rak piersi.doc

UNWERSYTET MEDYCZNY W ŁODZI

WYDZIAŁ PIELĘGNARSTWA I POŁOŻNICTWA

KIERUNEK PIELĘGNIARSTWO

MIEJSCE I ZNACZENIE PROMOCJI ZDROWIA W ZWALCZANIU NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH

Justyna Kołcz

Monika Sypułek

  Pojawia się w najmniej oczekiwanym momencie i wywraca życie               do góry nogami. Wywołuje przerażenie i sprawia, że rodzi się mnóstwo pytań, często bez odpowiedzi. Diagnoza brzmi jak wyrok – okrutny                      i bezwzględny. I choć lekarze przekonują,                      że wcześnie wykryty, jest wyleczalny, strach nie mija. Rak nie wybiera, atakuje nie bacząc                na piękno, bogactwo czy pozycję społeczną. Może dotyczyć każdej z nas…

Rak piersi jest najczęściej występującym nowotworem złośliwym u kobiet.             Na ogół dotyka kobiety po menopauzie, ryzyko zachorowań wzrasta po 50 roku życia. Szacuje się,                        że co roku nowotwór ten wykrywa się u ponad 10 tys. Polek prawie połowa z nich umiera. Nowotwory złośliwe są w naszym kraju drugą co do częstości przyczyną zgonów po chorobach układu krążenia.  W ostatnim dziesięcioleciu obserwuje się wzrastający udział nowotworów         w strukturze przyczyn zgonów, natomiast maleje udział chorób zakaźnych           i pasożytniczych, a od 5 lat również chorób układu krążenia.

Przyrost liczby zachorowań na nowotwory złośliwe wynika z kilku przyczyn:

- wzrost liczby ludności

- starzeniem się ludności- szczególne znaczenie ma tu zwiększenie się liczby osób powyżej 65 roku życia

- wzrost narażenia na czynniki rakotwórcze i zmiany stylu życia sprzyjające powstawaniu nowotworów (palenie tytoniu, wysokoenergetyczna dieta bogatotłuszczowa i ubogobłonnikowa)

- brak populacyjnych programów badań przesiewowych.

Choć wydawałoby się, że rak piersi przestał być tematem tabu i dzisiaj wiele            się o nim mówi, wciąż pozostaje on chorobą wstydliwą i trudną dla pacjentki. W wyniku choroby wiele kobiet traci pierś – symbol kobiecości                                       i macierzyństwa. Jednak nie każdy guz jest rakiem,                           a diagnoza nowotworu wcale nie musi oznaczać amputacji piersi. Współczesne metody diagnostyczne połączone z systematycznie przeprowadzanymi badaniami,                a następnie właściwym postępowaniem terapeutycznym, dają dużą szansę               na wyleczenie. Ważna jest także ogólna wiedza na temat choroby – poznanie przyczyn i następstw zwiększa szanse zarówno                     na jej uniknięcie, jak i wyleczenie, a znajomość czynników ryzyka może pomóc w zmianie stylu życia, tak aby zredukować możliwość zachorowania.
 

Badania przesiewowe wykonywane są w populacji osób bez objawów choroby w celu wykrycia nowotworu na możliwie wczesnym etapie jego rozwoju. Głównym założeniem badań przesiewowych jest zmniejszenie umieralności            na nowotwory.
W raku piersi, podobnie jak w większości nowotworów, stan zaawansowania choroby                     w momencie postawienia diagnozy uzależnia nie tylko dalsze postępowanie terapeutyczne,             ale również rokowanie. Wiele razy udowodniono już, że odpowiednio wczesne wykrycie zmiany w sutku                    w znakomity sposób poprawia odległe wyniki leczenia. Raki piersi wykryte            na podstawie badania palpacyjnego są większe i statystycznie częściej towarzyszą im przerzuty odległe.   

Czynniki ryzyka

Nie znamy bezpośredniej przyczyny powstawania nowotworów złośliwych piersi, możemy tylko określić, z pewnym prawdopodobieństwem, jaki wpływ                           na powstanie raka piersi mają określone czynniki. Do poznanych czynników zaliczamy:

   Wiek. Z wiekiem czeka na nas coraz więcej niebezpieczeństw. Jednym z nich jest rak.

  Czynniki genetyczne. Szczególnie niebezpieczne są matki i siostry. Jeżeli              u którejś                         z nich wystąpił rak sutka nasze rokowania                        nie wyglądają najlepiej. Rak piersi uwarunkowany genetycznie stanowi do 10% wszystkich jego postaci. 

Otyłość zwiększa ryzyko nowotworu, ale dopiero po menopauzie.

Czynniki hormonalne endogeniczne i egzogenne.  

Czynniki endogeniczne to : wczesna pierwsza miesiączka (przed 12 rokiem życia) , wiek   pierwszej donoszonej ciąży (ciąża po 30 roku życia) lub późne klimakterium po 55 roku życia. 
Udowodniono, że posiadanie licznego potomstwa chroni przed rakiem.

