Argentyna, Republika Argentyńska, państwo w południowo-wschodniej części Ameryki Południowej, nad Oceanem Atlantyckim. Na zachodzie graniczy z Chile (5150 km), na północy z Boliwią (832 km) i Paragwajem (1880 km), na północnym wschodzie z Brazylią (1224 km) i Urugwajem (579 km). Powierzchnia 2766,9 tys. km2. Średnia gęstość zaludnienia: 12 osób/km2. Najgęściej zaludniona Pampa ze stolicą kraju (prowincja Buenos Aires), najsłabiej, prawie bezludna - Patagonia. Stolica: Buenos Aires. Główne miasta: Cordoba, Rosario, Mendoza, Tucuman, La Plata, Mar del Plata. Jeden z najbardziej zurbanizowanych krajów Ameryki Łacińskiej, w którym w miastach mieszka 88% ludności. Podział administracyjny: 22 prowincje, Terytorium Narodowe – Ziemia Ognista i stołeczny Dystrykt Federalny. Język urzędowy hiszpański. Skład etniczny: Europejczycy (85%, gł. Hiszpanie i Włosi), Metysi (5%), Indianie (0,1%). Ok. 170 tys. osób polskiego pochodzenia, zamieszkujących m.in. w Buenos Aires, Rosario, Cordobie i Santa Fe. Wyznania: katolicy(90%), protestanci (2%), żydzi (1%). Jednostka monetarna 1 peso = 100 centavos. Analfabetyzm sięga 3,8%. Przyrost naturalny 13‰ (1998). Średnia dł. życia: mężczyźni 71 lat, kobiety 78 lat.
Warunki naturalne. Kraj można podzielić na dwa regiony: wschodni - nizinny ( Nizina La Platy) oraz zachodni - górzysto-wyżynny, z Patagonią, Puna de Atacama oraz Andami (najwyższy szczyt Aconcagua 6960 m n.p.m.). Nizina La Platy dzieli się na 3 krainy fizycznogeograficzne: Gran Chaco na północy, Międzyrzecze Argentyńskie pomiędzy dolinami rzek Parana i Urugwaj oraz Pampę na południu. W Andach obszar aktywny sejsmicznie z licznymi czynnymi wulkanami. Klimat bardzo zróżnicowany, od zwrotnikowego skrajnie suchego ( Pustynia Atacama) na północy przez podzwrotnikowy i umiarkowany do subpolarnego na Ziemi Ognistej. Średnia miesięczna temperatura powietrza od 0-2°C na południu do 28°C na północy. Suma roczna opadów od poniżej 100 mm do ponad 4000 mm w południowej części Andów. Częste, silne, zimne wiatry - pampem. Średnia temperatura powietrza i średnia suma opadów w stolicy kraju wynoszą: w styczniu 24°C i 104 mm, w lipcu 10°C i 61 mm. Gęsta sieć rzeczna, m.in: La Plata, Parana z Paragwajem i Urugwajem, Colorado, Negro, Chubut, wszystkie rzeki należą do zlewiska Oceanu Atlantyckiego. Liczne jeziora, m.in.: Buenos Aires, Argentino, Viedma, San Martín, Nahuel Huapí. Roślinność półpustynna (puna), sawannowa (kebraczo, monte), stepowa i górska. Lasy, w południowej części Andów z bukami, cedrzyńcami i drzewami araukarii, w Międzyrzeczu Argentyńskim podzwrotnikowe z krzewami mate (pokrywają 19% powierzchni). Bogaty świat zwierzęcy reprezentują m.in.: lamy, małpy, jaguary, pancerniki, węże oraz tukany, kolibry, papugi, nandu (tzw. strusie pampasów), w rzekach piranie. Wzdłuż wybrzeża żyją otarie (uchatki patagońskie). Liczne obszary chronione, m.in. parki narodowe: Iguazú, Lamín, Nahuel Huapi, Los Glaciares.
Gospodarka Argentyny, jednego z najlepiej rozwiniętych państw Ameryki Łacińskiej, oparta jest na rolnictwie i przemyśle przetwórczym. Struktura użytkowania ziemi: użytki rolne stanowią 64,4% powierzchni kraju, z czego większość to pastwiska (52%), grunty orne i sady (12,4%). Uprawia się: pszenicę, rośliny oleiste (słonecznik, soja, len), bawełnę, trzcinę cukrową, kukurydzę, ziemniaki, owies, pomidory, tytoń, winorośl i drzewa cytrusowe. Hodowla bydła (gł. mięsnego, zwłaszcza w Pampie), owiec (gł. na wełnę, w Patagonii), trzody chlewnej, kóz, koni. Rybołówstwo. Głównymi bogactwami naturalnymi są: ropa naftowa, gaz ziemny (wydobywane gł. w Patagonii, na Ziemi Ognistej i w północno-zachodniej części kraju), węgiel kamienny, rudy żelaza, cyny, cynku, ołowiu, srebra, złota, uran, miedź, boksyty, siarka, mangan, wolfram, beryl, sól kamienna, antymon i fosforyty.
Rozwinięty przemysł przetwórczy (hutnictwo żelaza i metali nieżelaznych, rafinacja ropy naftowej), spożywczy (mięsny, mleczarski, winiarski, olejarski, owocowo-warzywny), włókienniczy, skórzany, obuwniczy, metalowy, maszynowy, środków transportu, chemiczny. Argentyna należy do największych producentów wielu produktów, m.in. mięsa i wełny (zobacz tabela). Rozwinięta turystyka, ponad 3 mln turystów rocznie. Liczne ośrodki turystyczne i uzdrowiska na wybrzeżu atlantyckim i w Andach. Ok. 45% energii elektrycznej dostarczają elektrownie cieplne, ok. 10% jądrowe. W Argentynie znajdują się jedne z największych na świecie elektrowni wodnych, na Paranie - Corpus-Posadas o mocy 4700 MW oraz Yacyretá-Apipé o mocy 4050 MW, obie budowane wspólnie z Paragwajem i rozbudowywane do 6000 MW. Komunikacja bardzo dobrze rozwinięta, gł. samochodowa (218,3 tys. km, w tym 63,5 tys. km dróg asfaltowych, ok. 5 tys. km stanowi argentyński fragment Grogi Panamerykańskiej) i kolejowa (37,9 tys. km, z czego 70% znajduje się na obszarze Pampy). Liczne porty morskie i rzeczne na Paranie i Paragwaju, dostępne dla statków morskich, m.in.: Corrientes, Santa Fe, Rosario, Bahia Blanca, Comodoro Rivadavia, Buenos Aires, La Plata, Mar del Plata, Concepción del Uruguay, Ushuaia. Międzynarodowe lotniska w Buenos Aires i Bahia Blanca
Buenos Aires, stolica i najważniejszy port morski Argentyny, położony nad zatoką Rio de la Plata. Trzecie miasto Ameryki PŁd., po São Paulo i Rio de Janeiro. 3 mln mieszkańców (1997), zespół miejski 11,8 mln mieszkańców. Siedziba władz centralnych i parlamentu. Największe skupisko miejskie Polonii w Argentynie. Założone w 1536 przez Hiszpanów. Od 1617 stolica prowincji Buenos Aires. Od 1620 siedziba biskupstwa. Od 1776 stolica hiszpańskiego wicekrólestwa La Platy. W latach 1852-1860 siedziba niezależnego rządu, dążącego do dominacji nad całym krajem. Od 1880 miasto wydzielone, stolica związkowa. W 1810 w Buenos Aires rozpoczęły się, zakończone powodzeniem, wystąpienia antyhiszpańskie. W Buenos Aires powstaje 75% produkcji przemysłowej całego kraju. Dobrze rozwinięty przemysł hutniczy, spożywczy, elektromaszynowy, włókienniczy i skórzany, chemiczny. Rafinerie ropy naftowej. Międzynarodowy port lotniczy Ezeiza. Ważny węzeł komunikacyjny. Siedziba licznych szkół wyższych. Zabytki: teatr-opera z XIX w., jeden z największych na świecie.
Córdoba, stolica prowincji Cordoba, w centralnej Argentynie, na styku Pampy z obszarami górzystymi, u podnóża Sierra Córdoba, nad rzeką Primero. Drugie co do wielkości miasto kraju, 1,3 mln. mieszkańców (1992). Historia: miasto założył w 1573 J.L. de Cabrera. W 1613 powstał tu pierwszy w kraju uniwersytet. Na okolicznych rzekach zbudowane wiele hydroelektrowni sprzyjających rozwojowi przemysłu. Szczególnie dobrze rozwinęła się branża samochodowa (produkcja samochodów i elementów wyposażenia) oraz przemysł spożywczy (liczne chłodnie, młyny, elewatory zbożowe, browary). Ponadto wiele mniejszych zakładów przemysłu maszynowego. Węzeł kolejowy i drogowy na skalę ogólnokrajową. Posiada międzynarodowe lotnisko. Ośrodek uniwersytecki (3. uniwersytety) Zabytki: katedra w hiszpańsko-amerykańskim stylu kolonialnym z 1758, kościół Towarzystwa Jezusowego, a także rat usz i domy (XVIII w.).
Maciejka2761