nowa gwinea.doc

NOWA GWINEA

Nowa Gwinea jest drugą pod względem wielkości wyspą na kuli ziem-
skiej (po Grenlandii) o powierzchni 829 tyś. km2. Od Australii oddzielona
jest Cieśniną Torresa o szerokości około 170 km. Zasadniczy trzon wyspy
stanowią fałdowe Góry Centralne długości około 2000 km. Góry
składają się z kilku pasm, wśród których największą wysokość osiągają
Góry Śnieżne ze szczytem Carstenisz '(5030 m n.p.m.). Na północ od Gór
Śnieżnych rozcinają się Góry Nadbrzeżne (4017 m n.p.m.). W południowo-

-wschodniej części ciągną się grzbiety Gór Bismarcka i Góry Owen Stan-
leya (4073 m n.p.m.). W górach Nadbrzeżnych występuje szereg czynnych
wulkanów. Poszczególne pasma górskie oddzielają podłużne niziny alu-
wialne, często zabagnione. Południowa część wyspy jest nizinna, na za-
chodzie silnie zabagniona. W tej części wyspy wybrzeże jest płaskie;

wschodnie i zachodnie brzegi są silnie rozczłonkowane głęboko w ląd
wciskającymi się zatokami. Do największych zatok należą Zatoka Serera
w północno-zachodniej części wyspy i Zatoka Papua w części południo-
wo-wschodniej. Na północnym zachodzie charakterystyczny jest półwy-
sep Ptasia Głowa (Ybgelkopf). Południowo-wschodnie brzegi wyspy ota-
czają rafy koralowe.

Na wyspie klimat równikowy, wybitnie wilgotny, jedynie południowa
część jest nieco suchsza. Średnie temperatury miesięczne na nizinach osią-
gają do 28°C, opady atmosferyczne na południu wynoszą 1000 - 2000 mm,
w Górach Centralnych dochodzą do 6000 mm, a na północy do 2500 -

- 4000 mm. W tych warunkach rzeki są zasobne w wody w ciągu całego
roku. Do większych rzek należą: Fly, Sepik, Ramu, Mamberamo i inne.
Dużym bogactwem gatunków wyróżnia się roślinnoiść wyspy, wśród któ-
rej około 60% stanowią gatunki endemiczne. Na nizinach i w niższych
partiach gór rosną lasy równikowe z udziałem lian i epifitów. Powyżej
1500 m n.p.m. występują lasy górskie z udziałem paproci drzewiastych
i iglastych, a następnie roślinność bezdrzewna alpejska. Powyżej 4000 m
n.p.m. zalegają wieczne śniegi i drobne lodowce. Na rozległych podmo-
kłych nizinach, rosną lasy bagienne (palma sagowa), a na nizinach nadmorskich

mangrowia (namorzyny). Świat zwierzęcy reprezentują ssaki
(kolczatka, kuskus, nietoperze), ptaki (kazuary, rajskie ptaki, nogale, pa-
pugi), gady (krokodyle, węże z rodziny dusicieli, żółwie). Z bogactw mi-
neralnych wydobywa się złoto, srebro, ropę naftową.