Karmienie piersią jest jedną z najprostszych i najskuteczniejszych metod ochrony przed zachorowaniem na raka sutka.

Czynniki egzogenne sprowadzają się do wieloletniego stosowania hormonalnych środków antykoncepcyjnych. Nie ma zgody co do tego ,                 czy wszystkie preparaty, bez względu na skład chemiczny , zwiększają ryzyko wystąpienia raka piersi. Dlatego przed udaniem się do apteki warto zasięgnąć rady lekarza. 

Rasa. Choć to niesprawiedliwe biali chorują częściej niż inne rasy. 

Nieprawidłowe odżywianie z dużą ilością tłuszczów, cholesterolu.

Nadużywanie alkoholu - zresztą alkohol w nadmiarze szkodzi na wszystko.

Czynniki wysokiego ryzyka zachorowania na raka piersi obejmują:

·        mutacje w obrębie genu BRCA1 lub BRCA2

·        mutacje w obrębie genu BRCA1 lub BRCA2 u członka najbliższej rodziny (rodzice, rodzeństwo, dzieci) przy braku badań genetycznych pacjentki

·        stan po radioterapii klatki piersiowej

·        zespoły genetyczne (Li- Fraumeni, Cowden, Bannayan-                            Riley- Ruvalcaba)

Czynniki umiarkowanego ryzyka zachorowania na raka piersi obejmują:

Rak piersi, rak przewodowy lub zrazikowy nieinwazyjny, atypowa hiperplazja przewodowa lub zrazikowa w historii choroby ‑­ gęste, zbite utkanie tkanki gruczołu piersiowego

Objawy

Guz w obrębie gruczołu piersiowego. Niebolesny, najczęściej nieruchomy   wobec skóry                 lub podłoża. U kilkunastu procent osób ze stwierdzonym rakiem piersi guz nie jest wyczuwalny. Wtedy najczęściej rozpoznanie jest wynikiem badań mammograficznych.

Twarde lub powiększone (zajęte) węzły chłonne w dole pachowym.

Stwierdzenie poprzednio nie istniejącej różnicy w wielkości piersi lub inaczej , zmiana wielkości lub kształtu piersi oraz różne zachowywanie się piersi podczas unoszenia ramion.

Wciągnięcie skóry lub brodawki. Także sterczenie brodawki i nadżerka.

Zaczerwienienie i zgrubienie skóry ("skórka pomarańczy"). Podobne do róży, płaskie zaczerwienienie skóry w przypadku zaawansowanego tzw. zapalnego raka sutka 

Wyciek z brodawki (zwłaszcza krwisty). Ból, nadwrażliwość piersi na dotyk. Ten objaw jest symptomem wielu innych dolegliwości. Zmiany skórne wokół brodawki. Poszerzenie żył skóry piersi, owrzodzenie skóry piersi.

     Jak często należy badać piersi?

- Każda kobieta po ukończeniu dwudziestu lat powinna jeden raz w miesiącu sama badać piersi

    Czy w badaniu uwzględniać cykl miesięczny?

- Dla kobiet miesiączkujących, ze względu na okresowe przemiany w tkance gruczołowej, najlepszym terminem badania będzie pierwszy dzień                          po zakończeniu miesiączki. Kobiety nie miesiączkujące powinny wybrać                na badanie jakiś dzień w miesiącu i nie zmieniać                 go.

     Jakie części ciała należy badać?

- W czasie badania należy ocenić oba sutki i obie okolice pachowe. Badanie składa                    się z dwóch etapów - oglądania i dotykania.

Oglądanie

  Stojąc lub siedząc przed lustrem, w dobrym oświetleniu, z ramionami opuszczonymi swobodnie, dokładnie obejrzeć oba sutki, brodawki i okolice pachowe - od przodu                      i po obróceniu tułowia z boków. Należy zwrócić uwagę na wygląd skóry - zmarszczenia, zgrubienia, zmiany koloru,        oraz ocenić symetrię brodawek. Jeśli coś w wyglądzie                 sutków                nas zaniepokoi, poczekajmy miesiąc do następnego badania, żeby się upewnić,                               czy np. zauważona asymetria jest fizjologiczna, czy jest zmianą, która się przez miesiąc nasiliła, czy wystąpiły jakieś nowe zmiany.

Z rękami uniesionymi do góry należy ponownie ocenić wygląd obu sutków                                  od      przodu i z boków. Trzeba się przyjrzeć, czy uniesienie rąk do góry spowodowało powstanie zmarszczeń lub zaciągnięć skóry, czy brodawki zachowały symetryczność.

Z rękami mocno opartymi na biodrach, żeby napiąć mięśnie piersiowe, należy raz jeszcze ocenić wygląd sutków i brodawek.

Badanie dotykiem.

Badanie dotykiem należy przeprowadzić na stojąco i na leżąco. Badać należy cały sutek, koncentrycznie od zewnątrz w kierunku brodawki, ucisk powinien być delikatny, dłoń musi być położona płasko, nie należy wykonywać badania końcami palców. Zbadać należy również brodawkę sutkową oraz okolice pachy. W czasie badania należy poszukiwać zgrubień, guzowatości, miejsc asymetrycznych, obserwować, czy z brodawki nie wydostaje się wydzielina surowicza lub zabarwiona krwią.

W pozycji stojącej.

Należy unieść zgiętą w łokciu rękę prawą, położyć dłoń z tyłu głowy, lewą ręką badać sutek prawy; zmienić ręce, żeby zbadać sutek lewy. Należy zbadać brodawkę sutkową, ściskając ją kciukiem i palcem wskazującym.

W pozycji leżącej.

Ramię po stronie badanej należy położyć nad głową, spowoduje to napięcie sutka,                     i zataczać pełne koła zgodnie z ruchem wskazówek zegara, jedno duże i dwa mniejsze (coraz bliżej brodawki). Należy opuścić ramię wzdłuż tułowia i zbadać okolicę pachy, oceniając tkankę gruczołową. Można się do tych badań przyzwyczaić, robić je coraz bardziej profesjonalnie. Poznamy wtedy swoje piersi dokładnie, na pewno zauważymy najdrobniejszą zmianę.            Nie zachęcamy do samodzielnego stawiania diagnozy, ale do systematycznej obserwacji i konsultacji z lekarzem nieprawidłowości w obrębie sutka. Autobadanie nie zastąpi mammografii, ultrasonografii oraz biopsji. Pamiętajmy, że nawet jeśli guz sutka zostanie stwierdzony, to jedynie co piąty okaże                  się nowotworem. Badając systematycznie piersi, możemy się przyczynić                do wczesnego wykrycia zmian i rozpoczęcia leczenia.

Samokontrola piersi:

powinna być wykonywana przez kobiety od 20. roku życia do późnej starości

należy ją wykonywać jeden raz w miesiącu, bezpośrednio po zakończeniu krwawienia miesięcznego, a po menopauzie w stałym dniu miesiąca (najlepiej pierwszego dnia każdego miesiąca)    każda kobieta chcąca samemu wykonywać badanie piersi powinna                              być przeszkolona przez swojego lekarza pierwszego kontaktu lub ginekologa

badanie o stosunkowo małej przydatności klinicznej w 90% przypadków guz piersi                    jest wykrywany przez same pacjentki, a nie przy okazji badań lekarskich, niestety                             są to zazwyczaj nowotwory                         o już znacznym stopniu zaawansowania.

Czego szukasz , czyli zmiany które możesz
stwierdzić dzięki samodzielnemu badaniu :

·          zmiany skóry piersi: przebarwienia, naczyniaki, pieprzyki , celulit  

·         wyciek z brodawki: poza okresem karmienia wyciek krwisty, mleczny     lub bezbarwny jest nieprawidłowy

·         nadżerkę brodawki -zazwyczaj występuje w postaci nie gojącej się krosty czy owrzodzenia

·         zmianę kształtu otoczki - może zmienić swój dotychczasowy regularny kształt

·         zmianę kształtu lub wielkości piersi - piersi mogą niesymetrycznie zmienić swój wygląd ;

·         wyczuwalny ograniczony guzek piersi

·         wciągniętą brodawkę sutkową , która dotychczas wyglądała normalnie

·         obrzęk pod pachą

·         powiększenie lub obrzęk węzłów chłonnych

Badanie piersi przez lekarza:

Powinno być wykonywane u kobiet od 20. Roku życia do późnej starości

U kobiet między 20 a 39 rokiem życia należy je wykonywać co 3 lata; od 40. roku życia wskazane jest coroczne lekarskie badanie piersi

Mammografia:

Powinna być wykonywana raz w roku u kobiet, które przekroczyły 40 rok życia

bardzo skuteczna i ceniona metoda w wykrywaniu raka piersi na wczesnym etapie jego rozwoju poziom promieniowania jonizującego używany                         w nowoczesnych aparatach nieznacząco podwyższa ryzyko zachorowania             na raka piersi u kobiet w wieku podeszłym decyzja o wykonywaniu i częstości wykonywania mammografii powinna być podejmowana indywidualnie-                  z uwzględnieniem czynników ryzyka raka piersi i ewentualnych chorób towarzyszących; sam wiek nie powinien być przyczyną dla przerwania regularnej mammografii u kobiet o znacznym ryzyku zachorowania na raka piersi zaleca się wykonywanie mammografii już od 30. roku życia; dodatkowo do diagnostyki włącza się rezonans magnetyczny u kobiet z implantami piersi,           w celu lepszego uwidocznienia tkanki, może być wskazane wykonanie więcej niż standardowych dwóch zdjęć

Karmienie piersią nie jest przeciwwskazaniem do wykonania mammografii; zdjęcia wykonane w tym okresie tracą jednak na jakości

Rezonans magnetyczny piersi: ...