WYKŁAD 1

WIADOMOŚCI WSTĘPNE

Działalność gospodarcza:

- sfera przyrodnicza (nauki technologiczne, podstawowe – lepsza jakość, wyższe plony)

- sfera ekonomiczna

·          Co i ile produkujemy, by uzyskać wysoką nadwyżkę?

·          Jak produkujemy, by uzyskać wysoką nadwyżkę?

·          Jak dzielić to co zostało wytworzone (jak podzielić daną nadwyżkę)

Każda branża/dział ma swoją specyfikę (ekonomiki branżowe, działowe, szczegółowe)

Ekonomika i organizacja ogrodnictwa – dział zajmujący się specyfiką ogrodnictwa, należy do ekonomiki branżowej

Adaptacja dla potrzeb ogrodnictwa=ekonomika ogrodnictwa (metody, aby podjąć problemy ekonomiczno-organizacyjne dla osób, które produkują owoce, warzywa). Zajmuje się pełnym procesem gospodarczym (produkcja, wymiana-obrót w skali regionu, kraju, zagranicy)

Ekonomika dyscypliny:

1.        Ekonomika ogólna ogrodnictwa – problemy ekonomiczne ogrodnictwa w makroskali (produkcja poza gospodarstwem, w otoczeniu gospodarstwa, formuje warunki rozwoju, powiązanie z innymi działami produkcji)

2.        Organizacja i ekonomika produkcji ogrodniczej – mikroekonomia, problematyka ekonomiczno – organizacyjna w gospodarstwach i przedsiębiorstwach ogrodniczych. Określa najlepsze sposoby wykorzystania zasobów ziemi, pracy, kapitału=> najlepsze efekty ekonomiczne. Aby przy zasobach mieć dużo nadwyżki (pieniądze na rozwój, zaspokojenie potrzeb)

Ekonomika ogrodnictwa zajmuje się:

·          procesami produkcji

·          procesami wymiany/obrotu produktów ogrodniczych po wytworzeniu, w podstawowych jednostkach (obrót regionalny, krajowy i międzynarodowy)

·          ekonomika ogrodnictwa zajmuje się problematyką ekonomiczną ogrodnictwa ( organizacja i rozwój poszczególnych działów ogrodnictwa, ocena powiązania ogrodnictwa z gospodarstwami międzynarodowymi)

Określa metody zastosowania czynników wytwórczych, by uzyskać jak największą nadwyżkę (wykorzystanie ziemi, pracy i kapitału)

Cel ~> stwarzanie podstaw do kierowania gospodarstwami ogrodniczymi w kraju, by się rozwijały

SPECYFICZNE CECHY PRODUKCJI OGRODNICZEJ

Produkcja ogrodnicza obejmuje:

·          produkcję: 

                            →   warzywniczą

→   sadowniczą

→   roślin ozdobnych

→   szkółkarską

→   nasienniczą

·          obrót produktami ogrodniczymi

·          zakładanie i konserwacja terenów zieleni

·          przechowalnictwo

Ogrodnictwo w węższym znaczeniu – dział gospodarki wiejskiej (rolnictwa, które zajmuje się produkcją, wytwarzaniem warzyw, kwiatów, drzew i krzewów owocowych, drzew i krzewów ozdobnych, nasion wymienionych ziemiopłodów)

1.        Funkcje produktów ogrodniczych będących w obrocie

a.         funkcja żywicielska – dostarczają produkty (owoce, warzywa), dodatek do innych pokarmów

b.        zaspokaja potrzeby estetyczne (rośliny ozdobne i tereny zieleni)

c.         środki produkcji – wytwarzanie nasion, krzewów i drzew, z których mamy później produkty ogrodnicze

W warzywnictwie, sadownictwie, kwiaciarstwie -  produktem handlowym jest część wegetatywna,  kwiatostan, niedojrzałe nasiona, kwiaty

W procesie produkcji nastawionej na zaopatrzenie rynku nie ma samo reprodukcji środków produkcji (1 cecha ogrodnictwa)

2.        Brak samoreprodukcji środków produkcji

Każdy ogrodnik musi wszystko kupić, musi wszystko sprzedać, jeśli znajdzie nabywcę. (Rolnictwo – ziarno – producent towarowy, ale potem część ziaren musi zostać, aby rozpocząć nowy cykl produkcji). Ta cecha rzutuje na większą towarowość produkcji ogrodniczej. (2 cecha ogrodnictwa)

3.        Większa towarowość ogrodnictwa niż rolnictwa

Towarowość – odsetek tego, co wytworzył producent, co trafia na zewnątrz gospodarstwa (na rynek), jest większa niż towarowość rolnictwa.

Ogrodnik to co wytworzy wszystko sprzeda, w rolnictwie – rolnik, część produktów sprzedaje, część przeznacza na paszę dla zwierząt czy kiszonkę

Środki do produkcji ogrodniczej wytwarza nasiennictwo lub szkółkarstwo (wytwarzanie materiały reprodukcyjnego, który rozpoczyna cykl produkcji)

Ilość ziemi użytkowej ~> zmniejsza się

Ze zmniejszającej się ziemi użytkowej trzeba produkować coraz więcej produktów.

4.        Duża produktywność ziemi

Wzrost produktywności ziemi – kiedy zmniejsza się obszar ziemi użytkowanej rolniczo na 1 mieszkańca

Powody- Przybywa ludności, ale nie wzrasta przez to ilość ziemi użytkowanej rolniczo, tylko maleje (odrolnienie), przez wzrost infrastruktury. Ludność/pole=wyżywienie mieszkańca.

Im większy rozwój cywilizacji:

-prehistoria na 1 mieszkańca kilkaset ha

- XVIII w na 1mieszkańca kilka ha pola (trójpolówka)

-teraz w Unii potrzeba 20-25 arów do około 90 arów, by wyżywić jednego mieszkańca.

U nas, by wyżywić jednego mieszkańca mamy 49 arów, ale w większości słabej jakości (!)

Pod względem wartości produkcji z jednostki ziemi ogrodnictwo na 1miejscu (produkcja wysoka, duża wartość produkcji). W krajach, gdzie mało ziemi rolniczej (Azja, Holandia, Ukraina, Argentyna) jest też mała produktywność

Produktywność warzyw wyszukanych jest o 100% większa niż buraków cukrowych i 5x wyższa niż z 1ha pszenicy

Produktywność ziemi w ogrodnictwie marchwi, kapusty i buraka ćwikłowego dorównuje produktywności buraka cukrowego w rolnictwie.

Największą produktywność uzyskuje się w produkcji pod osłonami

Z 1ha szklarni produkcja jest 200-300 razy większa od produktywności pszenicy, 100-150 razy większa niż buraka cukrowego

Produktywność 1-2ha upraw ogrodniczych jak wiele setek ha upraw rolniczych

5.        Wysoka pracochłonność i materiałochłonność (duża intensywność produkcji)

Występuje duże zróżnicowanie nakładów/duża elastyczność

Duża produkcja ogrodnicza to duże nakłady środków materiałowych, dużo zużywa się nakładów pracy ludzkiej (duża intensywność produkcji)

Kapitał + praca + maszyny + budynki è miarą intensywności produkcji (3 cecha ogrodnictwa)

Różnice w pracochłonności [robotnikogodziny/ha plantacji]

a)        Rolnictwo [1ha/20-30rbh przy przeciętnych technologiach, 1ha/3-4rbh przy wysokiej technologii]

Na 1ha zbóż wydatkuje się 20 rbh.

Bardziej pracochłonna jest uprawa buraków cukrowych, na 1h potrzeba 200-300, a nawet 400rbh.

b)        Ogrodnictwo

- warzywa podstawowe (buraki, kapusta, marchew) 400-500-600 rbh/ha

- warzywa zbierane wielokrotnie 1500-1600-2000 rbh/ha

- W uprawie truskawek, jagód, malin trzeba wydatkować od 2000-2500 do 3000-3500rbh (80% rbh przeznaczonych na zbiór)

- uprawa pod osłonami 6000-8000-100000 rbh/ha (produkcja sadzonek metodą In vitro) [1mce Niemcy, 2mce Polska w produkcji In vitro sadzonek roślin ozdobnych, laboratorium Owińska/k. Poznania]

Wysoka pracochłonność wynika z dużego zużycia nakładów materiałowych

6.        Zróżnicowanie nakładów materiałowych (nawozy, nasiona, sadzonki, opakowania, szklarnie, laboratoria, kotłownie), aby lepsze były warunki dla roślin – potrzebne są pieniądze)

1ha zbóż – na materiały 200-400zł

1ha buraków – 400-600-800zł

1ha warzyw polowych – 1400-1600-3000zł

1ha pod szkłem – (opał, materiały) na 1m2 szklarni nakładów materiałowych 300-800zł – tyle co na 1ha pszenicy. Na 1ha szklarni 3-6-8mln zł nakładów materiałowych

