Szczegółowy spis treści
CZĘŚĆ PIERWSZA
Rozdział 1: Wprowadzenie do psychologii społecznej
Czym jest psychologia społeczna
Psychologia społeczna a mądrość ludowa i filozofia
Psychologia społeczna a inne nauki społeczne
Psychologia społeczna a psychologia osobowości
Moc wpływu społecznego
Moc sytuacji subiektywnych: krótka historia idei
Skąd się biorą konstrukty: podstawowe motywy ludzkie
Podejście związane z samooceną: pragnienie, by czuć, że jest się dobrym
Podejście związane z poznawaniem społecznym: potrzeba bycia adekwatnym
Psychologia społeczna a problemy społeczne
Podsumowanie
Rozdział 2: Metodologia: proces przeprowadzania badań
Formułowanie hipotez i teorii
Inspiracje płynące z wcześniejszych teorii i badań
Hipotezy oparte na osobistych obserwacjach
Metoda obserwacyjna: opisywanie zachowania społecznego
Obserwacja systematyczna
Obserwacja uczestnicząca
Analiza archiwalna
Ograniczenia metody obserwacyjnej
Metoda korelacyjna: przewidywanie zachowania społecznego
Pomiary
Korelacja nie jest tożsama z przyczynowością
Metoda eksperymentalna: odpowiadanie na pytania o przyczynę
Zmienne niezależne i zależne
Ustalanie trafności wewnętrznej w eksperymentach
Ustalanie trafności zewnętrznej w eksperymentach
Podstawowy dylemat psychologa społecznego
Badania podstawowe a badania stosowane
Problemy etyczne w psychologii społecznej
CZĘŚĆ DRUGA: ROZUMIENIE SIEBIE l ŚWIATA SPOŁECZNEGO
Rozdział 3: Dysonans poznawczy a potrzeba podtrzymywania samooceny
Teoria dysonansu poznawczego
Zachowanie racjonalne a racjonalizujące
Decyzje, decyzje, decyzje
Uzasadnianie wysiłku
Co rozumiemy przez „niewystarczające uzasadnienie"
Następstwa dobrych i złych uczynków
Dowody świadczące o istnieniu napięcia motywacyjnego
Nowe kierunki w badaniach nad podtrzymywaniem samooceny
Teoria podtrzymywania poczucia własnej wartości
Teoria autoafirmacji
Podwyższanie poczucia własnej wartości czy samopotwierdzanie?
Unikanie pułapki racjonalizacji
Rozdział 4: Poznanie społeczne: w jaki sposób myślimy o świecie społecznym
Zwykli ludzie jako teoretycy codziennej rzeczywistości: schematy i ich oddziaływanie
Funkcja schematów: do czego one nam służą
Wybór schematu: rola dostępności i zdarzeń poprzedzających
Zmienianie schematów: jak łatwo ludzie modyfikują swoje poglądy
Sprawianie, że nasze schematy stają się prawdą: samospełniające się proroctwo
Czy kiedykolwiek uznajemy nasze schematy za nietrafne lub zmieniamy zdanie
Heurystyki wydawania sądów
Heurystyka dostępności: co przychodzi na myśl
Heurystyka reprezentatywności: jak podobne jest A do B
Zakotwiczenie i dostosowanie: branie za dobrą monetę tego, co się pojawia
Posługiwanie się uproszcz. metodami myślowymi w wydawaniu sądów społecznych
Wnioskowanie z prób niereprezentatywnych: uogólnianie na podstawie informacji z prób
Szacowanie współzmienności: przewidywanie jednej zmiennej na podstawie innej
Charakterystyka ludzkiego wnioskowania
Korygowanie ludzkiego wnioskowania
Rozdział 5: Spostrzeganie społeczne: jak dochodzimy do rozumienia innych ludzi
Zachowanie niewerbalne
Mimiczne wyrazy emocji
Inne kanały komunikacji niewerbalnej
Wielokanałowa komunikacja niewerbalna
Różnice płciowe w komunikacji niewerbalnej
Ukryte teorie osobowości: zapełnianie luk
Atrybucja przyczyn: odpowiadanie na pytanie „dlaczego?"
Istota procesu atrybucyjnego
Teoria wnioskowania z czynników towarzyszących: od działań do dyspozycji
Model współzmienności: atrybucje wewnętrzne przeciw atrybucjom zewnętrznym
Stosowanie skrótów poznawczych podczas dokonywania atrybucji
Stosowanie schematów i teorii
Podstawowy błąd atrybucji: ludzie jako psychologowie osobowości
Różnica między aktorem a obserwatorem
Atrybucje w służbie ego
Na ile dokładne są nasze atrybucje i wyobrażenia
Dlaczego nasze wyobrażenia dotyczące innych są czasem błędne
Dlaczego czasem wydaje się, że wyobrażenia są dokładne
Rozdział 6: Rozumienie siebie: w jaki sposób poznajemy samych siebie
Natura Ja
Definicje Ja w różnych kulturach
Poznawanie siebie poprzez introspekcję
Teoria samoświadomości
Ocenianie, dlaczego odczuwamy to, co odczuwamy; mówimy więcej niż wiemy
Konsekwencje introspekcyjnej refleksji nad przyczynami
Poznawanie siebie poprzez obserwację własnego zachowania
Teoria spostrzegania siebie
Efekt nadmiernego uzasadnienia
Dwuczynnikowa teoria emocji
Błędne określenie przyczyn pobudzenia
Poznawanie siebie poprzez schematy Ja
Pamięć autobiograficzna
Poznawanie siebie poprzez interakcję społeczną
Ja odzwierciedlone
Teoria porównań społecznych
Kierowanie wrażeniem
Cały świat jest sceną
CZĘŚĆ TRZECIA: WPŁYW SPOŁECZNY
Rozdział 7: Konformizm: wpływanie na zachowanie
Konformizm: kiedy i dlaczego
Informacyjny wpływ społeczny. Potrzeba bycia przekonanym o tym, co jest słuszne
Przemiany i kryzysy
Kiedy konformizm informacyjny nie sprawdza się
Kiedy ludzie podporządkowują się informacyjnemu wpływowi społecznemu
Opieranie się informacyjnemu wpływowi społecznemu
Normatywny wpływ społeczny: potrzeba bycia zaakceptowanym
Konsekwencje opierania się normatywnemu wpływowi społecznemu
Normatywny wpływ społeczny w codziennym życiu
Bezrefleksyjny konformizm normatywny: działanie na zasadzie automatycznego pilota
Kiedy ludzie podporządkowują się normatywnemu wpływowi społecznemu
Opieranie się normatywnemu wpływowi społecznemu
Wpływ mniejszości: kiedy kilku wpływa na wielu
Posłuszeństwo autorytetowi
Rozdział 8: Postawy i zmiany postaw: wpływanie na myśli i uczucia
Definicja postaw
Komponent emocjonalny, poznawczy i behawioralny
Zmienianie postaw poprzez zmianę zachowania. Jeszcze raz o teorii dysonansu poznawczego
Komunikaty perswazyjne i zmiana postaw
Kto mówi, co i do kogo
Centralna i peryferyczna strategia perswazji
Komunikaty wzbudzające strach
Zmienianie postaw o różnej sile i różnym pochodzeniu
Różne źródła postaw
Siła postawy a jej dostępność
Jak uodpornić ludzi na zmianę postawy
Wzmacnianie wartości
Uodpornienie postawy
Kiedy w perswazji występuje efekt bumerangowy. Teoria reaktancji
Powody wewnętrzne a zewnętrzne: efekt naduzasadnienia
Przewidywanie zachowań spontanicznych
Przewidywanie zachowań zamierzonych
Reklama. Dlaczego jest skuteczna
Rozdział 9: Procesy grupowe
Definicje: czym jest grupa
Grupy niespołeczne: skutki fizycznej obecności innych
Facylitacja społeczna: kiedy obecność innych mobilizuje nas
Próżniactwo społeczne: kiedy obecność innych uspokaja nas
Facylitacja społeczna czy próżniactwo społeczne: co jest kiedy
Deindywiduacja: zagubienie w tłumie
Grupy społeczne: jak podejmowane są decyzje
Grupowe a indywidualne podejmowanie decyzji
Myślenie grupowe: wiele głów, jeden umysł
Polaryzacja grupy: dążenie do skrajności
Interakcje w grupie: konflikt i współpraca
„Dylemat więźnia"
Stosowanie gróźb
Skutki komunikowania się
Negocjacje i przetarg
CZĘŚĆ CZWARTA: STOSUNKI SPOŁECZNE
Rozdział 10: Atrakcyjność interpersonalna: od pierwszego wrażenia do związków uczuciowych
Główni protoplasci atrakcyjności
Osoba z sąsiedztwa: efekt częstości kontaktów
Wpływ atrakcyjności fizycznej na to, czy kogoś lubimy
Podobieństwo: swój ciągnie do swego
Dopełnianie: czyż przeciwieństwa się nie przyciągają?
Obsypywanie pochwałami
Lubić i być lubianym
Teorie atrakcyjności interpersonalnej: wymiana społeczna i równość
Związki uczuciowe
Przyczyny miłości
Wymiana społeczna w związkach długotrwałych
Równość: czy zawsze musi być „coś za coś"?
Atrakcyjność fizyczna a związki długotrwałe
Style przywiązywania się a związki uczuciowe
Kłopoty w raju
Rozdział 11: Zachowanie prospołeczne: dlaczego ludzie pomagają innym
Geneza zachowania prospołecznego: dlaczego ludzie pomagają
Socjobiologia: instynkty i geny
Wymiana społeczna: zyski i koszty związane z pomaganiem
Empatia i altruizm: pomoc bezinteresowna
Indywidualne przesłanki zachowań prospotecznych: dlaczego niektórzy ludzie bardziej niż inni są skłonni do pomocy
Różnice indywidualne: osobowość altruistyczna
Płeć a zachowanie prospołeczne
Wpływ samopoczucia na udzielanie pomocy: czujesz się dobrze, czynisz dobrze
Sytuacyjne determinanty zachowania prospołecznego: kiedy ludzie pomagają
Środowisko wiejskie a miejskie
Liczba świadków: efekt widza
Charakterystyka ofiary
Konsekwencje udzielenia pomocy
Jak możemy zwiększyć gotowość do udzielania pomocy
Rozdział 12: Agresja: dlaczego ranimy innych ludzi
Czym jest agresja
Czy agresja jest wrodzona czy wyuczona
Co różni ludzi od myszy
Sytuacyjne uwarunkowania agresji
Procesy neuronalne i chemiczne jako przyczyna agresji
Ból i niewygoda jako przyczyny agresji
Sytuacje społeczne prowadzące do agresji
Wpływ agresji oglądanej w środkach masowego przekazu
Przemoc, pornografia i akty agresji wobec kobiet
Czy kara sprzyja hamowaniu zachowań agresywnych
Katharsis i agresja
Jak radzić sobie z gniewem
Rozdział 13: Uprzedzenia: przyczyny i lekarstwa
Uprzedzenia: powszechne zjawisko społeczne
Zdefiniowanie uprzedzeń, stereotypizacji i dyskryminacji
Uprzedzenia: komponent afektywny
Stereotypy: komponent poznawczy
Dyskryminacja: komponent behawioralny
Co powoduje uprzedzenia
Sposób, w jaki myślimy: poznawanie społeczne
Sposób, w jaki przypisujemy znaczenie: tendencyjność atrybucji
Sposób, w jaki rozmieszczamy zasoby: teoria rzeczywistego konfliktu
Sposób, w jaki się dostosowujemy: reguły normatywne
Jak można osłabić uprzedzenia
Hipoteza kontaktu
Kiedy kontakt osłabia uprzedzenia: sześć warunków
Współpraca i wzajemna zależność: klasa mieszana
CZĘŚĆ PIĄTA
Rozdział 14: Zdrowie i środowisko
Rola stosowanej psychologii społecznej
Psychologia społeczna a zdrowie
Spostrzeganie społeczne a zdrowie: interpretowanie negatywnych wydarzeń życiowych
Wykorzystanie ustaleń psychologii społecznej do doskonalenia nawyków zdrowotnych
Psychologia społeczna a środowisko
Spostrzeganie społeczne a środowisko: interpretowanie stresorów środowiskowych
Zastosowanie psychologii społecznej do zmieniania szkodliwych dla środowiska zachowań
Rozdział 15: Prawo i biznes
Psychologia społeczna a prawo
Zeznania świadków
Wykrywanie kłamstw
Sędziowie przysięgli: procesy grupowe w działaniu
Psychologia społeczna a biznes
Zachowania konsumenckie
Dobór pracowników: przepustka do świata biznesu
Przywództwo: osiąganie szczytu w świecie biznesu
Część pierwsza
Zadaniem psychologa jest zrozumienie i przewidzenie ludzkich zachowań. Poszczególni badacze dążą do tego różnymi drogami. My spróbujemy pokazać, w jaki sposób czynią to psychologowie społeczni. Zacznijmy od kilku przykładów, Niektóre z ludzkich zachowań mogą się wydać ważne, inne zaś trywialne; a bywają i zatrważające. Dla psychologa społecznego wszystkie są interesujące. Czytając poniższe przykłady, spróbuj pomyśleć o tym, w jaki sposób ty byś wyjaśnił opisywane wydarzenia.
