alpy.docx

Orogeneza alpejska – ostatni okres globalnych fałdowań górotwórczych, w czasie którego doszło do powstania górotworu alpejskiego.

Orogenezę alpejską pośrednio wywołał rozpad superkontynentu Gondwany. Po oderwaniu się płyt afrykańskiej, arabskiej i indoaustralijskiej podryfowały one na północ i zderzyły się z płytą eurazjatycką, powodując intensywne fałdowanie. Większość gór powstałych w trakcie tej orogenezy - alpidów - rozciąga się wzdłuż krawędzi tych płyt.

Orogeneza alpejska zaczęła się u schyłku mezozoiku, trwała przez cały trzeciorzęd, na który przypadła główna faza fałdowań, i trwa nadal. W jej ramach wyróżnia się pomniejsze, regionalne orogenezy oraz następujące fazy:

·         labińska (trias górny)

·         starokimeryjska (trias górny)

·         młodo(neo)kimeryjska (jura górna/kreda)

·         austryjska (kreda dolna/kreda górna)

·         subhercyńska (kreda górna)

·         laramijska (kreda górna/paleogen)

·         pirenejska (górny eocen)

·         helwecka (górny eocen)

·         sawska (górny oligocen)

·         styryjska (górny miocen)

·         attycka (górny miocen)

·         rodańska (górny pliocen)

·         walahijska (górny plejstocen)

·         pasadeńska (górny plejstocen)

W toku orogenezy alpejskiej zostały wypiętrzone w szczególności pasma górskie łańcucha alpejsko-himalajskiego:

Alp, Karpat, Pirenejów, Apeninów, Atlasu, Kordylierów, Andów, Himalajów i Kaukazu

W czasie orogenezy alpejskiej sąsiadujące ze strefą fałdowań górskie masywy hercyńskie często uległy odmłodzeniu bądź, przeciwnie, zniszczeniu i zapadnięciu.

Alpejska orogeneza, potężne ruchy górotwórcze, zapoczątkowane w górnej kredzie, o największym nasileniu w trzeciorzędzie, trwające na niektórych obszarach (np. obszary okołopacyficzne) do dziś. Według innych poglądów do orogenezy alpejskiej zalicza się także ruchy górotwórcze, które odbywały się na przełomie triasu i jury oraz jury i kredy (kimeryjskie fazy orogeniczne). W wyniku orogenezy alpejskiej zostały sfałdowane i wypiętrzone masy skalne nagromadzone na pograniczach płyt litosferycznych, tworząc łańcuchy górskie zwane Alpidami.

Alpy (fr. Alpes, niem. Alpen, wł. Alpi, słoweń. Alpe) – najwyższy łańcuch górski Europy, ciągnący się łukiem od wybrzeża Morza Śródziemnego po dolinę Dunaju w okolicach Wiednia. Łańcuch ma długość około 1200 km, szerokość od 150 do 250 km i zajmuje powierzchnię około 220 tys. km².

Najwyższym szczytem Alp, a zarazem całej Europy, jest położony na granicy francusko-włoskiej Mont Blanc (wł. Monte Bianco), choć główny wierzchołek znajduje się po stronie francuskiej. Wznosi się na wysokość 4810,90 m n.p.m.

Alpy położone są na terytorium kilku państw europejskich: od wschodu Słowenia, Austria, Włochy, Niemcy, Liechtenstein, Szwajcaria i Francja. Niektóre z nich, w których Alpy zajmują znaczącą część terytorium nazywane są często alpejskimi.

Podział geograficzny

W podstawowym podziale wyróżnia się dwie części: wyższe Alpy Zachodnie oraz niższe Alpy Wschodnie. Granica przebiega obniżeniem Jeziora Bodeńskiego, doliną górnego Renu, przełęczą Splügen i doliną rzeki San Giacomo aż do jeziora Como.

Tak przyjęty podział na Alpy Wschodnie i Alpy Zachodnie nie jest kwestią arbitralnych ustaleń, lecz posiada istotne uzasadnienie w odmienności geologicznej budowy Alp wschodnich i Alp Zachodnich.

Podział geologiczny

Ponadto, zwłaszcza w Alpach Wschodnich, na podstawie budowy geologicznej wyróżnia się:

starsze Alpy Centralne (niem. Zentralalpen) zbudowane ze starych skał metamorficznych (gnejsy, łupki krystaliczne, łupki fyllitowe) pociętych intruzjami granodiorytowymi, tonalitowymi i rilitowymi oraz pokrytych fragmentarycznie mezozoicznymi skałami osadowymi (głównie wapienie),

młodsze Alpy Wapienne (niem. Kalkalpen) zbudowane z trzeciorzędowych skał osadowych (głównie wapienie i dolomity),

najmłodsze Prealpy zbudowane z kredowych i trzeciorzędowych skał głównie fliszowych. Spotyka się też skały granitowe

Podział na główne pasma: