I. WPROWADZENIE DO WYKŁADU.
1. Pojęcie obrotu gospodarczego.
Obrót gospodarczy definiuje się jako wymianę dóbr i usług oraz będące jej wynikiem stosunki prawne pomiędzy jej uczestnikami..
Cechy charakterystyczne obrotu gospodarczego:
- co najmniej jeden z uczestników obrotu w sposób profesjonalny (zawodowo) zajmuje się prowadzeniem działalności gospodarczej w celach zarobkowych, zaś świadczenie dóbr i (lub) usług dla innych uczestników obrotu jest wynikiem tej działalności
- wymiana dóbr i usług odbywa się najczęściej przy pomocy pieniądza
- wymianie towarzyszą (powstają w jej toku i są jej wynikiem) stosunki prawne między jej podmiotami
- obrót gospodarczy może się odbywać albo pomiędzy podmiotami prowadzącymi stałą działalność gospodarczą, albo pomiędzy tymi podmiotami i innymi osobami (prawnymi i fizycznymi) odbiorcami (konsumentami) dóbr i usług będących przedmiotem obrotu.
Zatem obrót gospodarczy, to obrót wyróżniający się taką strukturą podmiotową, gdzie co najmniej jeden jego uczestnik (podmiot), świadcząc określone dobra i usługi, realizuje swoją zarobkową działalność gospodarczą w sposób profesjonalny (zawodowo), natomiast pozostali uczestnicy tego obrotu (odbiorcy, konsumenci) tych dóbr i usług to podmioty, dla których transakcja może mieć charakter niezawodowy.
Ze względu na podane wyżej cechy, obrót gospodarczy może być znacznie zróżnicowany.
Ze względu na obszar, na którym się odbywa, obrót gospodarczy można podzielić na krajowy (wewnętrzny) i zagraniczny.
Ze względu na skalę, można wyróżnić obrót drobny i masowy.
Ze względu na skład odbiorców obrót gospodarczy może być obrotem między przedsiębiorcami i obrotem mieszanym.
2. Metody regulacji prawnej obrotu gospodarczego.
Obrót gospodarczy jest obrotem cywilnoprawnym. Powszechnie przyjętym sposobem regulacji prawnej wymiany dóbr i usług jest umowa. Sprawia to, że podmioty występujące w obrocie cywilnoprawnym, są sobie równe pod względem prawnym, choć niekoniecznie równe pod względem ekonomicznym.
Zasada równorzędności stron - charakterystyczna dla obrotu cywilnoprawnego oznacza, że podmioty tego obrotu nie występują wobec siebie w stosunku nadrzędności i podrzędności, jak to ma miejsce w stosunku administracyjnym. Szczególnie ważną cechą stosunku cywilnoprawnego jest brak prawnej kompetencji jednego podmiotu prawa cywilnego do jednostronnego, władczego kształtowania
sytuacji prawnej drugiego podmiotu, a tym samym do ingerowania w jego sferę prawną.
- 2 -
2.1. Regulacja prawna obrotu gospodarczego.
Całokształt zagadnień związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz wymianą dóbr i usług podlega reglamentacji prawnej. Odbywa się to w różny sposób i za pomocą różnych metod.
Istnieją systemy prawne, które prawo obrotu gospodarczego traktują jako odrębną od prawa cywilnego gałąź prawa, ujmując je pod nazwą; „prawo handlowe” (kupieckie) lub „prawo gospodarcze”.
Istnieją też systemy prawne regulujące obrót gospodarczy (handlowy) i cywilny tymi samymi źródłami prawa.
W prawie polskim, kodeks cywilny treścią art. 1 przesądził o regulacji normami prawa cywilnego zarówno obrotu powszechnego jak i obrotu gospodarczego, stojąc na gruncie tzw. zasady jedności prawa (kodeksu) cywilnego.
W polskim systemie prawnym prawo gospodarcze nie jest ujęte w odrębną gałąź prawa, przeciwnie, ulokowane jest wśród norm prawa cywilnego, a zwłaszcza prawa zobowiązań. Nie podważa to jednak potrzeby wyodrębnienia w ramach prawa cywilnego dyscypliny prawniczej pod nazwą: „prawo gospodarcze” (coraz częściej nazywane „prawem handlowym”, „prawem przedsiębiorców” - w szerokim znaczeniu tego słowa). Względy naukowe, dydaktyczne, a zwłaszcza praktyczne, przemawiają za takim wyodrębnieniem.
