Procesy emocjonalno-motywacyjne osób niepełnosprawnych intelektualnie(1).doc

1)     Procesy emocjonalno-motywacyjne osób niepełnosprawnych intelektualnie.

- emocje upośledzonych charakteryzują się sztywnością oraz małym zróżnicowaniem. Występuje niedorozwój uczuć wyższych związany z brakiem zdolności do rozumienia pojęć abstrakcyjnych, słabo rozwinięta zdolność opanowywania popędów,

- brak przeżyć emocjonalnych wiążących się z zainteresowaniami i działalnością poznawczą,

- przeżycia dotyczą aktualnych doznań ze strony osób i sytuacji,

- nieadekwatność emocji, brak przemyśleń, konsekwencji i przewidywania.

·         W upośledzeniu głębokim występują proste emocje zadowolenia i niezadowolenia wyrażane dźwiękami nieartykułowanymi. Jednak niektóre osoby głęboko upośledzone potrafią wyrażać radość uśmiechem, a smutek płaczem. Występuje przywiązanie do osób, które się nimi opiekują, karmią je. Przywiązanie trwa tak długo, jak długo widzą opiekuna. Występują u nich stany podwyższonego i obniżonego nastroju, a także nieumotywowane wahania nastroju.

·         W znacznym upośledzeniu występują dość bogate potrzeby psychiczne oraz objawy przywiązania i sympatii czy antypatii. Bywają one pobudliwe, apatyczne, uczuciowo zmienne. Potrafią okazać przyjaźń, serdeczność, bądź upór i rezerwę. Często występują u nich zaburzenia zachowania, przejawiające się w reakcjach gwałtownych, agresji, w braku podporządkowania, bądź też w zamykaniu się w sobie itp.

·         W umiarkowanym upośledzeniu oprócz potrzeby bezpieczeństwa, przynależności i miłości występują inne, np. potrzeba szacunku. Upośledzeni ci żywo ujawniają przywiązanie, sympatie i potrzebę kontaktów społecznych. Stwierdza się u nich niedostateczną zdolność, a często brak zdolności do panowania nad popędami, jak też niedostateczny rozwój moralny wypływający z trudności zrozumienia pojęć moralnych.

W grupie tej spotykamy osoby nadpobudliwe i apatyczne, rzadziej przeciętnie pobudzone; zachowania gwałtowne i destrukcyjne, zachowania antyspołeczne, zamykanie się w sobie, bunt i inne.

Mają intuicyjne uczucia moralne, wyniesione z domu. Nieraz udaje się ich wciągnąć do pracy nad sobą, ucząc hamowania swoich popędów. Słaby układ nerwowy powoduje szybko narastające  zmęczenie pod wpływem jakiejkolwiek pracy.

·         W upośledzeniu umysłowym lekkim występuje słaba zdolność samokontroli. Potrzeby często zdeterminowane przez sferę popędową, stosunkowo słabo kontrolowaną. Charakterystycznym objawem jest sztywność zachowań, poglądów i uczuć, ograniczone przeżywanie uczuć wyższych. Cechuje ich słaby krytycyzm w stosunku do otoczenia i w stosunku do siebie. Jednak niektórzy z nich mają poczucie swego ograniczenia, co wyzwala u nich kompleks mniejszej wartości oraz różne mechanizmy obronne.

Występuje niestałość emocjonalna, impulsywność, agresywność, osłabienie mechanizmów kontroli. Często występują wahania nastroju bez wyraźnej przyczyny: od gniewu z agresją do apatii z biernością itp.

2)     Poziom aspiracji i samooceny.

- upośledzenie umysłowe ma różnicujący wpływ na samoocenę. Upośledzeni umysłowo mają z  jednej strony trudności w dokonywaniu samooceny, z drugiej mają utrudnione warunki adekwatnego przystosowania się do środowiska. Częste niepowodzenia prowadza do braku wiary we własne siły. Wpływa to negatywnie na samoocenę.

- drobny sukces może być przyczyną nieuzasadnionego wzrostu poziomu aspiracji i samooceny,

- poziom samooceny młodzieży upośledzonej umysłowo w stopniu lekkim jest wyższy w porównaniu z poziomem samooceny młodzieży o prawidłowym rozwoju.

3)     Współczesne poglądy na problem zaburzeń emocjonalnych emocjonalnych dzieci z niepełnosprawnością intelektualną.

