HISTORIA PRAWA PRYWATNEGO �R�D�A PRAWA CYWILNEGO I HANDLOWEGO Landrecht pruski z 1794 r. (dzie� dziecka :) ) ? Zawieszenie publikacji Landrechtu pod wp�ywem rewolucji we Francji � wprowadzono po w��czeniu ziem II rozbioru jako posi�kowy w stosunku do praw prowincjonalnych. ? bardzo obszerny (blisko 20ty� art.), napisany kazuistycznie, z wieloma mentorskimi wskaz�wkami etycznymi ? obj�� prawie ca�o�� prawa materialnego (pa�stwowe, administracyjne, karne, prywatne � 15tys art.) ? napisany po niemiecku, ale j�zykiem niezrozumia�ym, rozwlek�ym, liczne dygresje i �yciowe przyk�ady. ? oparty na prawie powszechnym � typowy przyk�ad kodeksu przej�ciowego mi�dzy feudalizmem a kapitalizmem (�pruska droga�), min. obok nowoczesnej definicji w�asno�ci, istnia�a w�asno�� podzielona, oparty na stanowej strukturze, przywilejach szlachty, podda�stwie ch�op�w � wraz z reformami Steina-Hardenberga za�ama�y si� podstawy Landrechtu. Kodeks cywilny austriacki z 1811 r. (ABGB). (dzie� dziecka :) ) ? prace zacz�te za Marii Teresy zako�czy�y si� za J�zefa II � Kodeksem J�zefi�skim w 1786 (g��wnie prawo osobowe) ? za Leopolda II � powsta� w 1797 r. Kodeks cywilny zachodniogalicyjski � nawi�zywa� do prawa natury, nieliczne przepisy feudalne � liczne dyskusje i zako�czenie prac w 1811 r. (dzie� dziecka) jako ABGB. * ok. 1500 art., kr�tki wst�p i 3 cz�ci � o prawie osobowym, o prawie rzeczowym i o przepisach wsp�lnych prawom osobowym i rzeczowym. * kwestie materialne � oparty na abstrakcyjnie ujmowanych za�o�eniach r�wno�ci podmiot�w prawa, wolnej w�asno�ci i swobody um�w, i cho� powsta� w czasie istnienia podzia��w stanowych, to zosta�y one uregulowane w odr�bnych przepisach, tzw. politycznych * kwestia formy � sformu�owania kr�tkie i proste, wyraziste, z odwo�aniami do zasad s�uszno�ci i rozs�dku o uj�ciu og�lnym. W systematyce i terminologii nawi�zywa� do prawa rzymskiego. ? W ci�gu XIX w niezmieniany cho� � zniesiono feudalizm, poddano regulacji ABGB w�asno�� ch�opsk�, wydawanie ustaw szczeg�owych dot. spraw nieprzewidzianych w ABGB, reformy konstytucyjne � pierwsza faza (lata 60�te i 70�te) w duchu liberalizmu, od lat 80�tych nawr�t do reform antyliberalnych (has�a solidaryzmu spo�ecznego, odwr�t od polityki manchesteryzmu) ? Pocz�tek XX w. � 3 nowele: * Nowela I z 1914 r. zmiany w dziedzinie prawa osobowego, rzeczowego i spadko�wego. * Nowela II z 1915 r. przepisy o sprostowaniu i odnowieniu granic. * Nowela III z 1916 r. zmienia�a niekt�re przepisy prawa zobowi�za� (najobszerniejsza). � wp�yw BGB. Obowi�zuje do dzi� w Republice Austrii. Kodeks Napoleona. ? przed rewolucj� prawo prywatne poza ustawodawstwem kr�lewskim ? tu� po rewolucji liczne zmiany w prawie w duchu liberalizmu, laicyzacji i indywidualizacji ? 1800 r. � Napoleon powo�uje 4-osobow� komisj� (prawnik�w ancien-regime�u) � projekt do Rady Stanu � ostateczna wersja to 36 ustaw po��czonych w jedno pod nazw� Kodek cywilny Francuz�w w 1804, a w 1807 zmieniono nazw� na kodeks Napoleona, ostatecznie nazwany Code civil. ? ponad 2ty� art., 3 ksi�gi (systematyka nawi�zuj�ca do Instytucji, usankcjonowanie 3 wolno�ci � osoby, w�asno�ci i obrotu): * o osobach � m.in. przepisy o naby�waniu i utracie praw cywilnych, prawo ma��e�skie osobowe, przepisy o w�adzy ojcowskiej, adopcji, opiece i kurateli; * o maj�tkach