Wspólne polityki Unii Europejskiej I – Notatki Piotrka Pomorskiego
Wykład I: 08.10.2008 – Wprowadzenie
Wspólna polityka – zespół narzędzi ekonomiczno – prawnych, za pomocą których Wspólnota Europejska reguluje określone dziedziny gospodarki, a narzędzia te stanowione są przez instytucje Wspólnoty. Nie ma narodowych polityk: rolnej, transportowe, handlu zagranicznego.
1957 – Traktat o EWG, potem przemianowany (1993) na Wspólnotę Europejską.
W ramach Wspólnot Europejskich wyróżniamy Wspólnotę Europejską i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej.
EWWiS w 2002 przestał istnieć (a powstał w 1951).
Unia Europejska: Traktat o Unii Europejskiej z Maastricht z 1992 (wejście w życie: 01.11.1993). Zawiera on 3 filary Unii Europejskiej:
§ I filar (unia gospodarcza) to dwie Wspólnoty: WE i EURATOM.
Wspólna polityka handlowa: państwo członkowskie nie może samo podpisać umowy handlowej z krajem trzecim. I filar różni się od II i III, bo są w nim jednolite, ponadnarodowe akty prawne, ustanawiane przez instytucje Wspólnot Europejskich oraz dlatego, że jest utworzony na podstawie TWE, a nie TUE.
§ II filar (unia polityczna) – polityka zagraniczna i bezpieczeństwa – powstał wraz z TUE.
§ III filar (unia policyjno – sądownicza)
Wyróżniamy 5 ponadnarodowych aktów prawnych, obowiązujących w I filarze. Są to: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, opinie i zalecenia. Pierwsze 3 są wiążące, a opinie i zalecenia – niewiążące. Podstawowym źródłem tych aktów prawnych jest artykuł 249 TWE.
§ Rozporządzenia – ma zastosowanie ogólne, obowiązuje w całości, stosuje się bezpośrednio na wszystkich państw członkowskich. Adresatem są państwa członkowskie i poszczególne jednostki (osoby prawne i fizyczne). Rozporządzenia można porównać do ustaw. Są stosowane bezpośrednio (z chwilą opublikowania w dzienniku urzędowym Wspólnot Europejskim zaczynają obowiązywać we wszystkich krajach). Nie trzeba go już wprowadzać do porządku krajowego; ew. kolidujące przepisy krajowe trzeba usunąć. Ujednolica prawo wspólnotowe. Rozporządzenia dotyczą głównie prawa celnego, WPR, WPHZ (Wspólna Polityka Handlu Zagranicznego), WP Transportowa.
§ Dyrektywa – wiąże co do zamierzonego celu każde państwo członkowskie, pozostawiając władzom krajowym wybór środków. Adresatem dyrektyw są wyłącznie państwa członkowskie (jedno, kilka lub wszystkie). Dyrektywa nie może być źródłem uprawnień lub obowiązków jednostek (osób prawnych i fizycznych). Muszą one być zaimplementowane do porządków krajowych. Dopiero wtedy osoby prawne i fizyczne mogą domagać się swych praw przed sądem krajowym. Termin implementacji dyrektywy jest podany w części końcowej aktu, przeważnie to ok. 1-3 lata. Dyrektywa harmonizuje prawo europejskie. Dotyczą głównie przepływu usług, osób, towarów, kapitału (4 narzędzia tworzące rynek zewnętrzny).
§ Decyzja – obowiązuje w całości tych, do których jest skierowana. Nie jest to zbiór jednorodnych aktów prawnych. Każda decyzja może dotyczyć innego sektora czy firmy. Adresatem decyzji są państwa członkowskie i osoby prawne.
§ Zalecenia i opinie – adresatem są instytucje wspólnotowe, państwa członkowskie, osoby prawne.
Podejmowanie decyzji w UE
Władza ustawodawcza jest w rękach 3 instytucji (by nie dochodziło do monopolizacji): Komisja Europejska, Rada UE i Parlament Europejski. KE to 27 komisarzy (po 1 z każdego kraju), w zupełności niezależnych od samych krajów. PE to 785 eurodeputowanych. RUE to 27 ministrów (zawsze w innym składzie, bo wyróżniamy RUE na sektory, np.: rolnictwa, transportu czy HZ). TUE to najważniejszy organ prawodawczy we Wspólnocie Europejskiej.