We współczesnych poglądach za przyczyny zaburzeń emocjonalnych osób upośledzonych umysłowo zarysowuje się tendencja do pomijania upośledzenia umysłowego jako źródła zaburzeń i silnego podkreślania patogennej roli zaburzonych interakcji z otoczeniem – to jednak całkowite pominięcie pierwszego rodzaju wpływu na zaburzenia emocjonalne byłoby ryzykowne. Wydaje się, że przyczyny zaburzeń emocjonalnych osób upośledzonych umysłowo daje się ująć w dwie grupy:

1)     przyczyny wynikające z upośledzenia umysłowego, rozumianego jako zaburzenia o charakterze globalnym, na podłożu względnie trwałych zmian w ośrodkowym układzie nerwowym (przyczyny wewnętrzne),

2)     przyczyny wynikające z niewłaściwego stosunku otoczenia do tej grupy osób (czynniki zewnętrzne).

Zaburzenia emocjonalne zależą od stopnia głębokości upośledzenia – im głębsze ty większa jest sztywność emocji oraz słabsze ich zróżnicowanie.

4)     Rozwój społeczny.

- upośledzeni umysłowo najwolniej osiągają dojrzałość w sferze uczuć moralnych i wiedzy moralnej, najszybciej zaś w sferze postaw, wartości, przekonań i poglądów moralnych.

- głęboko upośledzone dzieci uważane są za niewyuczalne.

- rozwój społeczny umiarkowanie upośledzonych pozostaje w ścisłym związku z ich ogólnym rozwojem psychofizycznym. Dość żywo ujawnia się u nich potrzeba kontaktów społecznych.

- dzieci o lekkim upośledzeniu charakteryzują się niższym poziomem uspołecznienia niż ich normalni rówieśnicy. Jednakże ich poziom rozwoju społecznego jest wyższy niż rozwój intelektualny.

- dzieci ze środowiska o pozytywnym układzie czynników stymulujących rozwój uzyskują znacznie wyższy poziom uspołecznienia.

5)     Wrażliwość moralna.

- umiarkowanie upośledzeni mają intuicyjne uczucia moralne wyniesione z domu

- dzieci z lekkim upośledzeniem charakteryzują się mniejszą wrażliwością moralną

- upośledzeni umysłowo wolniej osiągają dojrzałość w sferze uczuć moralnych i wiedzy moralnej

6)     Bariery w społecznej adaptacji

- Prawidłowe dostosowanie do środowiska uzależnione jest od właściwej socjalizacji

- z grupy przyczyn niedostosowania społecznego wyróżniamy: zewnętrzne i wewnętrzne. Zewnętrzne to głównie nieprawidłowe oddziaływania ze strony rodziny, szkoły, środowiska.

- błędy wychowawcze rodziców

- przyczynami również mogą być zaburzenia systemu regulacji czynności (osobowości)

- szybko zmieniające się środowisko, problemy z zaaklimatyzowaniem się, środki masowego przekazu

- zdarza się, że dziecko mniej zdolne a zaniedbane przez dom bywa odrzucone przez rówieśników

7)     Agresja i przestępczość niepełnosprawnych intelektualnie.

- Giżyński twierdzi, że zachowania agresywne mogą być sposobem podwyższenia poczucia własnej wartości

- zachowaniom agresywnym sprzyja obniżona wrażliwość moralna, prócz tego zachowania te mogą być konsekwencją wielu innych zaburzeń charakteryzujących rozwój dzieci niepełnosprawnych umysłowo, zarówno związanych z trudnościami w uczeniu się, jak i z cechami charakterologicznymi.

- upośledzenie umysłowe może być czynnikiem wpływającym na zwiększenie poziomu zachowań agresywnych. Mogą mu towarzyszyć:

·         Organiczne uszkodzenia mózgu,

·         Patogenny wpływ środowiska,

·         Brak samokrytycyzmu, niższa samokontrola,

·         Nie rozumienie norm społecznych,

·         Nieumiejętność przewidywania skutków postępowania,

·         Zwiększona wrażliwość na bodźce negatywne.

- podłoża wzmożonej agresywności można dopatrywać się w niezaspokojeniu podstawowych potrzeb psychicznych dziecka w rodzinie, w przeżytych porażkach i niepowodzeniach wynikających z upośledzenia,

- stwierdza się, że u jednostek upośledzonych występują częściej pewne rodzaje przestępstw, np. przestępstw seksualnych, podpaleń (z powodu braku przewidywania następstw)

1