„ Trzy style nauczania :
kierowniczy , terapeutyczny , wyzwalający .
Chciałabym zachęcić do zastanowienia nad kilku zasadniczymi sposobami ujmowania roli nauczyciela oraz do lektury książki „ Style nauczania” autorstwa Gary D.Fenstermacher i
Jonas F.Soltis . Autorzy tej publikacji wykazują , że od sposobu podejścia nauczyciela do nauczania w dużej mierze zależy , co on robi w klasie . Opisują oni trzy style nauczania : kierowniczy , terapeutyczny i wyzwalający .
Styl kierowniczy .
Styl kierowniczy przypisuje nauczycielowi rolę aktywnego szefa , którego obowiązkiem jest doprowadzić do nauczenia się tego a tego . W tym celu ma on zrobić najlepszy użytek ze swoich umiejętności i metod . Dla tego stylu szczególnie istotne są starannie opracowane materiały programowe oraz badania nad efektywnością nauczania . Stąd bowiem nauczyciel czerpie wzory postępowania dydaktycznego i kierowania klasą i na tym opiera swoją wiedzę , jak wywoływać u uczniów uczenie się .
Klasa to coś bardzo powikłanego . Dwudziestu pięciu , do trzydziestu pięciu uczniów skupionych na skąpej przestrzeni z jednym dorosłym . Na skomplikowane stosunki w klasie nakładają się wymagania , co ma się w niej dziać . Znaczy to , że trzeba w jakiś sposób pokierować klasą . Ustalić , czego należy uczyć . Następnie wypada zorientować się , czy uczniowie w tej klasie poradzą sobie z przewidywanym materiałem i czy gotowi są podjąć nad nim pracę . Trzeba zastanowić się , jak poprowadzić uczniów przez materiał . Jak wzbudzić motywację do nauki i zainteresować uczniów tym materiałem ? Jak zorganizować klasę : podzielić na grupy , pracować równym frontem lub oprzeć się na pracy jednostkowej ? Wszystko to jest tak skomplikowane , że niezbędne okazują się staranne planowanie , uważne działanie oparte na planie , ewaluacja , przebudowanie planu i ponowne nauczanie . Tak przebiega praca kierowników . Planują , wcielają plan w życie , oceniają efekty , wprowadzają poprawki . Praca kierowników zasadniczo polega na zarządzaniu ludźmi i zasobami . Decydują , co ludzie mają zrobić , kiedy , w jakim czasie i jakie przyjąć kryteria jakości pracy .
Styl kierowniczy wpływa na osiągnięcia uczniów nie dlatego , że jest szczególnie przydatny do kształcenia istot ludzkich , ale dlatego , że sprawdza się w pomieszczeniu o powierzchni 40 metrów kwadratowych wypełnionych trzydziestką młodych ludzi , z których więcej niż dwie trzecie , gdyby tylko im pozostawić wybór , najchętniej widziałoby się gdzie indziej . Styl kierowniczy wydaje się skuteczny , gdyż dopasowany jest doskonale do współczesnych warunków nauczania . Gdybyśmy zmienili warunki , skuteczność tego stylu zapewne by zmalała . Siła stylu kierowniczego bierze się z jego związków ze strukturą oświaty : klasy wypełnione gromadą uczniów ; odpowiedzialność za wyniki ; sprawdziany i oceny ; kolejne klasy i cenzurki ; uprawnienia do nauczania tylko określonej kategorii uczniów i określonych przedmiotów .
Styl terapeutyczny .
W podejściu terapeutycznym nauczyciel charakteryzuje się empatią . Wspomaga rozwój osobniczy indywidualnych uczniów . Ułatwia im osiąganie wyższych szczebli samorealizacji , zrozumienia siebie i akceptacji . Psychoterapia , psychologia humanistyczna , filozofia egzystencjalna wytyczają ów styl , nakierowany głównie na rozwój niezafałszowanej osobowości ucznia . Proces ten przebiega przez sensowne – z punktu widzenia danego ucznia- doznania pedagogiczne . Celem nauczania w przypadku stylu terapeutycznego jest wyposażenie ucznia w potencjał umożliwiający mu stanie się autentyczną jednostką ludzką , osobą zdolną z własnej chęci ponosić odpowiedzialność za swój rozwój , zdolną do samookreślenia poprzez świadomie dokonywane wybory . Nauczyciel terapeuta nie sądzi , by autentyczność ucznia rozwijała się dzięki przyswajaniu martwej wiedzy pozbawionej osobistego znaczenia i niewpływającej na kształtowanie poczucia tożsamości. Napełnianie głowy ucznia szczegółową wiedzą , wybraną , poporcjowaną i przetransportowaną przez kogoś innego , jedynie utrudnia uczniowi zrozumienie siebie jako odrębnej istoty ludzkiej .Separuje ucznia od siebie samego , bo zmusza go do liczenia się nie z własnymi uczuciami , myślami i koncepcjami , ale z jałowymi dla siebie przemyśleniami , wyobrażeniami i postawami prezentowanymi przez innych . Nauczyciel jako terapeuta , zajmuje się powyższymi cechami ucznia , nie lekceważy ich , ale też nie próbuje posłużyć się nimi jako instrumentami wspomagającymi uczenie się treści z podręcznika . Jako terapeuta , nauczyciel nie podejmuje się przelewania z zewnętrznych źródeł do umysłu ucznia wyszczególnionej wiedzy i umiejętności . Przyjmuje natomiast odpowiedzialność za pomaganie uczniowi w dokonywaniu wyborów , jaką wiedzę poznać , za pomoc w procesie uczenia się jej i posługiwaniu się nią tak , by służyło to kształtowaniu się tożsamości ucznia .