II. ŹRÓDŁA PRAWA GOSPODARCZEGO.
1. Ogólna charakterystyka źródeł prawa gospodarczego.
Miejsce prawa gospodarczego w systemie prawa polskiego wyznacza przede wszystkim rodzaj źródeł prawa, które określają i determinują zarówno wewnętrzny (krajowy) jak i międzynarodowy obrót gospodarczy.
Obrót gospodarczy w Polsce regulowany jest obecnie przede wszystkim przez przepisy:
- kodeksu cywilnego
- inne przepisy szczególne, w tym przepisy regulujące ustrój przedsiębiorców.
Z przywołanych wyżej źródeł prawa gospodarczego wynika, że stosunki obrotu gospodarczego wyznaczane są przede wszystkim przez normy o charakterze cywilnoprawnym. Z tego można wnosić, że regulujące ten obrót prawo jest cywilnym prawem gospodarczym. Gospodarczym (handlowym) stosunkom cywilnoprawnym służą (i są z nimi ściśle związane) także stosunki o charakterze administracyjnym, karnym czy mieszanym (cywilnym i administracyjnym). Przykładem takich stosunków są regulacje zawarte w Kodeksie spółek handlowych (art. art. 291 – 300, 479 – 490 oraz 585 do 595) dotyczące odpowiedzialności cywilnej i karnej.
Określenie charakteru prawnego stosunków z dziedziny prawa gospodarczego nie zawsze jest łatwe i jednoznaczne, zwłaszcza gdy są one regulowane normami o charakterze organizacyjno – prawnym. Jeżeli jednak określają one ustrój i funkcjonowanie samodzielnego podmiotu i wyznaczają tę samodzielność, to z natury rzeczy należałoby je kwalifikować jako przynależne do sfery prawa cywilnego.
- 3 -
2. Prawo obrotu gospodarczego, a prawo handlowe.
Ścisły związek z obrotem gospodarczym ma prawo handlowe, które w średniowieczu było prawem stanu kupieckiego. W niektórych krajach doczekało się odrębnych kodyfikacji. Początek tym kodyfikacjom dały:
1) Francuski kodeks handlowy z 15.IX. 1807 roku, w którym centralne miejsce zajmują czynności kupieckie (ujęcie przedmiotowe),
2) Niemiecki kodeks handlowy z 10.V.1897 roku, obowiązujący do dzisiaj wraz z ustawami o spółce z o.o. i spółce akcyjnej, w którym centralną instytucją jest pojęcie kupca (ujęcie podmiotowe).
Polski kodeks handlowy z 1934 roku (wzorowany na rozwiązaniach niemieckich), zbudowany został na podstawie podmiotowej. W konsekwencji, centralnym pojęciem kodeksu handlowego był kupiec, któremu poświecono księgę pierwszą kodeksu. Księgę drugą zatytułowano czynności handlowe.
Kodeks handlowy wychodził z założenia, że prawo handlowe jest prawem działalności kupca. Głównym źródłem prawa handlowego był kodeks handlowy oraz ustawy handlowe pozakodeksowe. W braku uregulowań należało stosować powszechne w państwie prawo zwyczajowe.
Prawo cywilne należało stosować do stosunków handlowych pomocniczo, gdy dany stosunek nie był regulowany ani prawem handlowym ani powszechnym w państwie prawem zwyczajowym.
Zmiana ustroju społeczno-politycznego po II wojnie światowej wywarła decydujący wpływ na faktyczne znaczenie i zastosowanie prawa handlowego w Polsce. Nacjonalizacja przemysłu wyjęła spod działania kodeksu handlowego największe przedsiębiorstwa. Rozbudowano sektor spółdzielczy. Zawęziło to obszar stosowania kodeksu handlowego, minimalizując jego wpływ jako regulatora stosunków prawnych w obrocie gospodarczym. Formalnie kodeks handlowy obowiązywał w swej pierwotnej postaci aż do 31.12.1964 roku. Z dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego (01.01.1965 r.) uchylona została znaczna część przepisów kodeksu handlowego, który stracił swoją odrębność, stając się częścią prawa cywilnego. Z dniem 01 stycznia 2001 roku weszła w życie ustawa z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych, zastępując dotychczasowe przepisy K.h.
3. Szczegółowe źródła prawa gospodarczego.
3.1. Kodeks cywilny.
Kodeks cywilny reguluje obrót powszechny i gospodarczy (handlowy) między osobami fizycznymi i osobami prawnymi (art. 1 k.c.). W okresie po 1989 roku Kodeks poddano radykalnym zmianom, dostosowując go potrzeb rozwijającej się gospodarki rynkowej. Największe nowelizacje przeprowadzono w 1990 i 2003 roku.
Nowelizacją z 1990 roku uchylono lub zmieniono wszystkie przepisy kodeksowe, które regulowały obrót uspołeczniony (sensu stricto i sensu largo), a terminy j.g.u. (jednostka gospodarki uspołecznionej) oraz j.g.n.(jednostka gospodarki nieuspołecznionej) zostały z kodeksu wyeliminowane. Wydane na podstawie kodeksu cywilnego ogólne warunki umów utraciły swoją moc po dwóch latach od wejścia w życie znowelizowanego kodeksu cywilnego (01.10.1992 r.).
- 4 -
Wielka nowelizacja Kodeksu przeprowadzona w 2003 roku wypełnia luki powstałe w wyniku dostosowywania polskiego prawa do wymogów traktatu akcesyjnego z Unią Europejską. Między innymi postanawia (w art. 33`), że do jednostek organizacyjnych nie będących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną (tzw. ułomne osoby prawne) stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych.
W Kodeksie cywilnym znalazły się – co było od dawna postulowane, gdyż na gruncie prawa prywatnego brak było tych regulacji – przepisy definiujące pojęcie przedsiębiorcy i jego oznaczenie (firmę) – art. 43` - 4310.
Według Kodeksu cywilnego przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna nie będąca osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.
Definicja ta, nie pokrywa się z definicją przedsiębiorcy zawartą w ustawie prawo działalności gospodarczej.
Zawarte w art. 432 K.c. zastrzeżenie, że przedsiębiorca działa pod firmą, rozciągnęło pojęcie firmy, zasady jej tworzenia i ochrony poza obszar spółek handlowych, na wszystkich przedsiębiorców ujawnianych we właściwych rejestrach (także w ewidencji działalności gospodarczej).
Na nowo zdefiniowano w art. 55` pojęcie przedsiębiorstwa. Wprowadzono pojęcie gospodarstwa rolnego (art. 553) oraz uregulowano skutki nabycia przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego (art.554).
Istotnej modyfikacji poddano przepisy regulujące zawarcie umowy, w tym między przedsiębiorcami, przez złożenie oferty i jej przyjęcie, a także przepisy o formie czynności prawnych.
Do Kodeksu cywilnego wprowadzono także – co również było od dawna postulowane przez doktrynę i praktykę - przepisy o prokurze (art.1091 – 1099). Tym samym obowiązujące od 1934 roku przepisy Kodeksu handlowego o firmie i prokurze przeszły do historii.
Obecnie prokury mogą udzielić nie tylko spółki handlowe, jak to było pod rządami Kodeksu handlowego, lecz każdy przedsiębiorca wpisany do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego.
3.2. Przepisy szczególne regulujące powstanie, ustrój i ustanie przedsiębiorców.
Jeżeli przedsiębiorcy są osobami prawnymi, to w myśl art. 35 k.c. ich byt regulują właściwe przepisy oraz oparty na nich statut. Dotyczy to przede wszystkim
przedsiębiorstw państwowych, spółdzielni i spółek. Niektóre z tych przepisów mają charakter kompleksowy i zawierają nie tylko normy cywilistyczne, ale również prawno finansowe, administracyjne, z zakresu prawa pracy itp.
Status prawny przedsiębiorców nie posiadających osobowości prawnej oraz przedsiębiorców będących osobami fizycznymi reguluje obecnie kodeks cywilny (art. 860 – 875 o spółce), kodeks spółek handlowych (art. 22 – 150 zawierające przepisy o spółce jawnej, partnerskiej, komandytowej oraz komandytowo-akcyjnej) oraz ustawa z 19 listopada 1999 roku prawo działalności gospodarczej. Zgodnie z postanowieniami
- 5 -
ustawy Prawo działalności gospodarczej – przedsiębiorcami są osoby fizyczne, osoby prawne oraz nie mające osobowości prawnej spółki prawa handlowego, które zawodowo, we własnym imieniu podejmą i będą wykonywać działalność gospodarczą.
3.3. Ogólne warunki i wzory umów oraz regulaminy.
Do nowelizacji kodeksu cywilnego w 1990 r. ogólne warunki i wzory umów wydawane na podstawie art. 384 i art. 2 k.c. miały charakter normatywny i stanowiły „przepis” prawa, tym samym były „ustawą” w rozumieniu art. XVI przepisów wprowadzających k.c.
Wzory umów tym różnią się od ogólnych warunków umów, że posiadają gotową treść. W znacznym stopniu ograniczają swobodę stron, ale przyczyniają się do szybkości obrotu. W obrocie gospodarczym występują wzory umów o charakterze czysto instrukcyjnym. Nie mają one jakiejkolwiek mocy wiążącej.
Obecnie, po zmianach Kodeksu cywilnego, które weszły w życie z dniem 01 lipca 2000 roku przyjęte rozwiązania stwarzają następujące możliwości:
1). Rada Ministrów działając na podstawie art. 5551 k.c. Rozporządzeniem z dnia 25 czerwca 2002 r. (Dz. U. Nr 96, poz. 851 określiła szczegółowe warunki zawierania i wykonywania umów sprzedaży pomiędzy przedsiębiorcami a konsumentami, mając na uwadze ochronę interesów konsumentów przed działaniami przedsiębiorców sprzecznymi z dobrymi obyczajami. Oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny. Z chwilą wydania rozporządzenia, o którym mowa wyżej, ustalone w nim warunki są ogólnymi warunkami umów o charakterze normatywnym. Mogą regulować zawarte w nich kwestie w sposób odmienny od k.c.
2). Zgodnie z art. 384 §1 k.c. ogólne warunki, wzory umów lub regulaminy mogą być wydawane przez jedną ze stron. Nie mają one charakteru normatywnego. Wiążą drugą stronę, jeżeli zostały jej doręczone przy zawarciu umowy.
Gdy posługiwanie się wzorcem jest w stosunkach danego rodzaju zwyczajowo przyjęte, wiąże on także wtedy, gdy druga strona (przedsiębiorca, profesjonalista) z łatwością mogła dowiedzieć się o jego treści. Nie dotyczy to jednak umów zawieranych z udziałem konsumentów, z wyjątkiem umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego.
Za konsumenta – zgodnie z art. 22` k.c. uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej nie związanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.
W myśl art. 3841 k.c. ogólne warunki, wzory umów czy regulaminy wydane w czasie trwania stosunku prawnego o charakterze ciągłym (np. umowy o najem, umowy wieloletnie) wiążą drugą stronę, o ile zostały zachowane przepisy art. 384 k.c., a druga strona nie wypowiedziała umowy w najbliższym terminie wypowiedzenia.
- 6 -
W razie sprzeczności treści umowy z ogólnymi warunkami umów, wzorem umowy lub regulaminem, strony są związane umową (art. 385 k.c.). Wzorzec umowy powinien być sformułowany jednoznacznie i w sposób zrozumiały. Postanowienia niejednoznaczne tłumaczy się na korzyść konsumenta.
Umowa między przedsiębiorcami stosującymi różne wzorce umów nie obejmuje tych postanowień wzorców, które są ze sobą sprzeczne.
Umowa nie jest zawarta, gdy po otrzymaniu oferty strona niezwłocznie zawiadomi, że nie zamierza zawierać umowy na warunkach określonych we wzorcu umowy (art. 3854 k.c.). Obecnie obowiązujące przepisy Kodeksu cywilnego wzmagają ochronę konsumentów w stosunkach z przedsiębiorcami. Na szczególną uwagę zasługują tu zawierane z konsumentami umowy z klauzulami indywidualnie nie wynegocjowanymi (standardowymi), co do których ustawodawca wprowadził domniemanie, że nie zostały indywidualnie uzgodnione. W razie sporu – przedsiębiorca będzie musiał wykazać istnienie zgody konsumenta na klauzule standardowe, gdyż dopiero taka zgoda pozwala uznać je za uzgodnione indywidualnie.
W art. 3851 K.c. ustanawia generalną zasadę, że postanowienia nie negocjowane indywidualnie nie mogą kształtować praw i obowiązków konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszać ich interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to jedynie postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny oraz klauzul świadomie zaakceptowanych przez konsumenta, nawet jeżeli są dla niego niekorzystne. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z art. 3851 §1 K.c. nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (brak skuteczności niektórych postanowień umowy nie powoduje jej nieważności).
Za nie uzgodnione indywidualnie postanowienia umowy uważa się te (art. 3851 §3 K.c.), na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa na tym, kto się na to powołuje.