i r�nych rodzajach w�asno�ci � przepisy o w�asno�ci, u�ytkowaniu i s�u�ebno�ciach; * o r�nych sposobach nabywania w�asno�ci � zobowi�zania, prawo spadkowe, prawo maj�tkowe ma��e�skie. ? uznawany za klasyczn� kodyfikacj� �mieszcza�skiego" prawa cywilnego epoki kapitalizmu wolnokonkurencyjnego (wolno��, nieograniczona w�asno�� prywatna i swoboda um�w, swoboda jednostki i jej inicjatywy gospodarczej) � zasada liberalizmu i indywidualizmu, ? charakter antyfeudalny w og�lnych za�o�eniach, a za�o�eniach szczeg�owych nawi�zuj�cy do dawnego prawa zwyczajowego Francji p�n, prawa rzymskiego kraj�w prawa pisanego i prawa okresu Rewolucji. * Rewolucyjny charakter w prawie maj�tkowym, zachowawczy w prawie osobowym i rodzinnym ? arcydzie�o sztuki legislacyjnej � zwi�z�y, prosty i jasny, unika� kazuistyki i zbyt abstrakcyjnych norm. Elastyczno�� sformu�owa�. ? Zakres obowi�zywania � wprowadzany na terenach podbitych, potem nawiazywa�y do niego inne kodeksy: rumu�ski, pierwszy kodeks w�oski, portugalski, hiszpa�ski, ale te� w Ameryce P�d., Bliskim Wschodzie i Afryce P�n. ? Zmiany od okresu III Republiki * najpierw � prawo osobowego i rodzinne � stopniowa likwidacja antyegalitarnych przepis�w. * 1945 r. � powo�ano komisj� do stworzenia jednolitego kodeksu � wyodr�bnienie nowych dziedzin, jak prawo pracy, rolne, ubezpiecze� poza kodeksem. * nie potrzeba wielu nowelizacji, ze wzgl�du na du�� elastyczno�� norm Zw�d Praw Cesarstwa Rosyjskiego. ? Aleksander I � prace kodyfikacyjne (g��wna osoba Micha� Spera�ski) � projekt nawiazuj�cy do Kodeksu Napoleona � ostra krytyka � Spera�ski zes�any na Sybir. ? Miko�aj I � Spera�ski wraca z wygnania i podejmuje dalsze prace w komisji kodyfikacyjnej (my�l unifikacji prawa na podstawie historyczno-narodowej) * Najpierw � u�o�enie chronologiczne � od czas�w Sobornego Ulo�enija z 1649 r. do 1825 r. � Pe�ny Zbi�r Praw Cesarstwa Rosyjskiego w 46 tomach ukaza� si� drukiem w 1830 r. * Potem � u�o�enie systematyczne � Zw�d Praw Cesarstwa Rosyjskiego w 1835 wszed� w �ycie. � 15 tom�w, prawie wszystkie dziedziny prawa, prawo prywatne w t. X wg systematyki podobnej do Instytucji oraz w innych tomach. � Prawo prywatne o charakterze feudalno-stanowym, bez uwzgl�dnienia interes�w mieszcza�stwa z niewielk� licz� nowych instytucji. � Liczne wady techniczne: luki, wewn�trzne sprzeczno�ci, sformu�owania kazuistyczne, niejednolita terminologia. ? Pr�ba reformy � 1882 r. komisja � projekt w 1905 r. nie przyj�ty, jedynie znowelizowano cz�� prawa. Po rewolucji pa�dziernikowej obowi�zywa� jeszcze jaki� czas na tzw. kresach wschodnich. Kodeks cywilny niemiecki (BGB). ? Przygotowanie � pierwsze g�osy (Thibaut) w 1814 r., zahamowane krytyk� autorytet�w prawniczych i rozbicia politycznego Niemiec � po zjednoczeniu podj�to prace w komisji kodyfikacyjnej od 1874 r. � krytyka ze wzgl�du na trzymanie si� pandektystyki, brak uwzgl�dnienia praw socjalnych � druga komisja w 1890 r. w niewielkim stopniu wzi�a t� krytyk� pod uwag� � w 1900 r. wszed� w �ycie BGB. * ponad 2tys. art., systematyka pandektowa. * forma � szczytowe osi�gni�cie �jurysprudencji poj�ciowej" � bardzo rozbudowany aparat abstrakcyj�nych i precyzyjnie skonstruowanych poj�� � j�zyk trudny i niezrozumia�y dla laik�w. * oparty na za�o�eniach liberalno-indywidualistycznych, ale z uwzgl�dnieniem