Inflacja

Inflacja ma miejsce, gdy rośnie ogólny poziom cen, wyrażony indeksem cen badanych dóbr

v W okresie pieniądza kruszcowego nie występowało zjawisko inflacji (choć należy pamiętać m.in. o inflacji kruszców w Europie w XVI wieku).

Wielkość podaży pieniądza zależała od wielkości wydobycia kruszców szlachetnych (złota, srebra), czy rabunku tych metali w innych państwach, a nie od aktywności gospodarczej. Podaż pieniądza rosła także w wyniku psucia pieniądza.  Występował raczej niedostatek niż nadmiar pieniądza, a więc nie tendencje inflacyjne, lecz deflacyjne.

v Wraz z przejściem do systemu waluty złotej pojawił się pieniądz symbolizujący złoto, posiadający swój złoty parytet (określoną wagowo zawartość kruszcu w danej jednostce monetarnej – Anglia 1816 r.). Pojawił się więc kurs waluty, obliczany przez porównywanie parytetów.

v I wojna światowa  spowodowała spadek wartości pieniądza  i zawieszenie  jego wymienialności na złoto we wszystkich  państwach uczestniczących w wojnie  ( i niektórych neutralnych) , z wyjątkiem Stanów Zjednoczonych, które skumulowały sporą część światowych zasobów złota.  Z chwilą zakończenia wojny ceny w USA były 2,5 razy wyższe niż w 1914 roku, w Wielkiej Brytanii  3 razy, we  Francji 5 razy, w Niemczech 15 razy, w Bułgarii ponad 20 razy.

Inflacja dotknęła przede wszystkim Niemcy, wszystkie państwa powstałe po rozpadzie monarchii Habsburgów,  Bułgarię, Grecję i Polskę.

Hiperinflacja

Kraj                    inflacja w ostatnim roku     najwyższy nominał         stabilizacja

nowa waluta

Niemcy                    30mld %                         100 bln              11.1923            rentmarka/11.1923

Polska                          36000 %                                10 mln                   02.1924            złoty/04.1924

Austria                   2200%                        5 mln              09.1922            schilling/12.1923   

Szczególnie gwałtowny przebieg miała inflacja w Niemczech, w 1923 roku przybrała ona postać hiperinflacji. Ostatnia zarejestrowana transakcja odbyła się po kursie 4,2 biliona marek za 1 dolara. 15 listopada 1923 roku zdeprecjonowana marka została zastąpiona nową jednostką walutową – marką rentową (rentenmark) –  o wartości 1 biliona starych marek.

Inflacja  (hiperinflacja)   w Polsce  

o     Marek polskich za dolara:

1918        -  6

1919        -  110

1920        -  590

1921        -  2.922

1922        -  17.800

1923        -  6.375.000

1924        -  9.250.000 (po ustabilizowaniu marki) 

Ceny (grudzień 1923)

1 kg mięsa  - 2,4 mln marek

Bułka  - 26 tys marek

Jajko  -  85 tys marek

Gazeta -  100 tys marek

o     Pod koniec 1923 roku, pomimo podwyżek płac nominalnych, płace realne spadły o 42% w porównaniu z ich wartością z pierwszej połowy 1921.    

o     Reforma walutowa w Polsce przeprowadzona przez Władysława Grabskiego (od 18 grudnia 1923 premiera rządu, po dymisji rządu W. Witosa) oparta została na środkach wewnętrznych (co odróżniało ją od reform walutowych w innych krajach).

o     Najważniejszym instrumentem tej polityki był podatek majątkowy, którym obciążono właścicieli przedsiębiorstw, gospodarstw rolnych, domów – o wartości ponad 10 tys, fr. szwajcarskich.

o     Zrównoważenie budżetu  i zahamowanie inflacji umożliwiło reformę walutową. Markę zastąpiono złotym (1.800.000 marek polskich = 1 złoty = 1 fr. szw. = 0,19 dol.), ustalając parytet na 3.444 zł za 1 kg czystego złota.

Władysław Grabski (1874-1938)

·       Mała inflacja (inflacja bilonowa)

o     W 1925 roku dla pokrycia nieprzewidzianych wydatków  budżetowych , rząd zaczął emitować nadmierną ilość bilonu, co spowodowało spadek wartości złotego. Na początku 1926 kurs złotego ustalił się na poziomie ok. 60% wartości ustalonej w 1924 roku.

o     Inflacja ta została opanowana w 1927 roku, kiedy to dokonano dewaluacji złotego o 42% w stosunku do dolara (1 zł = 0,11 $), zmieniając jednocześnie parytet złota (5.924 zł za 1 kg czystego złota). Stało się to w wyniku 3-letniego planu stabilizacyjnego , realizowanego przy pomocy pożyczki zagranicznej i pod nadzorem amerykańskiego eksperta Charlesa Deweya.

Wejście w system waluty kierowanej, zrodziło problemy z inflacją pieniądza papierowego.

v                        Rodzaje inflacji

·       Inflacja ciągniona przez popyt (demand pull inflation), zwana też inflacją nabywców (inflacja popytowa).  Ten rodzaj inflacji występuje, gdy wydatki rosną szybciej niż wielkość produkcji. Ludzie chcą kupić więcej dóbr niż gospodarka jest w stanie ich dostarczyć przy wysokim stopniu wykorzystania zdolności produkcyjnych. Może być stymulowana wzrostem wydatków rządowych lub wzrostem podaży pieniądza.