Styl wyzwalający .
Styl wyzwalający nauczania nie jest kompromisem między stylami dotąd omówionymi , w żadnej też mierze nie usuwa sprzeczności , jaką zrodziło zestawienie behawioryzmu z psychologią humanistyczną . Trzeci styl kładzie nacisk na materiał , co rzutuje na jego odmienność pod względem nauczania i celów .
W stylu kierowniczym nauczyciel dąży do tego , by uczeń przyswoił sobie określone wiadomości i umiejętności . W stylu terapeutycznym nauczyciel wspiera ucznia i ukierunkowuje tak , by stawał się człowiekiem autentycznym . Wyzwalający styl nauczania wysuwa materiał na pierwsze miejsce . Nauczanie tym stylem wydaje się w dużym stopniu wyznaczone przez zręczność , z jaką nauczyciel posługuje się technikami dydaktycznymi , których efektywność w przekazywaniu określonej wiedzy została dowiedziona . Specyficzny sposób wykonywania czynności nauczania można nazwać manierą . Maniera to względnie trwała dyspozycja do działania w określony sposób w powtarzających się warunkach . Dla stylu wyzwalającego maniera nauczania ma znaczenie krytyczne , gdyż w poważnej mierze decyduje , czy przewidziane do opanowania wiadomości i umiejętności uwolnią umysł , czy też oplączą go siecią banalnych , nie mających nic do rzeczy faktów i szablonowych umiejętności . Maniera jest częścią materiału nauczania , ponieważ za każdym razem , gdy przekazujemy materiał jakiegoś przedmiotu uczniom , przekazujemy im sposób obchodzenia się z nim . Uczą się więc oni nie tylko z tego , co im mówimy , i z zadań , które poleciliśmy wykonać , ale i z tego , jak to robimy . W stylu wyzwalającym jest to kluczowy składnik nauczania . Uczniowie mają bowiem przyswoić sobie manierę z równie dobrym efektem , jak wiadomości i umiejętności ; materiał nauczania pozbawiony składnika maniery nie przyniesie wyzwolenia .
Podsumowanie .
Są to tylko style – różne sposoby podchodzenia do tego samego : nauczania . Pozwalają oderwać się od mnóstwa sprzecznych koncepcji , spojrzeć na nie z wysoka i dojrzeć wyraźniej podobieństwa , różnice i problemy w chaotycznej mieszaninie współczesnych teorii i praktyk pedagogicznych . Opierają się na teoretycznych i etycznych koncepcjach z wyglądu przeciwstawnych logicznie . Logicznie uzasadnione granice między tymi stylami należy rozumieć jako sposób myślenia o nauczaniu i wykształceniu , jako konstrukt naukowy , w praktyce szkolnej wcale nie muszą stanowić barier . Przy jednych okazjach można być nauczycielem – menadżerem , przy innych terapeutą , przy innych jeszcze nauczycielem wyzwalającym uczniowskie umysły . Można oczywiście nauczać , nie zaprzątając sobie głowy stylami nauczania , tak jak można być zakochanym , nie zastanawiając się nad istotą miłości , albo rodzicem , nie wnikając w sens rodzicielskich obowiązków . Nauczyciel jest w każdym calu profesjonalistą dopiero wtedy , kiedy z namysłem wybiera takie , a nie inne stanowisko wobec ważkiego obowiązku edukowania ludzi . Znajomość rozmaitych stylów nauczania daje władzę dokonywania wyboru sposobu nauczania , który umożliwi osiągnięcie najważniejszych celów jednego z najszlachetniejszych zawodów . Ponadto zrozumienie odmiennych stylów nauczania pozwala zastanowić się nad tym , jak wykonuje się pracę i jak mają się nasze zamiary jako nauczycieli do tego , co rzeczywiście robimy z uczniami . A to właśnie między innymi charakteryzuje odpowiedzialnego , refleksyjnego , oddanego pedagoga .
crazy_amazon