akcent�w antyliberalnych i antyindywidualistycznych (pr�ba kompromisu mi�dzy r�nymi kierunkami polityki spo�ecznej i ekonomicznej) * pocz�tkowo utrzymano instytucje feudalne (jak lenna, fideikomisy). * kodeks abstrahowa� od zagadnie� pozaprawnych � pewnym ust�pstwem w uwzgl�dnianiu potrzeb �ycia by�o zamieszczenie licznych klauzul generalnych (od pocz�tku kwestia kontrowersyjna) ? Wp�yw BGB � kodeks grecki, w�oski, polski kodeks zobowi�za�, brazylijski, meksyka�ski, peruwia�ski, syjamski, chi�ski i japo�ski. ? Republika Weimarska � zmiany BGB minimalne, a raczej odr�bne akty (ustawodawstwo waloryzacyjne, ustawodawstwo pracy, ustawy o ochronie lokato�r�w itp). ? III Rzesza � kodeks obowi�zywa� formalnie, ale za�amanie jego podstaw poprzez ustawodawstwo norymberskie (rasowe podzia�y spo�.; likwidacja praw indywidualnych w imi� �wsp�lnoty narodowej") � rozpocz�to prac� nad nowym kodeksem w 1940 r. � w ramach denazyfikacji Sojusznicza Rada Kontroli Niemiec uniewa�ni�a te normy dot. ideologii III Rzeszy, ale i resztki ustroju feudalnego. Kodeks cywilny szwajcarski (ZGB). ? wp�yw pandektystyki, ale silniejszy ni� w BGB wp�yw prawa rodzimego. Te� prawo francuskie, austriackie. ? Pocz�tek � Szwajcaria ju� od XVI w. wyodr�bni�a si� od I Rzeszy, w szczeg�lno�ci nie uznaj�c jurysdykcji S�du Kameralnego (brak globalnej recepcji prawa rzymskiego). Po rewolucji w 1848 r. i powstaniu pa�stwa zwi�zkowego � program unifikacji prawa prywatnego w ramach poszczeg�lnych kanton�w (powsta�y liczne kodyfikacje, w tym najwa�niejsza Zurychu) � z czasem potrzeba ujednolicenia w ramach ca�ej federacji � 1874 r. komisja federalna � projekt z 1881 r. og�lnoszwajcarskiego kodeksu zobowi�za�, a w 1898 r. w wyniku rewizji konstytucji ca�o�� prawa prywatnego wesz�a w kompetencje Zwi�zku. ? Prace na kodeksem � g��wna osoba � Eugen Huber (sam opracowa� pewne cz�ci) � projekt kodeksu cywilnego uchwalony jednog�o�nie w 1907 r. i do��czono do niego kodeks zobowi�za� z 1881 r. � ca�o�� wesz�a w �ycie w 1912 r. * Systematyka � kombinacja pandektystyki i Instytucji (wst�p � pewne postanowienia og�lne i cztery ksi�gi: I � prawo osobowe, tj. o osobach fizycznych i prawnych, II � prawo rodzinne, III � prawo spadkowe, IV � prawo rzeczowe z do��czonym kodeksem zobowi�za� jako V ksi�ga) * materia � najnowocze�niejszy, unikni�cie wad BGB poprzez pogodzenie tradycji prawa rodzimego z prawem rzymskim, oraz kompromis miedzy kapitalizmem a sytuacj� drobnych posiadaczy. Tendencje egalitarne i liberalne zmodyfikowane w duchu spo�ecznym. * forma � przewy�sza BGB, jasny j�zyk i styl, kr�tkie artyku�y, przejrzysty, abstrakcyjny, ale nie szafuje klauzulami generalnymi. * kwestia luk � art. 1 (szko�a wolnego prawa) � upowa�nienie dla s�dziego do rozstrzygania tak jak gdyby sam by� ustawodawc� � w praktyce nie wykorzystywane. ? Wp�yw kodeksu: recypowany w Turcji, wzorowany na nim francusko-w�oski projekt zobowi�za�, polski kodeks zobowi�za� z 1933 r., a tak�e nowelizacje ABGB w zakresie prawa spadkowego i hipotecznego. �r�d�a prawa prywatnego w Anglii. ? Nie nast�pi�a kodyfikacja, ale wzrost statut�w i wydanie kilku wi�kszych ustaw w celu modernizacji, g�. prawo handlowe: * ustawa wekslowa (Bills of Exchange Acf) z 1892 r., * ustawa o sp�kach zwyk�ych (Partnership Acf) z 1890 r....
uksw2011