Nowotwory narządów płciowych żeńskich:
EPIDEMIOLOGIA:
§ Zachorowalność: (w stosunku do wszystkich nowotworów):
o Gruczoł sutkowy: 17,1 %
o Szyjka macicy: 10,7 %
o Jajnik: 6,0 %
o Trzon macicy: 5,6 %
o Srom: 1,2 %
§ Zachorowalność:(w stosunku do nowotworów narządów płciowych żeńskich):
o Szyjka macicy: 43 %;
o Jajnik: 24 %;
o Trzon macicy: 23 %;
o Srom: 5 %;
o Inne narządy płciowe: 5 %;
UMIERALNOŚĆ kobiet: 150 / 100 000;
CHOROBOWOŚĆ: wzrasta (postępy medycyny);
DIAGNOSTYKA:
o Badanie kliniczne (podmiotowe i przedmiotowe)
o Badania dodatkowe:
o Obrazowe: USG, endoskopia, TK, MRJ, scyntygrafia, termografia, PDD
o Biochemiczne: standardowe oraz hormonalne i markery nowotworowe
o Chirurgiczne: operacja zwiadowcza, wycinki, biopsja celowana
o Badanie histopatologiczne;
PROFILAKTYKA:
o EDUKACJA w zakresie:
o Higieny życia
o Higieny odżywiania
o Uwarunkowań genetycznych
o PROFILAKTYKA:
o Badania okresowe (badanie kliniczne, cytologia szyjki macicy, USG, markery nowotworowe)
o Określenie grup ryzyka;
LECZENIE:
o CHIRURGIA
§ KLASYCZNA CHIRURGIA (z zachowaniem aseptyki onkologicznej) oraz postępowanie sprawdzające (second-look)
§ CHIRURGIA ENDOSKOPOWA
§ ELEKTROCHIRURGIA (cięcie elektryczne, elektrokonizacja)
§ KRIOCHIRURGIA (stosowana zewnątrzustrojowo)
§ TERAPIA LASEROWA (cięcie i waporyzacja tkanek w zastosowaniach chirurgii otwartej i endoskopii, PDT);
o RADIOTERAPIA
§ Zastosowanie promieniowania jonizującego
- Elektromagnetycznego (gamma, rtg)
-Cząsteczkowego (alfa, beta, protony neutrony)
§ Sposób emisji promieniowania:
- Teleterapia (50-100 cm)
- Brachyterapia (kontaktowa lub wewnątrz organizmu)
o CHEMIOTERAPIA:
§ MECHANIZMY DZIAŁANIA:
-Cytotoksyczny
-Hamujący cykl podziałowy komórki
§ STOSOWANE LEKI:
-alkilujące (Endoxan)
-antymetabolity (Metotrexat)
-antybiotyki (Adriamycyna)
-alkaloidy (Winkrystyna)
-inne (Cisplatyna)
§ SPOSÓB LECZENIA:
-Wielolekowy
-Wielocykliczny
§ DAWKI LEKÓW uzależnia się od:
-Stanu ogólnego
-Masy, wzrostu i powierzchni ciała
o IMMUNOTERAPIA:
§ TYLKO JAKO LECZENIE TOWARZYSZĄCE
§ PODZIAŁ:
-Swoista (zabite komórki własnego nowotworu);
-Nieswoista (szczepionki bakteryjne);
o HORMONOTERAPIA:
§ DOTYCZY NOWOTWORÓW ESTROGENOZALEŻNYCH (rak sutka, rak endometrium).
§ STOSUJE SIĘ W WYBRANYCH WCZESNYCH POSTACIACH JAKO LECZENIE PODSTAWOWE ALBO W STANACH ZAAWANSOWANYCH JAKO LECZENIE ADJUWANTOWE
§ LEKI:
-Progestageny (octan medroxyprogesterony);
-Antyestrogeny (tamoxifen);
o TERAPIA GENETYCZNA:
§ PRZYSZŁOŚĆ:
§ WYKORZYSTANIE WIRUSÓW JAKO WEKTORÓW MATERIAŁU GENETYCZNEGO ZABURZAJĄCEGO REPLIKACJĘ „DNA” NOWOTWORU
§ INDUKCJA ZJAWISKA APOPTOZY W MATERIALE KOMÓREK NOWOTWOROWYCH POBRANYCH A NASTĘPNIE WSZCZEPIONYCH PACJENTOWI
o TERAPIA FOTODYNAMICZNA:
§ METODA FOTODYNAMICZNA POLEGA NA WZBUDZENIU ŚWIATŁEM LASEROWYM ROZPADU ZWIĄZKÓW PORFIRYNOWYCH WCZEŚNIEJ ZWIĄZANYCH WEWNĄTRZ KOMÓREK NOWOTWOROWYCH
§ ZE WZGLĘDU NA SWOJĄ NIEWIELKĄ PENETRACJĘ WGŁĄB GUZA ZALECANA DO LECZENIA ZMIAN POWIERZCHOWNYCH (RAK SROMU);
Podział kliniczny:
Ø NOWOTWORY SZYJKI MACICY:
§ Epidemiologia:
-2 miejsce w zachorowalności na wszystkie nowotwory złośliwe
-Rak przedinwazyjny – 30-50 rż.