UE posiada monopol inicjatywy ustawodawczej: jako jedyna instytucja ma prawo zgłaszania projektu aktu prawnego. KE przesyła go do PE, a ten w zależności od procedury współuczestnicy w tworzeniu prawa. Są 4 procedury: współdecydowania, konsultacji, współpracy i zgody. Ostateczną decyzję o uchwaleniu aktu prawnego podejmuje RUE.
§ Procedura konsultacji – parlament nie miał prawa zgłaszania poprawek do aktu zgłaszanego przez KE. Może jedynie wydać opinię (nie jest ona wiążąca dla adresata).
§ Procedura współpracy – parlament może zgłosić poprawkę do projektu aktu prawnego, ale RUE może jej nie uwzględnić poprzez głosowanie jednomyślne. Gdyby jednak RUE zgodziła się z poprawką, to głosuje większością kwalifikowaną.
§ Procedura współdecydowania – w 1. czytaniu PE może odesłać projekt do KE. Są maksymalnie 3 czytania, w przypadku rozbieżności między RUE a PE powoływany jest komitet pojednawczy, który obraduje, aż dojdzie do kompromisu.
§ Procedura zgody: PE wyraża zgodę na podjęcie danej decyzji przez RUE (musi to zrobić); funkcjonuje przy niektórych umowach międzynarodowych.
Warto zwrócić uwagę na: dyrektywa a rozporządzenie, 3 filary, 4 procedury. Pamiętaj, że tylko I filar ma instytucje ponadnarodowe.
Wykład 2: 15.10.2008 – Polityka Finansowa/Budżetowa UE
Polityki gospodarcze w UE:
v Podstawa prawna art. 98-104 TWE
v Przedmiot wspólnego zainteresowania WE
v Realizacja celów UE
v Minimalizacja potencjalnych negatywnych skutków polityk gospodarczych kształtowanych w państwach członkowskich, które mogą być zagrożeniem dla strefy euro
v Może ułatwić poparcie społeczne dla reform krajowych
Główne postanowienia artykułów TWE: polityki gospodarcze państw członkowskich powinny przyczyniać się do realizacji celów WE, zakaz udzielania przez EBC (i krajowe BC) pożyczek na pokrycie deficytów, zakaz uprzywilejowanego dostępu do instytucji finansowych, WE i państwa członkowskie nie odpowiadają za zobowiązania władz publicznych, w nadzwyczajnych okolicznościach Rada UE może przyznać wspólnotową pomoc finansową państwu członkowskiemu, obowiązek unikania przez państwo członkowskie nadmiernego deficytu budżetowego oraz system sankcji za nieprzestrzeganie tego obowiązku.
Formy koordynacji polityk gospodarczych:
v jednolita polityka – polityka pieniężna, kursu walutowego, ścisła koordynacja – w ramach RUE dotycząca salda budżetu państw członkowskich (PSiW)
v luźna koordynacja – polityka dot. jakości finansów publicznych, rynku pracy, reform strukturalnych, rynku towarowego i kapitałowego, kształtowania płac
Główne elementy procesu koordynacji polityk gospodarczych w Unii Gospodarczo – Walutowej:
v Ogólne Wytyczne Polityki Gospodarczej – cała polityka gospodarcza (bez dziedzin gdzie jest polityka jednolita
v Pakt Stabilności i Wzrostu – polityka budżetowa (saldo budżetu, jakość finansów publicznych
v Proces luksemburski – polityka w zakresie rynku pracy
v Proces Cardiff – polityka w zakresie reform strukturalnych rynku towarowego i kapitałowego
v Proces koloński – polityka w zakresie kształtowania płac
v Strategia Lizbońska – cała polityka gospodarcza
Jednolite polityki WE: tylko pieniężna i kursowa.
OWPG państw członkowskich i WE – najważniejszy element koordynacji polityk gospodarczych w UE (kierunki polityki gospodarczej UE, monitoring państw członkowskich dot. realizacji polityk). Tworzony od 1993 w dwóch częściach: dotyczący Unii jako całości (kierunki polityki gospodarczej UE) i wytyczne dla poszczególnych państw.
OWPG – zalecenia dotyczące polityki makroekonomicznej i strukturalnej w średnim okresie. Formalnie przyjmowane co roku przez Radę EUOFIW (RUE w składzie ministrów gospodarki i finansów) po uzyskaniu akceptacji RE. KE co roku dokonuje oceny (w formie raportu) realizacji wytycznych przez państwa członkowskie.
Mocne strony Polski w ocenie KE – postęp we wdrażaniu reform w 2007 był agresywny, choć nieco większy niż w 2006, uwaga poświęcona przedsiębiorczości, podjęcie pierwszych kroków mających na celu zmniejszenie podatkowych obciążeń pracy, priorytetowe potraktowanie aktywnej polityki zatrudnienia, silne powiązania priorytetów w ramach krajowego programu reform ze środkami polityki spójności.
Zalecenia dla Polski – zwiększenie konsolidacji finansów publicznych, uzupełnienie zasady utrzymywania nominalnej kotwicy budżetowej (pułap deficytu) dodatkowe mechanizmy zwiększające kontrolę wydatków publicznych, poprawa warunków dla rozwoju konkurencji w sektorach sieciowych, w tym przez przegląd funkcjonowania urzędów regulacyjnych, zdecydowana kontynuacja liberalizacji rynków energii, kontynuacja reformy publicznego sektora badawczego z naciskiem na prowadzenie badań i rozwoju (R&D) i innowacji, maksymalizacja korzyści z BIZ, podnoszenie poziomu i skuteczności aktywnej polityki zatrudnienia.
Polityka finansowa WE: polityka pieniężna, kursowa, budżetowa; budżet ogólny WE, środki finansowe pozabudżetowe, harmonizacja podatków.
Jednolita polityka pieniężna: główny cel polityki pieniężnej to utrzymanie stabilności cen, wspieranie ogólnej polityki gospodarczej. Wspólnoty i osiągnięcia przez nią celów ogólnych, prowadzona przez EBC, trzy rodzaje instrumentów: operacje otwartego rynku, rezerwy obowiązkowe, inne instrumenty kontroli pieniężnej.
Jednolita polityka walutowa (kursowa): prowadzona również przez EBC, cel to utrzymanie stabilności cen, system kursu euro do innych walut, wysokość kursu euro do innych walut, interwencje walutowe (EBC). Państwa z derogacją traktują ją jako przedmiot wspólnego zainteresowania.
Polityka budżetowa: kształtowanie dochodów i wydatków budżetów występujących na wszystkich szczeblach władzy publicznej, gestia państw członkowskich (specyfika krajów, suwerenność, gestia WE (nadzór salda budżetu/deficytu budżetowego, kształtowanie sytuacji finansów publicznych (dług publiczny).
Przyczyny przyjęcia regulacji traktatowych dot. deficytu budżetowego: ograniczenie możliwego niekorzystnego oddziaływania nadmiernych deficytów na wysokość stóp procentowych na jednolitym rynku finansowym, minimalizowanie ryzyka napięć w polityce pieniężnej wynikające z utrzymywania się nadmiernego deficytu, minimalizowanie ryzyka niewypłacalności państwa członkowskiego.
Pakt Stabilności i Wzrostu – przyczyny powstania: ze względu na brak autonomicznej polityki pieniężnej w strefie euro, nie ma możliwości oddziaływania na gospodarkę za pomocą kursu walutowego lub stóp procentowych. Może to skutkować zbyt ekspansywną polityką fiskalną, co prowadzi do nadmiernego deficytu budżetowego, który w przypadku Unii Walutowej może upływać negatywnie (np.: poprzez wyższe stopy procentowe) również na pozostałe kraje. Ma za zadanie zapobiec rozluźnienia polityki fiskalnej w okresie dobrej koniunktury gospodarczej, kiedy pokusa wykorzystania rosnących wyrobów podatkowych do zwiększenia wydatków jest szczególnie groźna.
PSiW stanowi normy prawne prowadzenia polityki budżetowej w UGW i precyzuje zapisy TWE dot. polityki budżetowej, zał.
Wspólne polityki Unii Europejskiej I – Moje Notatki
Wykład I: 5.03.2009 - Wprowadzenie
Polityki Wspólnot Europejskich:
· Podstawa prawna w Traktacie WE
· Realizacja celów WE
· Minimalizowanie zagrożeń polityk gospodarczych innych państw członkowskich
Zakaz udzielania przez Bank Centralny pożyczek na pokrycie deficytów publicznych.
· Polityka jednolita – polityka pieniężna kursu walutowego
· Ścisła koordynacja – w ramach Rady UE dotyczy budżetu państw członkowskich
· Luźna koordynacja – jakość finansów publicznych, rynku pracy, reform strukturalnych, itp…
Wspólnoty Europejskie – Prawo Wspólnotowe jest ponadnarodowe, tzn. jest ważniejsze niż prawo krajowe.
Elementy procesu koordynacji: Wspólne wytyczne PG > cała PG > polityka jednolita.
Pakt Stabilności i Wzrostu:
· Polityka budżetowa
· Saldo budżetu
· Jakość finansów publicznych
Procesy koordynacji:
· Luksemburski
· Cardiff
· Koloński
· Strategia Lizbońska
Na najwyższym poziomie współpracy jest polityka pieniężna (regulowana przez Europejski Bank Centralny) i polityka budżetowa (regulowana przez Europejski Bank Centralny i Radę UE).
Ogólne Wytyczne Polityk Gospodarczych (OWPG):
· Najważniejszy element koordynacji
· Kierunki polityk i monitoring państw
· Od 1993
· Podzielone na dwie części: UE jako całość + wytyczne dla poszczególnych państw
OWPG zawiera zalecenia polityki makroekonomicznej i strukturalnej w średnim okresie. Przyjmowane są przez Radę ECOFIN (Economic and Financial Affairs Council, pol. Rada do spraw gospodarczych i finansowych), po akceptacji Rady UE co rok. Komisja Europejska co roku dokonuje raportu. Ocenia realizację postawionych wytycznych.
Ocena KE: Mocne strony Polski (2007):
· Postęp we wdrażaniu reform
· Przedsiębiorczość
· Zmniejszenie podatkowych obciążeń pracy
· Aktywna polityka zatrudnienia
· Powiązania priorytetów z polityką spójności (w ramach reform)
Ocena KE: Zalecenia dla Polski:
· Kontrolować wydatki
· Kontrolować deficyt
· Kontynuacja liberalizacji rynków energii
· Zwiększenie konsolidacji finansów publicznych
· R&D
· Polityka zatrudnienia
Polityka Finansowa Wspólnot Europejskich:
· Polityka pieniężna
· Polityka kursowa
· Budżet ogólny WE
· Pozabudżetowe środki WE
· Harmonizacja podatków
Polityka pieniężna:
· Utrzymanie stabilności cen
· Wspieranie OPG
· Prowadzi ją EBC
· 3 instrumenty: operacje otwartego rynku, rezerwy obowiązkowe i inne instrumenty kontroli pieniędzy
Polityka Walutowa:
· Prowadzona przez Radę UE i EBC
· Stabilność cen
· Wysokość kursu euro
· Interwencja walutowa
Państwa z derogacją (te, które jeszcze nie są w strefie euro) traktują ją jako przedmiot wspólnego zainteresowania.
Polityka budżetowa:
· Dochody i wydatki władzy publicznej
Państwa członkowskie: specyfikacja krajów, suwerenność
WE: nadzór nad deficytem i długiem publicznym.
Przyczyny przyjęcia regulacji traktatowych:
· Ograniczenie możliwości niekorzystnego oddziaływania na stopy %
· Minimalizacja ryzyka napięć w polityce pieniężnej
· Minimalizacja ryzyka niewypłacalności państw członkowskich
Wykład II: 12.03.2009 Pakt Stabilności i Wzrostu – polityka budżetowa
Przyczyny powstania:
Elementy PSiW:
1. Część prewencyjna – zapobieganie i nie dopuszczanie do deficytów budżetowych
2. Postanowienia represyjne i odstraszające – w przypadku zaistnienia deficytu /Nie dotyczy państw UE, które nie należą do strefy euro/
chomik_dodo