l. We wczesnych godzinach czerwcowego świtu w 1981 r. mieszkańcy wytwornej dzielnicy Los Angeles usłyszeli, dochodzące z żółtego domu, desperackie krzyki wzywające pomocy. „Proszę, nie zabijaj mnie!” — krzyczała jakaś kobieta. Niektórzy sąsiedzi mówili później, że słyszeli krzyki maltretowanej i wołania o litość. Jednak nikt nie uczynił nic, by sprawdzić, o co chodzi, bądź by w jakiś sposób pomóc. Nikt nawet nie zadzwonił na policję. Jedna z kobiet, która mieszkała dwa domy dalej, wyszła na balkon, kiedy usłyszała krzyki, ale szybko wróciła do mieszkania. Dwanaście godzin później do żółtego domu przybyli znajomi, którzy odkryli, iż czworo ludzi zostało brutalnie zamordowanych. Piąta osoba była śmiertelnie ranna i przez dwanaście godzin leżała w sypialni, czekając na próżno, by któryś z sąsiadów się zainteresował i zadzwonił na policję („New York limes", 3 July, 1981). Dlaczego sąsiedzi niechętnie udzielają pomocy?
Jak sądzisz, dlaczego sąsiedzi nic nie zrobili, słysząc wołanie o pomoc? Zastanów się przez chwilę: jakimi są ludźmi? Czy chciałbyś ich mieć za przyjaciół? Czy zatrudniłbyś którąś z tych sąsiadek jako opiekunkę do swojego dziecka?
2. Jedna z naszych studentek, Sally, opowiedziała nam o następującym wydarzeniu. Oglądała telewizję wraz z kilkoma znajomymi, gdy ważne przemówienie polityczne wygłaszał prezydent Clinton. Sally po raz pierwszy od czasu kampanii prezydenckiej widziała prezydenta Clintona w akcji i wystąpienie to wywarło na niej pozytywne wrażenie. Dzięki temu prezydent „urósł" w jej oczach; Sally czuła, iż jest prawy, szczery i prostolinijny. Po zakończeniu przemówienia jej przyjaciółka, Melinda, powiedziała: „Chłopie, aleś fałszywy. Nie powierzyłabym temu facetowi nawet złamanego szeląga, nie mówiąc o narodzie. Nie dziwię się, że nazywają go „Gładki Willi!" Inni szybko się z nią zgodzili, podzielając argumentację. Sally poczuła się zaniepokojona i była szczerze zdumiona. W końcu wymamrotała: „Taak, sądzę, że wypadł trochę nieszczerze". Jak myślisz, co się stało z Sally?
3. Mamy przyjaciela. Nazwijmy go Charlie. Jest w średnim wieku, a pracuje jako kierownik w jednym z towarzystw przygotowujących oprogramowanie komputerowe. Przed wielu laty Charlie studiował na wielkim uniwersytecie Środkowego Zachodu i był tam członkiem pewnego stowarzyszenia. Nazwijmy je Delta Nu. Przypomina sobie, iż aby się nim stać, przechodził przez bardzo surowe i niebezpieczne rytuały inicjacyjne wierząc, że członkostwo jest tego warte. Choć był bardzo przestraszony inicjacją, kochał tych, którzy byli z nim stowarzyszeni, i był dumny, że jest członkiem Delta Nu — z pewnością najlepszego ze wszystkich stowarzyszeń. Kilka lat temu jego syn. Sam, wstąpił na ten sam uniwersytet. Charlie nalegał, aby Sam złożył ślubowanie w Delta Nu: „To znaczące stowarzyszenie, zawsze przyciąga sporą rzeszę członków. Naprawdę to pokochasz". Sam rzeczywiście złożyłślubowanie wobec Delta Nu i został przyjęty. Charlie odetchnął z ulgą, gdy dowiedział się, że syn nie musiał przechodzić przez procedurę surowej inicjacji, by stać się członkiem stowarzyszenia; czasy były inne i o inicjacji zapomniano. Gdy w okresie przerwy świątecznej Sam przyjechał do domu, Charlie zapytał go o stowarzyszenie. „Myślę, że wszystko w porządku — odpowiedział — lecz większość moich przyjaciół do niego nie należy". Charlie był zdumiony. Jak to się dzieje, iż Charlie był tak rozkochany w swoich stowarzyszonych braciach, a Sam nie? Czy zanikły standardy starej Delta Nu? Czy stowarzyszenie przyjmuje teraz mniej pożądaną grupę młodych ludzi niż w czasach Charliego? A może jest to po prostu jedna z tych rzeczy, które nie dają się wyjaśnić? Co o tym myślisz?
4. W połowie lat siedemdziesiątych kilkuset członków sekty religijnej, Świątynia Ludu z Kalifornii, wyemigrowało do Gujany pod przewodnictwem swego proroka, wielebnego Jima Jonesa. Ich celem było utworzenie modelu międzyrasowej społeczności, nazwanej Jonestown, a opartej na „miłości, ciężkiej pracy i oświeceniu duchowym". W listopadzie 1978 r. kongresman z Kalifornii, Leo Ryan, poleciał do Jonestown w celu przeprowadzenia śledztwa, czy niektórzy członkowie sekty nie są tam przetrzymywani wbrew ich woli. Odwiedził komunę i stwierdził, iż wielu mieszkańców pragnie wraz z nim wrócić do Stanów. Wielebny Jones wyraził zgodę na ich odejście, lecz kiedy Ryan znalazł się na pokładzie samolotu, on i kilku członków delegacji zostało ostrzelanych i zabitych przez wyznawców Świątyni Ludu, najwyraźniej na rozkaz Jonesa. Słysząc, że kilka osób z delegacji Ryana zdołało zbiec, Jones poczuł się zniechęcony i zaczął przemawiać do pozostałych wiernych, zapewniając ich o pięknie śmierci i ponownym spotkaniu się wszystkich w innym świecie. Mieszkańcy zgromadzili się wokół zbiornika zawierającego mieszaninę cyjanku. Według tych, co przeżyli, prawie wszyscy dobrowolnie wypili śmiertelny roztwór. Rodzice podali truciznę blisko 80 dzieciom i niemowlętom, a następnie sami ją wypili. Zmarło ponad 800 osób, łącznie z wielebnym Jonesem. Jak to się dzieje, że ludzie zgadzają się zabić siebie i swoje dzieci? Czy oszaleli? Czy byli pod wpływem jakichś oddziaływań hipnotycznych? Jak byś to wyjaśnił?
Dlaczego mieszkańcy Los Angeles zignorowali wołania dobiegające z żółtego domu, mimo że mogli zapobiec tragedii? Dlaczego Sally zmieniła swą opinię dotyczącą wiarygodności nowego prezydenta i przychyliła się do opinii znajomych? Dlaczego Charlie polubił swych braci ze stowarzyszenia znacznie bardziej niż Sam? W jaki sposób wielka liczba ludzi w Jonestown została nakłoniona do zabicia swoich dzieci i samych siebie?
W rozdziale tym próbujemy ustalić, co łączy te przykłady i dlaczego interesują one psychologów społecznych.
Psychologia społeczna: naukowe badanie sposobu w jaki rzeczywista bądź wyobrażona obecność innych ludzi wywiera wpływ na ludzkie myślenie, odczuwanie i zachowania
Psychologia społeczna bada to, co się dzieje w sercach i umysłach istot ludzkich. Mimo wielu różnic przykłady te mają jedną cechę wspólną: zjawisko nazwane wpływem społecznym. Tak czy inaczej myśli, uczucia bądź zachowania ludzi są wywoływane przez innych. Jest to centralne zagadnienie psychologii społecznej, którą można określić jako naukowe badanie sposobu, w jaki na ludzkie myśli, uczucia i zachowania wpływa rzeczywista bądź wyobrażona obecność innych (Allport, 1985). Ale co dokładnie rozumiemy przez określenie „wpływa"? Pierwszymi przykładami, które przychodzą na myśl, są bezpośrednie próby perswazji, gdy ktoś usiłuje rozmyślnie zmienić nasze zacho...
pati_label