-Rak inwazyjny – 40-60 rż.
§ Czynniki ryzyka:
-Czynnik rasowy (częściej murzynki), złe warunki socjo-ekonomiczne, dużo porodów, wczesna inicjacja seksualna, zła higiena, infekcja HPV i HSV-2, nadżerki, ekspozycja na estrogeny w życiu płodowym;
§ Profilaktyka:
-BADANIE OKRESOWE
-WYWIAD – krwawienia, upławy, bóle, rodzinny;
-KOLPOSKOPIA I CYTOLOGIA (WYCINEK);
-BADANIE GINEKOLOGICZNE POCHWOWE I REKTALNE;
-BADANIE GRUCZOŁÓW SUTKOWYCH;
§ Objawy:
-upławy, krwawienie, ból
-nadżerka
-guz: egzofityczny, endofityczny, naciekający, wewnątrzszyjkowy
§ Drogi szerzenia:
-Chłonna: węzły przyszyjkowe, moczowodowe, przymaciczne, podbrzuszne, biodrowe zewnętrzne, załonowe, krzyżowe, biodrowe wspólne, przyaortalne, pachwinowe
-Krew: wątroba, płuca, kości, jelita;
KLASYFIKACJA MORFOLOGICZNA:
-NIENACIEKAJĄCE: CIN 1, 2, 3, CIS
-NACIEKAJĄCE:
-CA PLANOEPITHELIALE RECENS (invasio punctata aut suprficialis)
-CA PLANOEPITHELIALE INVASIVUM (keratodes, akeratodes, microcellulare, verrucosum)
-ADENOCARCINOMA
-INNE
STOPNIE ZAAWANSOWANIA KLINICZNEGO wg. FIGO
0 – przedinwazyjny
I – tylko cz. pochwowa
Ia1 – inwazja punktowa lub powierzchniowa
Ia2 – inwazja do 5x7 mm
Ib – inwazja ograniczona do większej cz, szyjki
II – przymacicza i/lub pochwa
IIa – dochodzi do 1/3 dolnej cz. pochwy
IIb – obejmuje przymacicza ale nie dochodzi do kości
III – obejmuje całą miednicę mniejszą
IV – nacieka pęcherz moczowy i/lub odbytnicę oraz występują przerzuty odległe
§ Leczenie:
-ST. 0 – KONIZACJA, AMPUTACJA CHIRURGICZNA SZYJKI
-ST. 1a – HYSTERECTOMIA
-ST. 1b – PANHYSTERECTOMIA SP. WERTHEIMA + RADIOTERAPIA
-ST. II – RADIOTERAPIA + OP. SP. WERTHEIMA
-ST. III – RADIOTERAPIA + EWENT. OP. SP. WERTHEIMA
-ST. IV – RADIOTERAPIA + CHEMIOTERAPIA + OP. PALIATYWNE
§ Stany przednowotworowe::
-Dysplazja szyjki macicy
-Rogowacenie przerostowe
-Brodawczak płaskonabłonkowy
§ Inne nowotwory szyjki macicy::
-Rak gruczołowy szyjki macicy
-Mięsak groniasty
-Mięśniak szyjki macicy
Ø NOWOTWORY TRZONU MACICY:
§ ZŁOŚLIWE:
-NABŁONKOWE – rak endometrium
-MEZENCHYMALNE – mięsak podścieliskowy, mięsak gładkokomórkowy, guz mezodermalny mieszany, mięsako-rak
-NOWOTWORY TROFOBLASTU
§ NIEZŁOŚLIWE:
-MEZENCHYMALNE – mięśniaki macicy
RAK ENDOMETRIUM:
1.STANY PRZEDNOWOTWOROWE
-PROSTY ROZROST ENDOMETRIUM
-GRUCZOŁOWY ROZROST ENDOMETRIUM
*Torbielowaty
*Gruczolakowaty bez atypii
*Atypowy, małego, średniego i dużego stopnia
2.EPIDEMIOLOGIA
-3 miejsce wśród nowotworów narządów płciowych żeńskich (20%)
-dotyczy kobiet w wieku 60 – 90 lat
3.ETIOLOGIA
*ESTROGENOZALEŻNY
4.CZYNNIKI RYZYKA
-Menopauza
-Otyłość, cukrzyca
-Niepłodność
-Nieprawidłowe miesiączki
-Niepowodzenia położnicze
-Estrogenoczynne nowotwory jajnika
-Jatrogenne – terapia estrogenna bez progestagenu
-PCOS
-Zesp. nadnerczowo-płciowy
-Zesp. Cushinga
5.PROFILAKTYKA
-wczesna diagnostyka (USG, HSc, EAB, D&C) i leczenie nieprawidłowych krwawień z jamy macicy (IUMPA-2, gestageny domięśniowo lub doustnie)
6.ROZPOZNANIE...
puma65