·       Inflacja pchana przez koszty (cost push inflation),zwana też inflacją dostawców (inflacja podażowa). Powstaje gdy ograniczona jest podaż jednego lub kilku zasobów (i  gdy rosną ich ceny). Wzrost kosztów może wynikać:

o     ze wzrostu płac nie uzasadnionego wzrostem wydajności pracy (koncepcja inflacji płacowej – wage-push), kiedy związki zawodowe nie bacząc na sytuację rynkową  wymuszają wzrost płac,

o     bądź z podwyższania cen przez monopole ( koncepcja inflacji cen administrowanych), które w ten sposób realizują swą politykę długofalowej stopy zysku.

·       Inflacja strukturalna, gdy producenci nie są w stanie dostosować struktury produkcji do zmienionego popytu. Może być też wywołana wprowadzeniem znaczących innowacji.

·       Monetarystyczne wyjaśnienie inflacji.

wersja  I. Fishera - teoria ilościowa  -  M x V = P x Y

M/P = Y/V  (realna podaż pieniądza = realnemu popytowi na pieniądz)

    wersja M. Freedmana – teoria neoilościowa:

zał.:

o      popyt na pieniądz zmienia się wolno (jest raczej stabilny),

o      podaż pieniądza – pod kontrolą BC,

o      zmiany podaży pieniądza w krótkim okresie czasu powodują zarówno zmiany cen jak i realnego dochodu narodowego.

Stąd:

Tempo wzrostu cen zależy od tempa wzrostu podaży pieniądza (a przyczyną inflacji jest błędna polityka BC).

v Ze względu na tempo wzrostu cen wyróżnia się takie typy inflacji jak:

·       Inflacja pełzająca – stosunkowo wolny wzrost cen, od 3% do 5% rocznie, lub więcej jednak nie przekraczający 10% (inflacja jednocyfrowa).

·       Inflacja krocząca – wzrost cen od 5% do 10% rocznie, lub więcej, tzn. inflacja przybiera rozmiary dwucyfrowej. Ten typ inflacji związany jest z oczekiwaniami inflacyjnymi.

·       Inflacja galopująca – wzrost cen od 100% do 200% rocznie lub więcej (hiperinflacja)

v Koszty inflacji

Koszty ponoszone na skutek inflacji zależą głównie od tego czy inflację da się przewidzieć.

·       Inflacja oczekiwana (doskonała antycypacja). Wszyscy oczekują inflacji. Ceny, płace, podaż pieniądza rosną w takim samym stopniu (np. o 12% rocznie). Transfery rządowe podnoszą się o 12%.  Polityka gospodarcza jest przystosowana do tej sytuacji; podatki rosną tak, że realne wpływy pozostają niezmienione. Realne wydatki państwa są stabilne (nominalnie rosną o 12%). Stopa procentowa rośnie tak, że utrzymuje inflację na w.w. poziomie. Takie idealne dostosowanie jednak nie istnieje.

·       Inflacja nieoczekiwana. Przynosi straty posiadaczom aktywów (należności), zyskują osoby posiadające zobowiązania. W skali kraju wielkości te wznoszą się wzajemnie, ale następuje redystrybucja dochodów.

A więc inflacja powoduje (m.in.):

Redystrybucję dochodów

Ucieczkę od pieniądza podlegającego inflacji

„Koszt zdzieranych zelówek”

„Koszt zmienianych kart dań”

„Drenaż podatkowy”

Realna a nominalna stopa %

Realna stopa procentowa = nominalna stopa procentowa – stopa inflacji

v   Sposoby walki z inflacją (m.in. polityka dochodowa, kontrola podaży pieniądza)

Jedno z kryteriów  konwergencji z Maastricht, to:

Kryterium inflacyjne

Kryterium inflacyjne jest spełnione, gdy tempo wzrostu cen w danym kraju jest nie wyższe niż tzw. wartość referencyjna, która jest wyznaczana jako średnia inflacja w trzech krajach UE najlepszych pod względem stabilności cen, powiększona o 1,5 pkt proc.

v Inflacja a bezrobocie - krzywa Phillipsa

Krzywa Phillipsa obrazuje zależność między tempem wzrostu płac nominalnych  a stopą bezrobocia. W zmodyfikowanej wersji (P.A. Samuelson, R.M. Solow) przedstawia zależność między tempem wzrostu cen i stopą bezrobocia..

Krzywa ta sugeruje, że poprzez politykę makroekonomiczną, rząd może wpływać na wielkość globalnego popytu w gospodarce i poziom bezrobocia.

Stopa

inflacji

A

          Stopa bezrobocia

Zjawisko stagflacji  (lata 70. XX w) – równoczesność występowania wysokiej inflacji i wysokiego bezrobocia.

Koncepcja naturalnej stopy bezrobocia ((m.in. M. Freedman, E.S. Phelps).

W gospodarce istnieje pewien poziom bezrobocia odpowiadający stanowi równowagi. Naturalna stopa bezrobocia  (i potencjalna wielkość produkcji), to wartości występujące w stanie długookresowej równowagi gospodarki. Polityka makroekonomiczna może przynieść jedynie efekty krótkotrwałe w zakresie obniżenia bezrobocia, podnosząc trwale poziom inflacji.

Długookresowa krzywa Phillipsa

    C

i2

B

i1

      0

  b1

...