Oprócz omówionej wyżej klauzuli generalnej, Kodeks cywilny w art. 3853 wymienia także 23 inne klauzule objęte domniemaniem abuzywności (abusivus – niewłaściwy, niewłaściwie stosowany). Wykaz ten ma jednak charakter otwarty. Z jednej strony nie wyklucza dowodu, że w konkretnej sytuacji klauzula zawarta w wykazie nie krzywdzi konsumenta i nie ma niedozwolonego charakteru, z drugiej zaś pozwala go rozszerzyć o inne klauzule. Trzeba tego jednak dochodzić przed
sądem. Sprawy o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone należą do właściwości sądu antymonopolowego. Jego funkcję pełni Sąd Okręgowy w Warszawie.
- 7 -
4. Inne źródła prawa gospodarczego.
Zaprezentowane wyżej akty prawa pisanego nie wyczerpują całokształtu źródeł prawa gospodarczego. Źródłami tego prawa mogą być także:
1) umowy (prawo umowne – lex contractus, prawo właściwe dla danego zobowiązania, wynikające z czynności prawnej).
2) zwyczaj
3) prawo zwyczajowe.
Ad. 1). Źródłem prawa zaliczanym do prawa umownego są tzw. umowne warunki umów, nazywane też porozumieniami w sprawie ogólnych warunków umów.
Są to prawnie wiążące warunki umów ustalone w trybie porozumień. Ich moc wiążąca wynika albo z woli stron (wtedy dotyczą wyłącznie stron) albo z przepisu prawa (wtedy dotyczą one również podmiotów innych niż strony porozumienia). Normy tych ostatnich mogą mieć charakter bezwzględnie lub względnie obowiązujący.
Nie wszystkie jednak warunki i wzory umów występujące w obrocie gospodarczym mają typowy charakter prawa umownego.
Np. w międzynarodowym obrocie gospodarczym wzory umów, umowy typowe, typowe klauzule umowne, czyli tzw. INCOTERMS (międzynarodowe reguły wykładni handlowych) ustalone czy spisywane przez izby handlowe czy inne organizacje gospodarcze – same przez się są pozbawione mocy wiążącej. Stają się prawem dla strony dopiero na skutek powołania się na nie w umowie przez same strony i z ich woli.
To samo dotyczy warunków i wzorów umów, gdyby zostały ustalone przez organy administracji państwowej w formie aktu o charakterze instrukcyjnym. Ich wydanie – ze względu na niewiążący charakter – nie naruszałoby prawa.
Do prawa umownego zalicza się tzw. akty erekcyjne, ponieważ stwarzają one pewne reguły (normy) działania na przyszłość. Taki charakter ma zwłaszcza:
· umowa spółki
· umowa o utworzeniu przedsiębiorstwa wspólnego (art.11 ustawy o przedsiębiorstwach państwowych) albo mieszanego (ustawa z 10.07.1985 r. o przedsiębiorstwach mieszanych Dz.U. Nr 32, poz.142),
· niektóre statuty (statut spółdzielni, statut spółki akcyjnej)
Ad. 2) Źródłem prawa gospodarczego może być także zwyczaj zwany niekiedy w obrocie gospodarczym „ustaloną praktyką obrotu”.
Zwyczaj, to powszechnie stosowana w danym okresie, środowisku i stosunkach społecznych praktyka pewnego zachowania się.
Ukształtowanie się pewnego zwyczaju nie jest samo w sobie zjawiskiem prawotwórczym. Doniosłość prawną zwyczaj uzyskuje dopiero przez to, że konkretny przepis prawny (lub umowa) odsyła do ustalonego zwyczaju (np. art. 56, 65, 354 k.c.), przyjętego zwyczaju (art. 69, 385, 699, 788, 801§2, 856§ 2, 922§3, 994§3 k.c.), miejscowego zwyczaju (art. 287, 298, 908§1 k.c.)
- 8 -
itp. Mimo tych różnic redakcyjnych, doniosłość prawną mają tylko zwyczaje ustalone w danych stosunkach, ewentualnie w odniesieniu do określonego bliżej w przepisie prawnym kręgu osób lub na wskazanym obszarze.
