ANATOMIA PRAWIDŁOWA
„Układ mięśniowy – charakterystyka ogólna”
Mięśnie to narządy posiadające zdolność kurczenia się, czyli zmiany swej długości.
Skurcz ten odbywa się pod wpływem bodźców mechanicznych, elektrycznych, czy też chemicznych. W ustroju człowieka bodźcami wywołującymi skurcz są impulsy nerwowe.
Odróżniamy trzy rodzaje mięśni:
- gładkie
= sterowane przez układ autonomiczny
= kurczą się powoli
- mięsień serca
= włókna mięśniowe poprzecznie prążkowane
= działa niezależnie od naszej woli
- mięśnie poprzecznie prążkowane
= działają szybko
= zależne od naszej woli
Miologia zajmuje się jedynie ostatnią grupą mięśni, które powodują ruchy kośćca lub ustalają wzajemne położenie kości, stanowiąc układ narządów ruchu czynny.
Pozostałymi rodzajami mięśni zajmuje się splanchnologia.
Ze względu na położenie rozróżniamy mięśnie:
- skórne, czyli powierzchowne (musculi cutanei seu superficiales)
= przyczepiają się jednym lub obydwoma końcami do skóry
= u człowieka: twarz, głowa, szyja i dłonie
- szkieletowe, czyli głębokie (musculi sceleti vel profundum)
= położone pod powięzią powierzchowną
= swymi końcami przyczepiają się do szkieletu
= niektóre mięśnie głębokie łączą się z narządami zmysłów (oko, ucho) lub jest związana
z trzewami (językiem, gardłem, krtanią, odbytnicą)
Liczba mięśni nie jest precyzyjnie określona, co wiąże się z zakwalifikowaniem niektórych części mięśni do określonych jednostek. Przyjmuje się, że jest ich ok. 300-500, przy czym ok. 50 mięśni trzewi i zmysłów. Waga mięśniówki szkieletowej u dorosłego człowieka to ok. 25-35kg, czyli ok. 38% masy ciała. Barwa mięśni zależy od zawartości hemoglobiny mięśniowej i przepływu krwi przez naczynia włosowate; w związku z tym rozróżniamy:
- mięśnie jasne o niskiej zawartości hemoglobiny i przepływu krwi
= działają szybko, lecz szybko się również męczą.
- mięśnie ciemne o wysokiej zawartości hemoglobiny i wysokim przepływie krwi
= działają wolniej, lecz są bardziej wytrzymałe
U człowieka najciemniejsze mięśnie: serce, przepona, mięśnie gałki ocznej są również najbardziej wytrzymałe. W ustroju człowieka mięśnie jasne i ciemne są różnorodnie powiązane ze sobą.
Ze względu na kształt rozróżniamy:
- mięśnie długie (głównie kończyn)
- mięśnie szerokie
= długość i szerokość jest znaczni większa niż grubość
= wytwarzają ściany wielkich jam ciała: brzucha, klp i miednicy
- mięśnie krótkie
= występują tam, gdzie ruchy są nieznaczne, lecz o dużej sile
= w okolicy stawów, kręgosłupa
- mięśnie mieszane
= np. mięsień prosty brzucha (jest mięśniem długim i zarazem szerokim)
= zwieracze (np. m. okrężny oka, m. zwieracz odbytu)
Mięsień składa się z brzuśca (venter) – część początkowa tzw. głowa (caput) oraz ścięgna (tendo) – część końcowa tzw. ogon (cauda)
Przyczepy mięśni:
- początek lub przyczep początkowy mięśnia (origio)
- koniec lub przyczep końcowy mięśnia (insertio);
inaczej też początek można nazwać punktem przyczepu bardziej stałym (punctum fixum), końcem zaś punkt przyczepu bardziej ruchomy (punctum mobile).
Za początek uważa się na tułowiu koniec mięśnia bliższy głowy lub bliższy płaszczyzny pośrodkowej ciała, zaś na kończynach koniec bliższy tułowia.
Ścięgno (tendo, tendon)
- mięsień, przytwierdzony jest do miejsca przyczepu bezpośrednio lub częściej za pomocą ścięgna.
- ścięgno stanowi istotną część mięśnia przenosząc jego pracę na kościec
- ścięgna zbudowane są z tkanki łącznej włóknistej zbitej
- są w niewielkim stopniu sprężyste, wydłużając się jedynie o ok.4% swej długości
- długość ścięgna jest zależna od długości części kurczliwej mięśnia i rozległości ruchu.
- grubość ścięgna jest zmienna
- kształt ścięgien jest rożny:
= walcowate
= spłaszczone
= rozcięgno (aponeurosis) – płaska błona
Stosunek brzuśca do ścięgna
- mięśnie płaskie (mm. plani)
= kierunek włókien ścięgna stanowi przedłużenie kierunku włókien mięśniowych
= włókna mięśniowe ułożone szeregowo
- mięśnie wrzecionowate (mm. fusiformes)
= włókna mięśniowe ułożone równolegle
= możliwy do wykonania ruch rozległy lecz niezbyt silny
- mięśnie półpierzaste (mm. unipennatus)
= krótkie włókna mięśniowe dochodzące pod kątem z jednej strony, skośnie do ścięgna
- mięśnie pierzaste (mm. bipennatus)
= krótkie włókna dochodzą do ścięgna obustronnie pod kątem
= ruchy niezbyt rozległe, lecz silne.
- mięśnie dwubrzuścowe (mm. digastricae)
mięśnie te maja w ścięgno pośrednie, dzielące go na dwie części – dwa brzuśce
- inne: np. m. prosty brzucha – podzielony krótkimi ścięgienkami tzw. smugami ścięgnistymi
= mięśnie o kilku brzuścach i jednym lub wielu ścięgnach
= mięśnie o jednym brzuścu i kilku ścięgnach
Zmienność mięśni: kształtów, przyczepów, przebiegu, liczby
Największa zmienność występuje na kończynie górnej
Narządy pomocnicze mięśni
- powięzie
- kaletki maziowe
- pochewki ścięgniste
- bloczki mięśni
- trzeszczki
Powięzie (fasciae)
- błona zbudowana z tkanki łącznej włóknistej
- układ włókien powięzi zwykle prostopadły do włókien mięśniowych
- powięź ustala wzajemne położenie włókien mięśniowych i poszczególnych mięśni
- powieź ustala położenie ścięgien mięśniowych i przytwierdza je do podłoża
- powięź silnie i ściśle otacza miękką tkankę mięśnia ochraniając ją – w razie przerwania powięzi dochodzi do tzw. przepukliny powięziowej, mięsień wypływa z powięzi.
- powięź nie bierze działu w ruchach mięśnia
- w miejscach styku powięzi powstają przestrzenie przez które przechodzą trzewia, naczynia i nerwy – miejsca te są istotne ze względu na możliwość szerzenia się zmian ropnych.
- rodzaje powięzi:
= powięź poszczególnego mięśnia , ustala położenie i nadaje kierunek działania mięśnia
= powięź grup mięśniowych, otacza mięśnie o tej samej czynności
a/ przyczepiające się do kości blaszki powięziowe tworzą przegrody międzymięśniowe
= powięź powierzchowna, oddziela tkankę łączną podskórna od mięśniówki ciała
a/ zwykle daje się łatwo odgraniczyć od tkanki podskórnej, za wyjątkiem rąk stóp
b/ nie jest ciągła tam gdzie występują mięśnie skórne (głowa)
- część powięzi w pobliżu przyczepów mięśni jak również przegrody mięśniowe są polami przyczepu mięśni
- powięzie mogą łączyć się ze ścianami żył lub naczyń chłonnych ,działając jak pompy ssące
- powięzie mają silne unaczynienie, a ich żyły uchodzą do żył skórnych
Kaletki maziowe (bursae synoviales)
- znajdują się wszędzie tam ,gdzie przy ruchach poszczególnych części które oddzielają należy zmniejszyć tarcie (między kością a skórą, czy mięśniem lub ścięgnem i torebką stawową
- ułatwiają ślizganie się narządów względem siebie
- zbudowane z warstwy zewnętrznej włóknistej i wewnętrznej maziowej (jak torebka stawu)
- często stanowią uwypuklenie właściwej jamy stawowej
- mają różną wielkość, kształt pęcherzykowy, cienką ścianę, mogą być podzielone na komory częściowo lub całkowicie.
Pochewki ścięgien (vaginae tendinum)
- są to kaletki maziowe obejmujące ścięgna mięśni
- występują w postaci cewy ,która otacza ścięgno
= zewnętrzna warstwa włóknista
a/ więzadła pochwowe, pierścieniowate lub skośne wzmacniające torebkę włóknistą
= wewnętrzna warstwa maziowa
a/ blaszka ścienna, blaszka trzewna, krezka ścięgna, pęta ścięgien (tam gdzie brak krezki)
Bloczki mięśni (trochlea musculares)
- urządzenia dookoła których owijają się ścięgna mięśni
- zmieniają kierunek przebiegu i pociągania mięsni
- działają mechanicznie jako punkt podparcia dźwigni
- rodzaje bloczków :
= więzadłowe lub chrzęstne np. bloczek m. skośnego górnego gałki ocznej
= kostne (pokryte chrząstką) np. bruzda k. sześciennej dla ścięgna m. strzałkowego dł.
Trzeszczki (ossa sesamoidea)
- działają podobnie do bloczków mięśni, lecz w przeciwieństwie do nich są ruchome
- są włączone w ścięgna mięsni w pobliżu ich przyczepów
- ...
sweetnelly