7.        Produkty ogrodnicze dla mieszkańca – rola dodatkowa

Rolnictwo – podstawowe

Zaspokajanie potrzeb 1 mieszkańca – 200m2 upraw ogrodniczych (2 ary), bardzo duża różnorodność upraw

2 aryè 20-30 różnych warzyw, kilkanaście gatunków owoców, kilkadziesiąt kwiatów, drzew i krzewów ozdobnych

8.        Duża zmienność plonów (4 cecha ogrodnictwa)

Duża rozpiętość plonów powoduje, że ekonomika ogrodnictwa jest bardzo zróżnicowana

Plony decydują o ekonomice i o opłacalność danej produkcji

- większość gatunków owoców i warzyw uprawianych pochodzi z Basenu Morza Śródziemnego, Azji (ciepły klimat) – introdukcja do Polski

- w Polsce klimat zmienny (kontynentalny i atlantycki), zmiany w plonowaniu są bardzo duże (w jednym roku między gospodarstwami lub w latach w tym samym gospodarstwie)

Średnio:

Zboża 3t/ha (1,5t/ha odchylenie w obie strony)

GUS średni plon jabłek 6-7ton/ha (Ale może być 20-40-120t/ha rekord Zamość)

Cebula duże wahania w plonie zależne od pogody

(!) Plon mocno rzutuje na dochodowość produkcji, dużo zabiegów jest w stosunku na ha, niektóre koszty są zależne od pielęgnacji

Jabłka:

1-3t/haè koszty duże (strata)

100t/haè małe koszty

9.        Zmienność dochodowa popytu na kwiaty, owoce i droższe warzywa (5 cecha ogrodnictwa)

Zależność popytu od sytuacji dochodowej klienta. Sytuacja ekonomiczna ogrodników zależy od głównych grup społeczeństwa (zamożnego).

Mniejszy popyt, a podaż taka sama – nadprodukcja, spadek cen.

Bogate społeczeństwo je dużo owoców, kupują kwiaty i je bardziej wyszukane warzywa. Bieda zadowala się kapustą, burakami i marchwią.

Jak wzrastają dochody społeczeństwa (spadek bezrobocia, lepsza praca), wzrasta popyt na droższe warzywa, kwiaty i na owoce. Jeśli społeczeństwo ubożeje – rezygnuje w pierwszej kolejności z w/w produktów.

10.     Specjalizacja produkcji – uproszczenie produkcji (6cecha ogrodnictwa)

Możliwość dużego upraszczania produkcji (w rolnictwie tego nie ma). W rolnictwie oprócz produktów na zbyt produkuje się również produkty przeznaczone dla zwierząt ~> są one małowartościowe ~> tylko się je wytwarza, nie sprzedaje się ich (np. słoma, siano)

Ogrodnik natomiast może się ograniczyć do jednego gatunku

Rolnictwo. Występuje wachlarz upraw (jedno wymusza drugie). >50% to produkcja zwierzęca (pasze objętościowe zielonka, kiszonka, słomy wytwarzane w gospodarstwie). Muszą być ma polu gatunki na pasze objętościowe, oraz gatunki towarowe – rzepak, burak, pszenica.

Ogrodnictwo. Każda uprawa jest samodzielna, produkcja tylko jabłek lub wiśni, jednego produktu, gatunku. Są gospodarstw, które tylko przygotowują rozsadę, tylko sadzonki chryzantem i gerber (element procesu technologicznego). Ogrodnik jako wybitny specjalista w swojej dziedzinie.

11.     Szybsza reakcja na wymagania rynku (na odbiorców), łatwiejsze przerzucanie się z jednej uprawy na drugą (7cecha ogrodnictwa)

Jedyny wyjątek stanowią rośliny wieloletnie (drzewa owocowe)

Zależnie od ceny na rynku, produkuje się te gatunki, które są bardziej pożądane.

12.     Wysoka dochodowość upraw z 1ha (jednostka powierzchni) i mała dochodowość pracy (Rbh)

W uprawach ogrodniczych otrzymuje się duży dochód z 1 ha.

Relatywnie dużo z ha, na godzinę dużo mniej.

Jeśli rośnie wysiłek, intensywność produkcji to rośnie wartość produkcji, są większe korzyści z 1ha. Ale też są większe koszty, większa wartość produkcji, większy dochód z ha, zmniejsza się dochód z przeliczenia na ...