Sofokles-Antygona.pdf

tytuł: "Antygona"

autor: Sofokles

Antyczna tragedia.

Początek tragedii związany jest z kultem Dionizosa, boga winnej

latorośli. Co roku odbywały się uroczystości w trakcie których

wykonywano chóralną pieśń zwaną dytyrambem. Początkowo ją

improwizowano, ale pomiędzy VII a VI w. p.n.e., odziani w skóry

koźle pasterze śpiewali juŜ utwory specjalnie na ten cel układane

przez poetów. Wówczas to zapewne powstało określenie "tragedia"

("tragos" - kozioł i "oide" - pieśń) i z chóru wydzielił się

przewodnik. Tespos z Ikarii w VI w. p.n.e. przeciwstawił chórowi

"odpowiadacza" - pierwszego aktora, zaś Ajschylos, pierwszy

wielki tragediopisarz grecki, - drugiego. Obecność na scenie

trzeciego aktora zawdzięczamy Sofoklesowi, twórcy wieku V p.n.e.

Konkurs dramatyczny stał się waŜnym elementem marcowych "Wielkich

Dionizjów", które trwały trzy dni. KaŜdego jeden poeta

prezentował tetralogię (cykl czterech sztuk) złoŜoną z trzech

tragedii i dramatu satyrycznego. Spektakle odbywały się na

okrągłym placu - orchestrze (taneczni), w głębi której stał

budynek, z którego wychodzili aktorzy. Nazywano go skene (barak)

i on dał początek wyrazowi "scena". Aktorzy występowali w

maskach i butach na koturnach. "Antygona" przykładem tragedii

klasycznej

1. śródłem fabuły - mitologia;

2. Istotą utworu:

* konflikt tragiczny ( pomiędzy ustanowionym przez człowieka

prawem państwowym, reprezentowanym przez Kreona a prawem boskim

na które powołuje się Antygona), * fatum jako siła, która

sprawia, Ŝe bohaterowie muszą się znaleźć w sytuacji tragicznej;

3. Wina tragiczna:

* Antygony - narusza królewski nakaz, ale pragnie uszanować prawa

boskie, * Kreona - wydaje bezwzględny rozkaz, ale jest

przekonany, Ŝe ma obowiązek ukarać zdrajcę ojczyzny i Ŝe zgodne

jest to z wolą bogów; 4. Ironia tragiczna - działania Kreona

pzrynoszą skutki sprzeczne z jego zamiarami, im bardziej stara

się wykonywać obowiązki władcy, tym szybciej zmierza ku

nieuchronnej katastrofie; 5. Bohaterowie:

* pochodzą z najszlachetniejszych rodów, zajmuja wysoka pozycję

społeczną (Kreon, Antygona, Ismena, Hajmon, Eurdyka to rodzina

królewka), * są szlachetni

- Kreon myśli przede wszystkim o interesie państwa, jest

sprawiedliwy, - Antygonę cechuje wielka odwaga i determinacja

w obronie wyznawanych wartości, * nieobce sa im wady i słabości

czyniące postacie dramatu bliskimi człowiekowi - Kreon w swym

zaslepieniu nie beirze pod uwagę zdania najbliŜszych, - Antygona

jest okrutna wobec siostry, skazana na smierć Ŝałuje, Ŝe musi

umrzeć; 6. Chór:

* stale obecny na scenie,

* pełni funkcje

- informując o wcześniejszych wydarzeniach (parados),

- wyjasnia sens tego, co dzieje się na scenie (stasimon I,

eksodos), - ocenia postępowanie bohaterów (stasimon II),

- bierze udział w akcji (epejzodion V)

7. Ograniczona liczba aktorów na scenie (oprócz Chóru njwyŜej

trzech); 8. Jedność nastroju (powaga i wzniosłość);

9. Jedność stylu (brak indywidualizacji językowej - styl

retoryczny); 10. Budowa akcji:

* ciąg wydarzeń połączonych ścisłymi związkami przyczynowo-

skutkowymi układających się w kolejne fazy: - wprowadzenei

(prologus),

- zawiązanie (epejzodion I),

- rozwinięcie (epejzodion II, III, IV),

- perypetia (epejzodion V wydaje się, Ŝe wszystko skończy się

dobrze), - katastrofa i rozwiązanie (eksodos);

11. Trzy jedności:

* akcji (jeden wątek, brak scen epizodycznych),

* miejsca (przed pałacem królewskim),

* czasu (brak luk czasowych; akcja dramatu trwa tyle czasu, ile

spektakl). Streszczenie.

Prologos: akcja toczy się przed pałacem królewskim w Tebach.

Antygona rozmawia z siostra, Ismeną na temat rozkazu wydanego

przez króla, Kreona. Postanowił on mianowicie z honorami obejść

się z ciałem Etoklesa (obrońcy miasta), ale zakazał pogrzebu

drugiemu z braci - Polinejkesowi (najeźdźcy). Antygona postanawia

pochować brata i prosi o pomoc siostrę. Ismena odmawia. Wchodzi

chór. Parados: na wezwanie Kreona zebrał się Chór Starców

Tebańskich. Śpiewa on radosną pieśń ku czci niedawnego

zwycięstwa. Epejzodion I:

Kreon ogłasza oficjalnie swą decyzję. Nagle wchodzi straŜnik z

wieścią, Ŝe ktoś pochował ciało Polinejkesa. Przodownik widzi w

tym integrację bogów, ale Kreon uwaŜa, Ŝe przestępstwo popełniono

dla pieniędzy i kategorycznie Ŝąda schwytania winnego. Stasimon

I: Chór śpiewa pieśń pochwalną sławiąc państwo jako najwyŜszy

przejaw cywilizacji. W związku z tym złamanie prawa uznaje za

objaw zdrady ojczyzny. StraŜnik wprowadza schwytaną Antygonę.

Epejzodion II: Dziewczyna została schwytana w chwili, gdy

próbowała dokończyć obrzędy pogrzebowe. Kreon i Antygona toczą

dysputę, w trakcie której kaŜde uzasadnia swe postępowanie. Kreon

- władca, uwaŜa, Ŝe dobro państwa wymaga, aby zdrajca ojczyzny

został ukarany. Dlatego teŜ zabronił pochówku Polinejkesowi.

Antygona natomiast, broniąc praw boskich, uwaŜa, Ŝe nikomu nie

wolno łamać praw nakazujących grzebać zmarłego. Święte zasady są

dla niej wyŜsze niŜ prawo wyznaczane przez człowieka. Kreon

podtrzymuje swą decyzję ukarania siostrzenicy, podejrzewa równieŜ

Ismenę o współudział w przestępstwie. Ismena gotowa jest wziąć

na siebie współodpowiedzialność, ale Antygona z pogarda odrzuca

jej pomoc. Stasimon II: Chór wyraŜa współczucie dla Antygony.

Uznaje jej winę, ale widzi ją w perspektywie cierpień i grzechów

przeklętego rodu Labdakidów. Pojawia się Hamon, syn Kreona.

Epejzodion III: Hajmon kocha Antygonę i występuje w jej obronie.

Zarzuca ojcu upór i tyranię, bowiem lud, na który się powołuje

Kreon, stoi po stronie dziewczyny. Ojciec w rozŜaleniu oskarŜa

go o słabość i postanawia ukarać Antygonę przez zamurowanie

Ŝywcem. Stasimon III: Chór śpiewa o potędze bogini miłości,

Afrodyty, za której przyczyna powstają spory w rodzinach. StraŜ

wprowadza Antygonę. Epejzodion IV: Bohaterka Ŝegna się z Ŝyciem.

śal jej wszystkiego, czego nie zdąŜyła zaznać: miłości,

małŜeństwa, macierzyństwa. Chór jej współczuje przypominając

jednak o klątwie ciąŜącej nad rodem. Kreon przerywa lament

rozkazując przyspieszyć wyrok. Stasimon IV: Chór wspomina Danae,

Likurga, synów Fineusa, którzy podobnie jak Antygona Ŝywcem

zostali zamknięci w grobowcu - w ten sposób podkreślając, Ŝe nikt

nie umknie przeznaczeniu. Wchodzi niewidomy wróŜbita, Tejrezjasz.

Epejzodion V: Tejrezjasz rozgłasza, iŜ ptaki i psy, które Ŝywiły

się porzuconym ciałem Polinejkesa skalały świątynie. Rozgniewani

bogowie nie chcą słuchać modłów i przyjmować składanych ofiar.

Radzi więc królowi, aby odwołał dwoje decyzje. Kreon odmawia,

bowiem jest przekonany, Ŝe wróŜbita został przekupiony przez

wrogów. Rozgniewany Tejrezjasz zapowiada śmierć Hajmona. To

dopiero przekonało króla i za radą Przodownika Chóru nakazuje

uwolnić Antygonę i pochować Polinejkesa. Stasimon V: Chór śpiewa

hymn ku czci patrona Teb, Dionizosa prosząc boga o pomoc.

Eksodos: Posłaniec przynosi wieść o śmierci Hajmonda. Na prośbę

królowej, Eurydyki, opowiada, Ŝe Kreon po pochowaniu Polinejkesa

nakazał otwarcie grobowca Antygony a tam zastał syna tulącego

ciało ukochanej, która powiesiła się. Na widok ojca młodzian

rzucił się nań z mieczem, a gdy chybił, popełnił samobójstwo.

Zrozpaczona Eurydyka wybiega. Kreon wnosi ciało syna, a Posłaniec

powraca, by oznajmić mu, Ŝe Ŝona równieŜ popełniła samobójstwo,

pchnęła się noŜem. Kreon rozpacza nad bezmiarem swoich win. Chór

śpiewa o bogach, którzy zsyłają karę za pychę i przez cierpienie

uczą rozumu i miary. Konstrukcja utworu i jej styl.

"Antygona" jest tragedią - powaŜnym utworem scenicznym, którego

motyw przewodni stanowi nieprzezwycięŜony konflikt pomiędzy

dąŜeniami wybitnej jednostki a siłami wyŜszymi (losem, prawami

historii, interesem społecznym, prawami natury). Zatem podstawową

kategorię estetyczna stanowi tu tragizm połączony z wzniosłością.

Bohaterowie wyrastaja ponad przeciętność, ale ich losami kieruje

pzreznaczenie (fatum). Budowę akcji charakteryzuje zasada trzech

jedności: - miejsca, - czasu (czas fabuły nie przekracza 24

godzin), - fabuły (jeden wątek pozbawiony scen epizodycznych, z

bohaterami, których pojawienie się przybliŜa rozwiązanie

konfliktu)

Osoby dramatu:

ANTYGONA córka Edypa

ISMENA jej siostra

CHÓR tebańskich starców

KREON król Teb

STRAśNIK

HAIMON syn KREONA

TYREZJASZ wróŜbita

POSŁANIEC

EURYDYKA Ŝona KREONA

Rzecz dzieje się przed pałacem królewskim w Tebach.

ANTYGONA

O ukochana siostro ma, Ismeno!

Czy ty nie widzisz, Ŝe z klęsk Edypowych

śadnej za Ŝycia los nam nie oszczędza?

Bo nie ma cierpień i nie ma ohydy,

Nie ma niesławy i hańby, które by

Nas spośród nieszczęść pasma nie dotknęły.

CóŜ bo za rozkaz znów obwieścił miastu

Ten, który teraz władzę w ręku dzierŜy?

Czyś zasłyszała? Czy uszło twej wiedzy,

śe znów wrogowie godzą w naszych miłych?

ISMENA

O Antygono; Ŝadna wieść nie doszła

Do mnie, ni słodka, ni goryczy pełna,

Od dnia, gdy braci straciliśmy obu,

W bratnim zabitych razem pojedynku.

Odkąd tej nocy odeszły Argiwów

Hufce, niczego więcej nie zaznałam

Ni ku pociesze, ni ku większej trosce.

ANTYGONA

Lecz mnie wieść doszła, i dlatego z domu

Cię wywołałam, by rzecz ci powierzyć.

ISMENA

CóŜ to? Ty jakieś cięŜkie waŜysz słowa.

ANTYGONA

O tak! CzyŜ nie wiesz, Ŝe z poległych braci

Kreon jednemu wręcz odmówił grobu?

śe Eteokla, jak czynić przystoi,

Pogrzebał w ziemi wśród umarłych rzeszy,

A zaś obwieścił, aby Polinika

Nieszczęsne zwłoki bez czci pozostały,

By nikt ich płakać, nikt grześć się nie waŜył;

Mają więc leŜeć bez łez i bez grobu,

Na pastwę ptakom Ŝarłocznym i strawę.

Słychać, Ŝe Kreon czci godny dla ciebie,

Co mówię, dla mnie teŜ wydał ten ukaz

I Ŝe tu przyjdzie, by tym go ogłosić,

Co go nie znają, nie na wiatr zaiste

Rzecz tę stanowiąc, lecz groŜąc zarazem

Kamienowaniem ukazu przestępcom,

Tak się ma sprawa; teraz wraz ukaŜesz,

Czyś godną rodu, czy wyrodną córą.

ISMENA

Gdy taka dola, to cóŜ, o nieszczęsna,

Prując czy snując bym mogła tu przydać?

ANTYGONA

Patrz, byś wspomogła i poparła siostrę.

ISMENA

W jakimŜe dziele? Dokąd myśl twa mierzy?

ANTYGONA

Ze mną masz zwłoki opatrzyć braterskie.

ISMENA

Więc ty zamierzasz grzebać wbrew ukazom?

ANTYGONA

Tak, brata mego, a dodam... i twego;

Bo wiarołomstwem nie myślę się kalać.

ISMENA

Niczym dla ciebie więc zakaz Kreona?

ANTYGONA

Niczym, on nie ma nad moimi prawa.

ISMENA

Biada! O rozwaŜ, siostro, jak nam ojciec

Zginął wśród sromu i pośród niesławy,

Kiedy się jemu błędy ujawniły,

A on się targnął na własne swe oczy;

śona i matka - dwuznaczne to miano -

Splecionym węzłem swe Ŝycie ukróca;

Wreszcie i bracia przy jednym dnia słońcu

Godzą na siebie i morderczą ręką

Jeden drugiemu śmierć srogą zadaje.

ZwaŜ więc, Ŝe teraz i my pozostałe

Zginiemy marnie, jeŜeli wbrew prawu

Złamiemy wolę i rozkaz tyrana.

Baczyć to trzeba, Ŝe my przecie słabe,

Do walk z męŜczyzną niezdolne niewiasty;

śe nam ulegać silniejszym naleŜy,

Tych słuchać, nawet i sroŜszych rozkazów.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: