnego uczest-

nictwa w podejmowaniu decyzji o rozpoczêciu lub

zaniechaniu d³ugoterminowego przyjmowania prepa-

ratów hormonalnych.

HTZ leczenia jest przeprowadzenie szczegó³owej oce-

ny klinicznej, obejmuj¹cej wykonanie badania gine-

kologicznego z wymazem cytologicznym, USG gine-

kologicznego z ocen¹ endometrium oraz mammogra-

fii. Wród zalecanych badañ dodatkowych wymienia

siê równie¿ ocenê parametrów profilu lipidowego,

uk³adu krzepniêcia i prób w¹trobowych.

Wybór preparatu hormonalnego

Podstawowe znaczenie w aspekcie bezpiecznego

prowadzenia terapii ma w³aciwy wybór preparatu

wybór preparatu

hormonalnego. W hormonalnej terapii zastêpczej sto-

suje siê estrogeny naturalne, które s¹ dobrze tolero-

wane przez ustrój i wykazuj¹ najbardziej fizjologicz-

ne dzia³anie. Najaktywniejszym i najczêciej stoso-

wanym sporód nich jest 17

-estradiol. Jest to na-

turalny hormon syntetyzowany i uwalniany w 95%

przez komórki ziarniste jajnika. W niewielkiej iloci

powstaje z estronu na drodze odwracalnej konwersji

zachodz¹cej w tkankach docelowych; ma³e iloci es-

tradiolu powstaj¹ tak¿e w wyniku aromatyzacji dehy-

droepiandrosteronu (DHEA) i testosteronu poza jaj-

nikiem.

Estradiol dzia³a za porednictwem swoistych re-

ceptorów, a g³ównymi narz¹dami docelowymi s¹: na-

rz¹dy p³ciowe, gruczo³ sutkowy, podwzgórze i przy-

sadka. Stê¿enie hormonu w surowicy zale¿y od fazy

cyklu i u kobiet w wieku rozrodczym waha siê w gra-

nicach 60-1300 pmol/l. Estrogeny warunkuj¹ dru-

go- i trzeciorzêdowe cechy p³ciowe u kobiet: pobu-

dzaj¹ rozwój macicy, jajowodów, pochwy, zewnêtrz-

nych narz¹dów p³ciowych i gruczo³ów sutkowych.

W endometrium wywo³uj¹ zmiany proliferacyjne, po-

woduj¹ przyrost masy miênia macicy, a poprzez po-

budzenie syntezy prostaglandyn zwiêkszaj¹ jej pobu-

dliwoæ skurczow¹; pobudzaj¹ wydzielanie luzu szyj-

kowego z jednoczesnym rozkurczaniem b³ony miê-

niowej szyjki macicy, umo¿liwiaj¹c penetracjê plem-

ników. W pochwie wywo³uj¹ wzrost, dojrzewanie

i z³uszczanie komórek nab³onka. W sutku pobudzaj¹

rozwój podcieliska i tkanki t³uszczowej oraz wzrost

nab³onka kanalików i pêcherzyków gruczo³owych.

Wp³yw ogólnoustrojowy estradiolu przejawia siê dzia-

³aniem: kociotwórczym, pobudzaj¹cym syntezê bia-

³ek w w¹trobie, zwiêkszaj¹cym wytwarzanie tlenku

azotu, prostacykliny i hamuj¹cym wytwarzanie trom-

boksanu i endoteliny, zmniejszaj¹cym stê¿enie frak-

cji LDL-cholesterolu, zwiêkszaj¹cym stê¿enie frakcji

HDL (z wyj¹tkiem estradiolu stosowanego przezskór-

nie), VLDL i triglicerydów. Estradiol zwiêksza w su-

rowicy stê¿enie czynnika krzepniêcia VII oraz bia³ka

C, zmniejsza stê¿enie inhibitora aktywatora plazmi-

117

-estradiol

Farmaceutyczny

Przegl¹d Naukowy

HTZ

Wybór preparatu hormonalnego

hormonalnego.

Hormonalna terapia zastêpcza (HTZ) ze szczególnym uwzglêdnieniem estradiolu podawanego przezskórnie

Nr 6/2007

Wybór drogi podania leku

na HTZ. Tak¿e pojawienie siê nowych sposobów po-

dawania estrogenów w ramach HTZ (np. wspomnia-

ne ju¿ ¿ele przezskórne) nie wp³ynê³o na fakt, ¿e pa-

cjentki rozpoczynaj¹c terapiê hormonaln¹ czêsto pro-

sz¹ lekarza w³anie o plastry, a w przypadku, gdy ju¿

od pewnego czasu bior¹ hormony , domagaj¹ siê zmia-

ny na tê formê przezskórnej hormonoterapii.

Pod wieloma wzglêdami przezskórne podawanie

estrogenów ma przewagê nad drog¹ doustn¹. Prze-

zskórna droga podawania estrogenów w postaci pla-

strów powoduje, ¿e estradiol (E 2 ) osi¹ga okrelony

narz¹d docelowy z pominiêciem kr¹¿enia wrotnego.

Pozwala to unikn¹æ efektu pierwszego przejcia hor-

monu przez w¹trobê. Dziêki temu dobowa dawka leku

zostaje wyranie zredukowana (ok. 40 razy!

wybór drogi podawania leku. Terapia doustna nie

jest wskazana w przypadku wystêpowania kamicy pê-

cherzyka ¿ó³ciowego oraz w stanach zaburzonej czyn-

noci w¹troby i w hipertriglicerydemii. Zaleca siê rów-

nie¿ ostro¿noæ przy stosowaniu estrogenoterapii

doustnej w przypadkach umiarkowanego nadcinie-

nia i leczonego wyrównanego nadcinienia. Obok ko-

rzystnego efektu podawania estrogenów naturalnych

jakim jest obni¿enie stê¿enia cholesterolu ca³kowite-

go, obni¿enie cholesterolu LDL i wzrost stê¿enia cho-

lesterolu HDL, niekorzystnym efektem takiej terapii

jest podwy¿szenie stê¿enia triglicerydów. Stê¿enie tri-

glicerydów wy¿sze ni¿ 500 mg/dl stanowi przeciw-

wskazanie do doustnego podawania estrogenów ze

wzglêdu na ryzyko wyst¹pienia ostrego zapalenia

trzustki. Leczenie doustne wywiera wp³yw na uk³ad

krzepniêcia, nie jest wiêc zalecane w przypadku zapa-

lenia ¿y³ w wywiadzie.

W ostatnim czasie coraz czêciej wykorzystuje siê

parenteralne podawanie estradiolu

ok. 40 razy!), a meta-

bolizm hepatocytów ulega minimalnym zmianom

w porównaniu z metod¹ doustn¹. Ma to swoje okre-

lone konsekwencje metaboliczne i jest równoczenie

przyczyn¹ wielu ró¿nic w dzia³aniu pomiêdzy prze-

zskórn¹ a doustn¹ form¹ terapii. W przypadku do-

ustnego podania hormonu wiêksza czêæ E 2 zostaje

zmetabolizowana w w¹trobie do ma³o aktywnego es-

tronu (E 1 ), co powoduje, ¿e stosunek E 1 /E 2 przy tej

terapii wzrasta do 5:1, podczas gdy metoda przezskór-

na utrzymuje go na poziomie 1:1, co jest wartoci¹

charakterystyczn¹ dla kobiet przed menopauz¹. Nie-

wielkie dobowe dawki E 2 uwalniane z plastra wystar-

czaj¹ wiêc w zupe³noci do leczenia objawów wypa-

dowych, a redukcja dolegliwoci klimakterycznych

zachodzi szybko, ju¿ w trakcie pierwszego miesi¹ca

HTZ i jest utrzymywana na wystarczaj¹cym poziomie

w kolejnych cyklach leczniczych.

Wa¿ne jest tak¿e, ¿e stosowanie przezskórnej HTZ

zapewnia utrzymanie wzglêdnie sta³ego poziomu ste-

roidów p³ciowych, bez tak charakterystycznych dla

doustnej formy wahañ w stê¿eniach przyjmowanych

hormonów szybki wzrost z nastêpowym szybkim

spadkiem poziomu podawanego leku.

Wród innych przyk³adów wykazuj¹cych przewa-

gê przezskórnej terapii hormonalnej nad doustn¹ na-

le¿y wymieniæ:

brak wyranego, prozakrzepowego wp³ywu na

uk³ad krzepniêcia, co bywa obserwowane w trak-

cie doustnej HTZ (wzrost stê¿enia czynnika VII,

wzrost stê¿enia F1+2 i D-dimerów, spadek stê-

¿enia t-PA, wzrost stê¿enia bia³ka C-reaktyw-

nego);

brak wzrostu stê¿enia trójglicerydów w trakcie

przezskórnej HTZ;

brak wp³ywu na stê¿enie angiotensynogenu (sub-

strat reniny) wzrost podczas doustnej HTZ;

brak wp³ywu na wzrost wysycenia ¿ó³ci chole-

parenteralne podawanie estradiolu. Ten sposób po-

dawania zapewnia unikniêcie wysokiego stê¿enia sub-

stancji czynnej w kr¹¿eniu wrotnym w¹troby. Mo¿li-

we drogi podania parenteralnego to: plastry, implan-

ty podskórne, wstrzykniêcia domiêniowe, kremy,

¿ele, krople donosowe, preparaty podawane dopo-

chwowo i domacicznie.

Jak widaæ w terapii hormonalnej mamy do wyboru

ró¿ne drogi podania hormonów. Jednak¿e najpopular-

niejszymi nadal formami terapii hormonalnej pozostaje

droga doustna ( oral ) i przezskórna ( transdermal ). W przy-

padku formy przezskórnej mylimy przede wszystkim

o plastrach, gdy¿ forma ¿elów przezskórnych stanowi

w naszym kraju margines tego typu terapii.

W Stanach Zjednoczonych, które s¹ najwiêkszym

rynkiem dla hormonalnej terapii zastêpczej na wie-

cie, ju¿ na pocz¹tku lat 90-tych ubieg³ego stulecia

przezskórne podawanie estrogenów u kobiet w okre-

sie menopauzy w postaci plastrów by³o drug¹ pod

wzglêdem popularnoci, po tabletkach doustnych,

form¹ leczenia hormonalnego.

W naszym kraju ta forma HTZ zaczê³a zyskiwaæ na

popularnoci w po³owie lat 90-tych. Poniewa¿ koszty

terapii przezskórnej by³y pocz¹tkowo zdecydowanie

wy¿sze od kosztów terapii doustnej, w oczywisty spo-

sób wp³ywa³o to na preferowanie doustnej formy HTZ

przez pacjentki. Stan ten na szczêcie nale¿y ju¿ do

przesz³oci, dziêki czemu obecnie ta forma leczenia

hormonalnego sta³a siê równie popularna, jak doust-

Farmaceutyczny

Przegl¹d Naukowy

wybór drogi podawania lek

Kolejnym wa¿nym zagadnieniem jest w³aciwy

wybór drogi podawania lek

ok. 40 razy!

parenteralne podawanie estradiolu

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: