1. WIADOMOSCI WSTEPNE

1.1 Podstawowe pojęcia

1.1.1 Zarządzanie

Zarządzanie jest to proces planowania, organizowania, przewodzenia i kontrolowania zasobów, zmierzający do osiągania celów organizacji

1.1.2 Organizacja

Organizacja to uporządkowany, złożony system społeczno-techniczny

1.1.3 System

System jest to zbiór składników powiązanych ze sobą tak, ze każdy składnik połączony jest z każdym innym pośrednio lub bezpośrednio

Każda organizacja jest systemem, ale nie każdy system jest organizacja

2. ORGANIZACJA

2.1 Ogólny model organizacji

Model organizacji wg Leavitta- czteroelementowy model przedstawiający podział organizacji na jej najważniejsze elementy

Rys. Model Leavitta

Ludzie i cele to elementy podsystemu społecznego. Struktura i technologia to elementy podsystemu technicznego.

2.2 Ludzie

Ludzie to członkowie organizacji wraz z ich wiedza, kwalifikacjami, systemem wartości, motywacja do pracy itp. Są oni najważniejszym elementem każdej organizacji, który opisywany jest na poziomie jednostkowym, grupowym i kulturowym.

2.2.1 Typy osobowości

Wyróżnia się następujące typy osobowości organizacyjnych:

·         Autokrata- dominacja wobec podwładnych i służalstwo wobec przełożonych

·         Gracz- lubi zmiany, które są dla niego szansa, często je prowokuje

·         Biurokrata- broni swoich interesów poprzez dokumentacje swych działań, nie umie uczyć się na bledach, zdyscyplinowany, formalizm w działaniu

·         Profesjonalista- stara się sprzedać jak najlepiej swoja wiedze, kwalifikacje i umiejętności, dąży do profesjonalizmu

·         Przedsiębiorca- duża potrzeba osiągnięć, dąży do pracy na własny koszt i rachunek

·         Twórca- twórcza osobowość, bardziej go interesuje to czego nie ma niż to co jest, postrzega rzeczywistość przez pryzmat problemów

2.2.2 Grupy interesów

Wyróżnia się następujące grupy interesów organizacji:

·         Konserwatywna- jej członkowie rekrutują się z osób pracujących na najwyższych szczeblach hierarchii, nastawione na obronę dotychczasowych pozycji

·         Strategiczna- jej członkowie pracują na najwyższych szczeblach hierarchii, ale nie są zadowoleni ze swojego statusu, zmierzają do poprawy swoich pozycji

·         Wybuchowa- jej członkami są pracownicy wykonawczy o podstawowym znaczeniu dla funkcjonowania i rozwoju organizacji

·         Apatyczna- jej członkami są pracownicy o niskim organizacyjnym statusie, świadomi swojej marginesowej roli w organizacji

2.3 Kultura

Kultura organizacyjna to zbiór norm i wartości podbudowanych założeniami dotyczącymi istoty rzeczywistości i wyrażającymi się tzw. artefaktami. 

Rys. Model Scheina

Artefakty kulturowe (widoczne i uświadomione):

·         Językowe- język, mity, legendy

·         Behawioralne- ceremonie, rytuały

·         Fizyczne- wytwory materialne organizacji

Wartości (częściowo widoczne i uświadomione) :

·         Deklarowane

·         Rzeczywiście przestrzegane

Założenia dotyczące (całkiem niewidoczne i nieuświadomione):

·         Natury człowieka

·         Relacji międzyludzkich

·         Organizacji

·         Otoczenia

2.4 Cele

Cele to zbiór zamierzeń przewidzianych do realizacji w określonym przedziale czasu.

2.4.1 Podstawowe cele

Możemy wyróżnić trzy podstawowe cele organizacji:

·         Misje- sens istnienia organizacji, jej powołanie

·         Cele strategiczne- formułowane na najwyższym szczeblu hierarchii , koncentracja na szerokich i ogólnych problemach

·         Cele operacyjne- formułowane na najniższym szczeblu hierarchii, koncentracja na problemach bieżących

2.4.2 Funkcje celów

Cele w działalności organizacji spełniają cztery ważne funkcje:

·         Nadają jednolity kierunek działania uczestników organizacji. Wyznaczone cele pozwalają im zrozumieć, do czego zmierza organizacja i dlaczego realizacja określonych zamierzeń jest tak ważna

·         Mogą być źródłem motywacji ludzi do pracy, zwłaszcza gdy osiągniecie celu może być nagrodzone

·         Sprzyjają dobremu planowaniu

·         Są podstawa kontroli

2.5 Technologia

Technologia to sposób osiągania celów organizacji i wiedza o dyrektywach sprawnego działania.

2.6 Struktura organizacyjna

Struktura organizacyjna to zbiór reguł ograniczający dowolność i nieprzewidywalność zachowań organizacyjnych.

2.6.1 Cechy

Strukturę organizacyjna można analizować ze względu na piec cech:

·         Konfiguracja- opisuje kształt struktury, przedstawia m.in. wysokość hierarchii organizacyjnej, rozpiętość kierowania itp.

·         Centralizacja- opisuje sposób rozmieszczenia uprawnień decyzyjnych

·         Specjalizacja- opisuje podział pracy

·         Standaryzacja- opisuje procedury działania i podejmowania decyzji

·         Formalizacja- opisuje dokumentacje organizacyjna

3. MENEDZER

Menedżer to osoba (uczestnik organizacji) realizująca proces zarządzania. Wyróżnia się menedżerów: najwyższego stopnia, średniego stopnia i najniższego stopnia.

3.1 Umiejętności menedżerów

Można mówić o następujących umiejętnościach menedżerów:

·         Technicznych- dotyczą wiedzy z określonego obszaru

·         Społecznych- dotyczą kontaktu z innymi członkami organizacji

·         Koncepcyjnych (zarządczych)- dotyczą zwłaszcza integracji działań uczestników organizacji, scalania dziania w jedna całość

4. FUNKCJE ZARZADZANIA

4.1 Planowanie

Planowanie to decydowanie o tym, co zamierzamy robić i w jaki sposób.

4.1.1 Powody planowania

Możemy wyróżnić następujące powody planowania:

·         Zmiany w otoczeniu

·         Ustanowienie standardów ułatwiających kontrole

·         Wytyczenie kierunków działań

·         Ograniczenie wpływów zmian- przewidywanie tego co będzie w przyszłości

·         Minimalizowanie marnotrawstwa i dublowania czynności

4.1.2 Etapy planowania

Wyróżnia się następujące etapy planowania:

1. Definiowanie celów
2. Ustalenie ile już zostało przez nas osiągnięte w celu określenia naszych mocnych i słabych stron
3. Opracowanie przesłanek dotyczących warunków w przyszłości, jakie będą okazje a jakie mogą się pojawić zagrożenia
4. Analiza rożnych wariantów działania- umyślny dobór środków działania i zasobów oraz wybór najlepszego
5. Wdrożenie planu i ocena osiągniętych wyników

4.1.3 Rodzaje planów

Ze względu na charakter planów wyróżnia się plany:

·         Strategiczne- dotyczą najważniejszych problemów organizacji, formułuje odpowiedzi na pytania: w jakiej domenie będziemy działać i jak wygrać w niej rywalizację (domena-pole działania określone przez rodzaj wytwarzanych wyrobów względnie świadczonych usług)

·         Operacyjne- pochodna problemów planów strategicznych, dotyczą  marketingu, produkcji, finansów, zaopatrzenia i zasobów ludzkich, są bardziej szczególne i ustrukturyzowane niż plany strategiczne

Ze względu na horyzont czasu, którego plany dotyczą, wyróżnia się plany:

·         Długoterminowe- dotyczą kilku lat

·         Krótkoterminowe- dotyczą dni, tygodni, kilku miesięcy

Ze względu na częstość wykorzystywania planów wyróżnia się plany:

·         Jednorazowe- dzielą się na programy i projekty, dotyczą działań niepowtarzalnych

·         Trwale obowiązujące- dotyczą działań powtarzalnych, elementy składowe: procedury i instrukcje działania opisujące prace na poszczególnych stanowiskach

4.1.4 Dobry plan

Możemy wyróżnić następujące cechy dobrego planu:

·         Ambitny, ale wykonalny

·         Racjonalność

·         Elastyczność- możliwość wprowadzania zmian

·         Spójność

·         Operatywność- sformułowane tak, by pracownicy mogli zrozumieć i działać

·         Komunikatywność

4.1.5 Wady i zalety planowania

Wady:

·         ogranicza elastyczność organizacji (usztywnia ją)

·         ogranicza innowacyjność zachowań organizacyjnych

Zalety:

·         Ułatwiona kontrola działań

·         Ułatwione łączenie działań w jedna całość

·         Ograniczenie dublowania czynności

4.2 Organizowanie

Organizowanie to kształtowanie struktur organizacyjnych i dokonywanie zmian w strukturze. Wyróżnia się następujące zasady kształtowania struktur organizacyjnych:

·         Zasada ograniczania do minimum liczby szczebli hierarchii organizacyjnej

·         Zasada optymalnej centralizacji

·         Zasada optymalnej specjalizacji

·         Zasada optymalnej standaryzacji i formalizacji działań

4.2.1 Rozpiętość kierowania- struktura smukła i plaska

Rozpiętość kierowania stanowi liczba osób bezpośrednio podporządkowanych przełożonemu.

Każdy kierownik w danych warunkach może skutecznie i bezpośrednio kierować ograniczona liczba podwładnych.

Zasięg kierowania jest to liczba wszystkich podwładnych kierownika (pośrednich i bezpośrednich) i jest, w odróżnieniu od rozpiętości kierowania, nieograniczona.

Na przykładzie powyższego rysunku możemy stwierdzić, że rozpiętość kierowania Dyrektora Zarządu wynosi 4, a jego zasięg kierowania wynosi 11.

Hierarchia organizacyjna jest efektem nakładania się na siebie zasady ograniczonej rozpiętości i nieograniczonego zasięgu kierowania. Liczba szczebli hierarchii zależy od zasięgu kierowania kierownika naczelnego i od przeciętnej rozpiętości kierowania. Rzeczywista rozpiętość kierowania (liczba osób faktycznie bezpośrednio podporządkowanych) powinna pokrywać się z rozpiętością potencjalną. Wówczas liczba szczebli hierarchii jest najmniejsza z możliwych.

Rozpiętość potencjalna zależy od wielu rożnych czynników:

·         ...