Okoliczności, że zwyczaj jest ustalony można dowodzić wszelkimi dostępnymi sposobami. Warunkiem koniecznym stosowania przez organ orzekający ustalonych zwyczajów jest co najmniej stwierdzenie, że strony należą do grupy społecznej, w której zwyczaj jest dostatecznie
rozpowszechniony. Nie zachodzi potrzeba ustalenia, że strony zwyczaj znały lub znać powinny, albo uważały za obowiązujący.
W polskiej literaturze przedmiotu zwraca się uwagę na podwójną funkcję zwyczaju:
· wyjaśniającą, tzn. ustalony zwyczaj jest pomocny przy tłumaczeniu oświadczenia woli stron,
· normującą, tzn. oddziałuje na skutki prawne czynności prawnej.
W naszym systemie prawnym zwyczaje muszą być brane pod uwagę łącznie z zasadami współżycia społecznego, wskazującymi podstawowe kryteria ocen zachowań podmiotów obrotu cywilnoprawnego.
Postulat spójności systemu prawa wymaga, aby organ orzekający nie kierował się ustalonymi zwyczajami niezgodnie z bezwzględnie obowiązującymi normami prawnymi.
Szczególnym rodzajem zwyczaju jest zwyczaj handlowy. Należy przez to rozumieć „pewną powtarzającą się praktykę, przyjętą w handlu w drodze żywiołowej dla rozwiązania jakiejś sprawy”.
Podobnie jak zwyczaj, również zwyczaj handlowy może mieć różny zasięg terytorialny (lokalny – miejscowy, powszechny – przestrzegany w całym państwie). Zwyczaj handlowy przestrzegany na obszarze dwu lub więcej państw, jest zwyczajem międzynarodowym.
W obrocie międzynarodowym od dłuższego czasu obserwuje się tendencję
i konkretne działania zmierzające do ujednolicenia zwyczajów i praktyk handlowych. Podstawową rolę odgrywa tu Międzynarodowa Izba Handlowa w Paryżu i opracowane przez nią Międzynarodowe reguły wykładni handlowych (INCOTERMS). Pierwsza ich wersję opublikowano w 1936 r., ostatnia pochodzi z roku 2000.
Poza INCOTERMS wielkie znaczenie dla międzynarodowego obrotu gospodarczego mają wydane przez Międzynarodową Izbę Handlową w Paryżu Jednolite zwyczaje i praktyki dotyczące akredytywy dokumentowej, Reguły dotyczące inkasa dokumentowego (ostatnia wersja z 1978 roku) i Reguły dotyczące gwarancji umownych (ostatnia wersja z 1977 r.).
Oprócz Międzynarodowej Izby Handlowej w Paryżu poważną rolę w procesie ujednolicania zwyczajów, praktyki i wzorów umownych odgrywają Europejska Komisja Gospodarcza ONZ (EKG) oraz Stowarzyszenie Prawa Międzynarodowego.
W stosunkach krajowego, a zwłaszcza międzynarodowego obrotu gospodarczego poważną rolę jako źródło prawa odgrywają umowy międzynarodowe (konwencje), których Polska jest stroną.
- 9 -
Orzecznictwo sądów utrwaliło praktykę, że w warunkach polskich umowa międzynarodowa jest podstawą działania organów stosujących prawo wówczas, gdy została ratyfikowana i promulgowana w Dzienniku Ustaw.
Obecnie obowiązująca Konstytucja w art. 9 i 76 – 80 wyraźnie rozstrzyga, że konwencje ratyfikowane przez Polskę (i ogłoszone w Dzienniku Ustaw) są stosowane przez organy sądowe i administracyjne.
Ad. 3. W przeciwieństwie do zwyczaju, prawo zwyczajowe w niektórych tylko systemach prawnych odgrywa rolę poważniejszą. W systemie anglo-amerykańskim duże znaczenie ma tzw. prawo sędziowskie (prawo precedensowe).
W Polsce – wobec dominującej roli prawa stanowionego – znaczenie prawa zwyczajowego jest stosunkowo niewielkie. Nie można jednak wykluczyć jego stosowania, gdy zachodzi potrzeba wypełnienia luk w prawie stanowionym.
Orzecznictwo sądów odgrywa poważną rolę przy precyzowaniu norm prawa zwyczajowego. „Prawo sędziowskie” (prawotwórcza funkcja sądów) jest dyskusyjne, jednakże ze względu na dokonywanie przez sądy wykładni prawa nie da się wykluczyć całkowicie istnienia takiej funkcji sądów i jej pomocniczej i uzupełniającej roli w kształtowaniu się prawa zwyczajowego.
...
mensi