Hemingway Ernest - Komu bije dzwon.pdf - Hemingway Ernest - grubaberta44

Ernest Hemingway

Nr 194 BIBLIOTEKA NARODOWA Seria II

ERNEST HEMINGWAY

KOMU BIJE

DZWON

PRZEýOņYý

BRONISýAW ZIELIİSKI

OPRACOWAý

LESZEK ELEKTOROWICZ

WYDANIU II

WROCýAWÏWARSZAWAÏKRAKìWÏGDAİSKÏýìDń

ZAKýAD NARODOWY IMIENIA OSSOLIİSKICH Ï WYDAWNICTWO

Tytul oryginaþu:

For Whom the Beli Tolli

Redakcja Biblioteki Narodowej

JAN BýOİSKI i MIECZYSýAW KLIMOW1CZ

Redaktor tomu: Jadwiga Pisowiczowa

Redaktor techniczny: Anna Sikorska

Wroctaw 198S

Printed in Poland

ISSN 0406-0636

ISBN 83-04-02667-8

ISBN 831-04-03069-1

Zakþad Narodowy im. Ossoliıskich Ï Wydawnictwo,

Wrocþaw 1988. Oddziaþ w Krakowie 19W. Wydanie II.

Nakþad 100000 egz. (80000 Opr. brosz., 20000 opr. pþ.).

ObjħtoĻę ark. wyd. 35,40; ark. druk. 21,25 (X32);

ark. form. Al 28,28. Papier offset, kl. IV, 70 g, 70X109.

Oddano do skþadania 2011987. Podpisano do druku

w maju 198Ç. Druk ukoıczono w sierpniu 1988. Skþad

wykonaþa Drukarnia Wydawnicza im. W. L. Anczyca

w Krakowie. Druk l oprawħ wykonaþa Wojskowa

Drukarnia w ýodzi. ņarn. 8072/38. D-10/1225. Cena

opr. pt. zþ 1300,Ï Cena opr. brosz, zþ 10SO,Ï

WSTĦP

I.ņYCIE

Nie ma pisarza, ktry w jakiejĻ mierze nie korzystaþby w swej

twrczoĻci z wþasnych przeŇyę. Hemingway naleŇy jednak do

tych, ktrych Ňycic dostarczaþo tworzywa dzieþu wrħcz na prawie

wyþĢcznoĻci, zaĻ dzieþo nieustannie towarzyszyþo barwnemu

i dramatycznemu Ňyciu, komponowanemu na zamwienie wy-

obraŅni spragnionej nowych bodŅcw i wraŇeı. Nie dowierzaþ

faktom, ktrych nie sprawdziþ wþasnym doĻwiadczeniem zmysþw

i emocji. Doradzaþ: áPiszcie o tym, co znacie, i piszcie prawdzi-

wie". 'Postulowaþ: áKsiĢŇki powinny mwię o ludziach, ktrych

siħ zna, ktrych siħ kocha i nienawidzi, a nie o tych, o ktrych siħ

studiuje"'. Utwory jego wydajĢ siħ czħsto wariantem wþasnego

Ňyciorysu, co mogþoby nie interesowaę badacza jego dziel, gdyby

nie fakt, Ňe sam autor tak wielkĢ przywiĢzywaþ do tego wagħ.

Dlatego w jego wypadku, o tyle bardziej niŇ w innych, nabiera

znaczenia znajomoĻę Ňycia pisarza.

Dzieciıstwo i mþodoĻę. Ernest Miller Hemingway urodziþ

siħ 21 lipca 1899 r. w przedmiejskiej dzielnicy Chicago, Oak Park,

w stanic Illinois. Byþ zatem dzieckiem Ļrodkowego Zachodu,

ktry tak wielu wydal znakomitych pisarzy, obserwatorw Ňycia

i spoþecznoĻci tej czħĻci Stanw. Pochodziþ z klasy Ļredniej,

nadajĢcej ton obyczajowoĻci maþych miast i wielkomiejskich

osiedli w rodzaju wþaĻnie Oak Park, ale czħsto obyczajowoĻci tej

' Stary reporter pisse [w:] Sygnowana; Ernest Hemingway. Pry.et.

B. Zieliıski, sþowo wstħpne K. Zarzecki, Warszawa 1975, s. 216.

rzucaþ wyzwanie swojĢ twrczoĻciĢ i Ňyciem. Byþ drugim, spoĻrd

szeĻciu, dzieckiem dr Clarence'a E. Hemingwaya, lekarza i Grace,

z domu Hali. Miaþ cztery siostry (jednĢ starszĢ od siebie) i brata.

Z dwojga rodzicw ojciec wywieraþ nieporwnanie silniejszy

wpþyw wychowawczy na Ernesta. WiħkszoĻę wolnego czasu

spħdzaþ poza domem, na wyprawach myĻliwskich i wħdkarskich,

podczas ktrych rychþo zaczĢþ towarzyszyę mu syn. W wieku

dziesiħciu lat dostaþ juŇ Ernest od ojca swojĢ pierwszĢ strzelbħ.

OdtĢd po ostatnie lata Ňycia polowanie i wħdkarstwo byþy

ulubionymi rozrywkami Hemingwaya. Z woli matki, utalento-

wanej Ļpiewaczki, Ernest uczyþ siħ graę na wiolonczeli, nad

muzykħ przekþadaþ jednak o wiele bardziej sport i wyprawy

z ojcem. Wakacje paıstwo Hemingwayowie spħdzali w swym

letnim domu áWindermere", poþoŇonym nad jeziorem Walloon

w pþnocno-zachodniej czħĻci pþwyspu Michigan. Na terenie

tym mieszkali Indianie stanowiĢcy czħsto klientelħ doktora

Hemingwaya. Ernest towarzyszyþ nieraz ojcu w jego odwiedzi-

nach u Indian; dostarczyþy one motyww tematycznych jego

twrczoĻci (np. Obz nuiiiJuski Ï Indian C^cunp}.

W szkole byþ uczniem dobrym, choę nie wybitnym, wno-

szĢcym jednak swj Ňywy udziaþ w Ňycic spoþecznoĻci uczniow-

skiej. Uczestniczyþ w dyskusjach, graþ w szkolnym przedstawie-

niu, naleŇaþ do szkolnej orkiestry, nade wszystko jednak lubiþ

sport, ktry uprawiaþ bardzo intensywnie.

Mimo braku szczeglnych sukcesw w nauce szkolnej prze-

jawia wczeĻnie zainteresowania literackie: wspþpracuje ze szkol-

nĢ gazetkĢ, ktrej zostaje pŅniej redaktorem, jednoczeĻnie

drukuje pierwsze swe utwory Ï wiersze, opowiadania, felieto-

ny Ï w szkolnym czasopiĻmie literackim <'TrapezeÇ. Jest wiħc

chþopcem zdolnym, dobrze rozwiniħtym fizycznie, energicz-

nym Ï sþowem Ï jak siħ mawia Ï udanym. A jednak nie

wszystko ukþada siħ w jego Ňyciu pomyĻlnie. Nieporozumienia

miħdzy rodzicami, wynikþe z rŇnic temperamentu i poglĢdw,

szczeglnie na temat wychowania, odciskajĢ siħ przykrym

I WOJNA ĺWIATOWA

VII

piħtnem na Ňyciu emocjonalnym Ernesta, niechħtnego zwþaszcza

purytaıskicj normie obyczajowej, ktrĢ reprezentuje matka.

Konflikty te sprawiajĢ, Ňe dwukrotnie ucieka z domu, utrzymujĢc

siħ jako robotnik, zmywacz naczyı czy teŇ sparingowy partner

bokserski. W kilku epizodach mþodzieıczych nieomal ociera siħ

o interwencjħ policji. Niektre z tych doĻwiadczeı znalazþy

odbicie we wczesnych opowiadaniach Hemingwaya. WiosnĢ

1917 roku, po przystĢpieniu Stanw Zjednoczonych do wojny,

pisarz usiþuje, mimo protestw ojca, zaciĢgnĢę siħ jako ochotnik

do czynnej sþuŇby w armii. Nie zostaje jednak przyjħty z powodu

uszkodzenia oka. W czerwcu tego roku uzyskuje dyplom ukoı-

czenia szkoþy Ļredniej. Swoje ostatnie wakacje spħdza z rodzicami

w Michigan, po czym przenosi siħ w lipcu do Kansas City, gdzie

otrzymuje pracħ w redakcji dziennika ÆStap> w dziale miejskim,

z niewielkĢ pensjĢ 60 dolarw miesiħcznic. Okres dziennikars-

kiego terminowania w tej redakcji byþ dla Hemingwaya pierwszĢ

szkoþĢ stylu. Wymagano od niego zwiħzþych, plastycznie i Ňywo

przekazywanych wiadomoĻci dla kroniki kryminalnej. Na tym

jednak nie wyczerpywaþy siħ ambicje ani jego, ani redakcyjnych

kolegw, z ktrych kilku prbowaþo swych siþ takŇe w literaturze

piħknej. Szczeglnie musiaþy utkwię w pamiħci Hemingwaya

dyskusje z Lionelem C. Moise i takie jego poglĢdy na temat dobrej

prozy, jak ten: áCzysto obiektywny opis jest jedynĢ formĢ

prawdziwej sztuki nowelistycznej"2. Pracowaþ w dzienniku "Star"

zaledwie siedem miesiħcy, ale okres ten stanowiþ dla Heming-

waya praktykħ, ktra uczyniþa zeı juŇ kompletnego dzienni-

karza.

I wojna Ļwiatowa. Dowiedziawszy siħ wiosnĢ 1918 roku

o rekrutacji na wþoski front ochotnikw do jednostek sanitarm ch

Czerwonego KrzyŇa, pisarz rezygnuje z pracy w redakcji dzien-

nika <'StarÇ i, po krtkim wypoczynku z redakcyjnym kolegĢ

J ('yt. wg: S. S a n d c r s o n, Hciiiiiif;n'ay, London 1%1, s. 15. O ile

nie podano inaczej, cytaty w tþum. L. Elektorowie/a.

VIII ņYCIE

w Michigan na jeszcze jednej wyprawie wħdkarskiej, gnany

niepohamowanĢ ŇĢdzĢ przygd i niebezpieczeıstw, wyrusza

w maju statkiem áChicago" do Bordeaux. Na pokþadzie pþynĢ na

front oddziaþy amerykaıskie i ochotnicy. Tu nieoczekiwane

polonicum. Oto spotyka Hemingway dwu polskich ochotnikw

pþynĢcych do Francji i zaprzyjaŅnia siħ z nimi. SĢ to porucznicy

Adam Chocianowicz i Antoni Galiıski, ktrych w kilka lat pŅniej

umieĻci pod ich prawdziwymi nazwiskami w swej nigdy nie

ukoıczonej powieĻci Along with Youth: A Novel (Razem z mþo-

doĻciĢ. PowieĻę). Obaj Polacy dobrze zapisali siħ w pamiħci

Hemingwaya i dowiedli Ï mawiaþ Ï gþħbokiej rŇnicy miħdzy

Polakami, a ápolaczkami" (polacks)3, jak pogardliwie zwĢ Amc-

rykanic poĻledniejszych przedstawicieli Polonii.

Z Bordeaux, poprzez wojenny ParyŇ, w ktrym zatrzymaþ siħ

dwa dni, dotarþ pisarz do Mediolanu. Tu doznaþ pierwszego

wstrzĢsajĢcego spotkania z wojnĢ, gdy po wybuchu fabryki

amunicji pomagaþ uprzĢtaę szczĢtki ciaþ zatrudnionych w niej

kobiet i mħŇczyzn. W czternaĻcie lat pŅniej napisze o tej tragedii

w opowiadaniu Historia naturalna umarþych (A Natural History of

the Dead). Z Mediolanu wraz ze swym Oddziaþem Czwartym

Amerykaıskiego Czerwonego KrzyŇa, w ktrym byþ kierowcĢ

ambulansu sanitarnego, zostaþ Hemingway wysþany do miejsco-

woĻci Schio, na stosunkowo spokojny odcinek frontu. Wkrtce

jednak, na wþasnĢ proĻbħ, przeniesiono go na front wschodni,

gdzie w dolinie rzeki Piave toczyþa siħ wþoska kontrofensywa

przeciw Austriakom. ZetknĢþ siħ tam po raz pierwszy z DOS

Passosem, biorĢcym udziaþ w wojnie juŇ od 1916 r.

Jakby nie doĻę mu byþo niebezpieczeıstw bombardowania

w tej czħĻci frontu, gdzie prowadziþ kantynħ Czerwonego KrzyŇa,

Hemingway za zgodĢ oficerw wþoskich dostarcza sam ŇywnoĻę

wprost do frontowych okopw. I oto 8 lipca 1918 roku, gdy

3 Por.: C. B a k e r, Ernest Hemingway: A Life Srory, New York 1969,

s. 40.

I WOJNA ĺWIATOWA

w pobliŇu wioski Fossalta di Piave rozdzielaþ czekoladħ wþoskim

Ňoþnierzom podczas ataku artylerii austriackiej, wybuch pocisku

zabija stojĢcego obok Ňoþnierza, ciħŇko rani drugiego, lŇej Ï

samego Hemingwaya, ktry oszoþomiony bierze na plecy rannego,

aby go zanieĻę do punktu sanitarnego. Wtedy dostaje w nogi

seriħ z karabinu maszynowego. Najsilniej uszkodzone zostaje

kolano. Dzieje siħ to na dwa tygodnie przed jego dwudziestymi

urodzinami i w niespeþna dwa miesiĢce od wylĢdowania w Euro-

pie. Przeszedþ potem przez szpital polowy, nastħpnie szpital

w Mediolanie, gdzie w sumie, podczas dwunastu kolejnych

operacji, wyjħto z jego ciaþa ponad dwieĻcie dwadzieĻcia odþam-

kw. Peþen hartu, a przy tym towarzyski i wesoþy, cieszy siħ

w szpitalu przyjaŅniĢ kolegw. I nie tylko ich... Z sympatiĢ

(gorĢco odwzajemnianĢ) odnosi siħ do niego takŇe siostra szpi-

talna, Agnes Hannah von Kurovsky Ï prototyp Catherine

Barkley z PoŇegnania s broniĢ (A Farewell to Anns).

Jeszcze jako rekonwalescent powraca ochotniczo na front

podczas wielkiej wþoskiej ofensywy, lecz nastħpnego dnia dostaje

Ňþtaczki i znw znajduje siħ w szpitalu. Niebawem podpisane

zostaje zawieszenie broni miħdzy AustriĢ i Wþochami, He-

mingway odbywa jeszcze podrŇ statkiem na poþudnie Wþoch,

zwiedzajĢc Sycyliħ, nim w dniu 21 stycznia 1919 r. powrci do

Chicago, gdzie schodzĢcego o lasce z okrħtu áGiuseppe Verdi"

powita ojciec i siostra. Przyjmowany jest w ojczyŅnie jako

bohater, w prasie ukazujĢ siħ notatki o mþodocianym komba-

tancie, pierwszym powracajĢcym z wþoskiego frontu rannym

Amerykaninie. Lokalne pismo prosi go o wywiad, nadchodzĢ

zaproszenia do kilku szkþ i klubw, w ktrych barwnie opowiada

Hemingway o swych przeŇyciach wojennych. W lipcu 1919 r. jest

juŇ w na tyle dobrej formie zdrowotnej, Ňe moŇe wybraę siħ do

pþnocnego Michigan, Spħdza tam czas na þowieniu ryb, czytaniu,

rozmyĻlaniu o wþasnej przyszþoĻci, ktrĢ juŇ widzi wyraŅnie

w powoþaniu pisarskim. Jedna z tych jego wypraw wħdkarskich

dostarczy mu tematu do znakomitego opowiadania Rzeka dwch

x ņYCIE

serc {Big Two-hearted River), ktrego centralnĢ postaciĢ jest

mþodzieniec, Nick Adams.

Okres terminowania. Z poczĢtkiem 1920 r. rozpoczyna

Hemingway pracħ w tygodniowym magazynie pisma ÆThe To-

ronto Star'> i do polowy maja dostarcza dziesiħciu artykuþw.

Wkrtce wyjeŇdŇa z Toronto rezygnujĢc ze staþej pracy w redakcji

pisma, do ktrego jednak posyþaę bħdzie przez cztery lata, mniej

lub bardziej regularnie, materiaþy do druku. W sumie byþo tych

korespondencji sto piħędziesiĢt cztery. Dotyczyþy zarwno wy-

praw wħdkarskich, myĻlistwa, niektrych zdarzeı z kroniki

kryminalnej, jak i licznych podrŇy Hemingwaya, ktre przedsiħ-

braþ bĢdŅ z wþasnej inicjatywy, bĢdŅ na zlecenie redakcji.

Z Toronto przeprowadza siħ do Chicago, wchodzĢc w bliski

kontakt z krħgami mþodych pisarzy tworzĢcych tzw. ágrupħ

z Chicago". Poznaje tu Sherwooda Andersena, jednego z naj-

wybitniejszych pisarzy amerykaıskich tego czasu. W jesieni

1920 roku przyjmuje pracħ w miesiħczniku spþdzielczym ÆThe

Cooperative CommonwealthÇ. W tym to czasie poznaje swojĢ

przyszþĢ Ňonħ, Elisabeth Hadley Richardson, z ktrĢ bierze Ļlub

3 wrzeĻnia 1921 r. Wkrtce potem Hemingway rezygnuje z pracy

w ÆThe Cooperative CommonwealthÇ i Ï zaopatrzony w listy

polecajĢce Andersena do kilku jego znajomych Amerykanw

zamieszkaþych w ParyŇu Ï wyrusza z ŇonĢ 8 grudnia jako

korespondent ÆThe Toronto Stan do Europy. W pakiecie listw

figurujĢ adresy m. in. wybitnej pisarki amerykaıskiej Gertrudy

Stein, wþaĻcicielki firmy ksiħgarsko-wydawniczej áShakespeare

and Company", Sylwii Beach (u ktrej pozna Jamesa Joyce'a)

i gþoĻnego juŇ wtedy poety Ezry Pounda. Przed wyjazdem otrzy-

muje w Chicago dwa wysokie wþoskie odznaczenia wojenne: Me-

daglia d'Argento al Valore Militare i Croce al Merito di Guerra.

Amerykanin w ParyŇu. W ParyŇu Hemingwayowie zatrzy-

mujĢ siħ w hotelu áJacob", wskazanym przez Andersena, potem

zamieszkajĢ w pobliŇu Place du Tertre. Pisarz wkrtce odwiedza

Gertrudħ Stein, przynoszĢc jej do oceny fragment powieĻci

AMERYKANIN W PARYņU

i kilka wierszy. Podobaþy siħ jej wiersze, natomiast zlekcewaŇyþa

powieĻę. Mwiþa: áza duŇo tu opisu, i to niezbyt dobrego. Zacznij

raz jeszcze, z wiħkszĢ koncentracjĢ"4. Gdy jednak pŅniej daþ jej

do przeczytania opowiadanie W Michigan {Up in Michigan)

napisane w ParyŇu, pochwaliþa je, choę okreĻliþa jako inaccro-

chable, tj. podobne do obrazu nie nadajĢcego siħ do powieszenia na

Ļcianie. Epitet ten nie zmartwiþ jednak debiutanta, skoro w ten

sam sposb okreĻliþa pisarka Ulissesa Jamesa Joyce'a, ktrym to

dzieþem Hemingway siħ zachwycaþ. ZaĻ W Michigan byþo pierw-

szym w peþni dojrzaþym opowiadaniem, ktre weszþo na stale do

Hemingwayowskiego kanonu.

W ParyŇu pisaþ poza tym krtkie impresjonistyczne utwory

i wiersze; niektre z nich nawet zyskaþy pochlebnĢ ocenħ Pounda.

Co zaĻ do korespondencji dla ÆThe Toronto Star'Ç Ï pierwszĢ

przesþaþ dopiero w dwa miesiĢce po przyjeŅdzie do ParyŇa, odtĢd

jednak nadsyþaþ je regularnie. Ich tematy Ï dla przykþadu Ï

turystyka w Szwajcarii, inflacja w Niemczech, poþowy tuıczyka

w Vigo, wybr PapieŇa Piusa XI, znaczenie Clemenceau w Ňyciu

politycznym Francji i in. W marcu 1922 roku redakcja porucza

mu obsþugħ prasowĢ miħdzynarodowej konferencji ekonomicznej

w Genewie, w kwietniu jedzie do Rapallo, na konferencjħ,

w wyniku ktrej podpisany zostaþ traktat pokojowy miħdzy ZSRR

a Niemcami. W czerwcu tegoŇ roku wybiera siħ z ŇonĢ do Wþoch.

Dowiedziawszy siħ w Mediolanie o obecnoĻci Mussolinieg

w tym mieĻcie, przeprowadza z nim wywiad w redakcji "Popolo

d'ItaliaÇ, gazety bħdĢcej organem faszystw wþoskich. Mussolini

Hemingway Ernest - Komu bije dzwon.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: