Rozdz. 13. Rynek nieożywiony czynników produkcji - LITERATURA.pdf - Zofia Dach - Podstawy mikroekonomii - lenka123456

Rozdzial 13

RYNEK NIEOZYWIONYCH CZYNNIKÓW

PRODUKCJI

Obok pracy ludzkiej istnieja nieozywione czynniki produkcji, takie jak zie-

mia i kapital.

Ziemia to czynnik produkcji, który nie jest wytwarzany przez ludzi, lecz da-

ny przez nature. Obejmuje ona powierzchnie oraz to wszystko, co w naturze jest

uzyteczne w procesie wytwarzania (bogactwa naturalne, kopaliny, rosliny etc.).

Przez kapital rozumiemy zasób srodków produkcji stosowanych do wytwa-

rzania innych dóbr, czyli kapital rzeczowy (fizyczny), np. budynki, maszyny,

pojazdy. Zasoby kapitalu rzeczowego i ziemi tworza realny majatek kraju.

Miano kapitalu otrzymuja równiez wszelkie fundusze pieniezne, przezna-

czone na cele produkcyjne oraz papiery wartosciowe. Fundusze te nazywamy

kapitalem finansowym.

Nalezy odróznic zasoby od strumieni oraz ceny zasobów od dochodów, któ-

re przynosi ich zuzycie.

Zasobem kapitalu nazywamy wielkosc kapitalu istniejacego w danym mo-

mencie. Rozpatrujac jednak naklady kapitalu jako czynnika produkcji, mamy do

czynienia ze strumieniem uslug swiadczonych przez dany zasób kapitalu

w okreslonym czasie. Analogicznie mozemy mówic o cenie zasobów oraz wy-

nagrodzeniu za uslugi swiadczone przez kapital i ziemie.

13.1. Popyt i podaz na rynkach ziemi i kapitalu

Popyt na zasoby kapitalowe i ziemie mozna analizowac w podobny sposób

jak popyt na prace.

Przedsiebiorstwu oplaca sie angazowac kapital (ziemie) do mo-

mentu zrównania sie wartosci produktu krancowego kolejnej jed-

nostki czynnika produkcji z jego cena.

252

Zrównanie to wyznacza wielkosc popytu przedsiebiorstwa na dany czynnik

produkcji i jest równoczesnie warunkiem maksymalizacji zysku przedsiebior-

stwa44.

Krzywa popytu fIrmy na ziemie (kapital), jak równiez krzywa popytu ryn-

kowego (która jest suma popytów poszczególnych fIrm) nachylona jest w dól, co

obrazuje rys. 13.1. Przy cenie P2 popyt na dany czynnik produkcji wynosi Ql.

Natomiast gdy cena danego czynnika spadnie z poziomu P2 do P\, jednoczesnie

zmniejszy sie wartosc produktu krancowego danej fIrmY i zwiekszy ona swój

popyt na ten czynnik produkcji z Ql do Q2. Zmiany cen czynników produkcji

powoduja wiec przesuwanie sie wzdluz krzywej popytu (rys. 13.1a). Z kolei

wzrost popytu na dany zasób czynnika produkcji spowoduje wzrost podazy pro-

duktu finalnego wytwarzanego przez firme (fIrmy) i spadek ceny produktu. Po-

niewaz wartosc produktu krancowego ustalana jest przez pomnozenie produktu

krancowego przez cene produktu, spadek ceny produktu przesunie krzywa po-

pytu w prawo (D3), wzrost zas ceny produktu - w lewo (D2), w stosunku do wyj-

sciowej krzywej popytu (Dl) - rys. 13.lb. Podobne reperkusje wywola zmiana

techniki i technologii, która bedzie uzalezniona od cen czynników produkcji

(zwlaszcza pracy i kapitalu). Spowoduje ona przesuwanie sie krzywych popytu

na dany czynnik produkcji w lewo (spadek) lub w prawo (wzrost popytu).

cena

zasobu

cena

zasobu I D)

p,r-~

Pll

I I

: :

wielkosc

zasobu

wielkosc

zasobu

Rys. 13.1. Krzywe popytu na czynniki produkcji

Nawiazujac do powyzszej analizy, popyt na czynniki produkcji nazywamy

popytem pochodnym (wtórnym) w stosunku do popytu na produkty wytwarza-

44Zasada ta jest tozsama z zasada optymalnych decyzji produkcyjnych firmy, omówionych

w rozdziale 9.

ó=-

253

ne przez firme (firmy). Ten ostatni zas zalezy od poziomu cen produktów firmy

(firm).

Jesli chodzi o podaz nieozywionych czynników wytwórczych jest ona zróz-

nicowana w zaleznosci od stopnia ich dostepnosci i mozliwosci dostosowania do

zglaszanego przez rynek zapotrzebowania. Glówna róznica miedzy np. rynkiem

kapitalu a rynkiem pracy polega na tym, ze zarówno dla przedsiebiorstwa, jak

i danej galezi produkcji, kapital w krótkim okresie jest mniej elastyczny niz na-

klady pracy. Naklady pracy mozna zwiekszyc lub zmniejszyc dosc szybko,

natomiast zainstalowanie dodatkowych maszyn lub powiekszanie innych ele-

mentów kapitalu rzeczowego wymaga dluzszego czasu. W dlugim okresie

zwiekszenie lub zmniejszenie kapitalu nie nastrecza trudnosci. Tak wiec ela-

stycznosc podazy kapitalu wzrasta w dlugim okresie.

Inaczej jest w przypadku ziemi. Jej ogólna podaz okreslona jest przez wa-

runki naturalne i nie moze byc zwiekszona ani w krótkim, ani w dlugim okresie.

Podaz ziemi nie reaguje na cene, czyli jest calkowicie nieelastyczna. Wzajemne

relacje miedzy popytem i podaza czynników produkcji przy podazy calkowicie

nieelastycznej i podazy elastycznej przedstawione sa na rysunku 13.la i b.

cena

D2,

, , , , , ,

, , , ,

P2ID~~ 1~ , , , , , , , , , , , D2

D2,

'. .

Pz 1

'E2

I ,

wielkosc zasobu

Qz wielkosc zasobu

Rys. 13.2. Równowaga na rynkach nieozywionych czynników produkcji:

a - przy podazy calkowicie nieelastycznej, b - przy podazy elastycznej

Na rynku czynników produkcji o podazy sztywnej (calkowicie nieelastycz-

nej) zmienia sie wylacznie cena, która zalezy od popytu rynkowego. Równowa-

ga rynkowa dla takich rynków powstaje w punkcie przeciecia sie krzywych po-

PYtu (D!, D2) z krzywa podazy (S) - rys. 13.la. Z kolei na rynku o podazy

elastycznej równowaga rynkowa nastepuje w wyniku zmian zarówno po stronie

ceny, jak i podazy zasobów (rys. 13.lb).

254

13.2. Formy dochodów z nieozywionych czynników produkcji

Oczywiste jest, ze uslugi czynników produkcji musza byc w odpowiedni

sposób wynagradzane. W poprzednim rozdziale omówilismy place jako wyna-

grodzenie za podstawowy czynnik produkcji, jakim jest praca. Obecnie zajmie-

my sie formami dochodów, które przynosza pozostale czynniki produkcji, a wiec

ziemia i kapital.

13.2.1. Renta ekonomiczna

W potocznym uzyciu slowo "renta" oznacza platnosc za uzywanie cudzej

wlasnosci (czynsz dzierzawny, oplata za wynajem lokali, maszyn, samocho-

dów).

Dla ekonomisty renta, a scislej renta ekonomiczna, to kazda plat-

nosc uzyskana za uzycie zasobu czynnika produkcyjnego, która prze-

kracza jego koszt alternatywny.

13.2.1.1. Czysta renta ekonomiczna

Jezeli dany czynnik produkcji ma tylko jedno zastosowanie, ma zerowy

koszt alternatywny. Przychody pieniezne, które uzyskiwane sa z jego uzycia,

beda stanowily czysty zysk, czyli czysta rente ekonomiczna. Teoretycznie, za-

soby, które uzyskuja czysta rente ekonomiczna, nie moga byc uzyte w jakim-

kolwiek innym zastosowaniu. Podaz tego typu czynników jest stala (sztywna)

i krzywe podazy sa pionowe (calkowicie nieelastyczne) - rys. 13.3. Przykladem

tego rodzaju zasobu moze byc parcela budowlana w sródmiesciu Krakowa lub

jakas wyjatkowa dzialka pod uprawe. Zalózmy, ze posiadamy bardzo szczególny

kawalek ziemi, który ma tylko jedno zastosowanie, np. mozna na nim uprawiac

tylko winogrona. Cena uzytkowania tej ziemi (Pl) pomnozona przez wielkosc jej

obszaru (Ql) stanowi czysta rente ekonomiczna. Obrazuje ja pole prostokata

OPIEIQI. Gdyby popyt na te ziemie byl wyzszy - D2 zamiast Dl, cena jej uzyt-

kowania (najmu, dzierzawy) wzroslaby z Pl do P2. Wielkosc podazy tej ziemi

pozostaje bez zmian, ale platnosc za jej wykorzystanie (czysta renta ekonomicz-

na) wzroslaby w tej sytuacji i objelaby pole OP2E2QI.

255

cena

wielkosc zasobu

Rys. 13.3. Czysta renta ekonomiczna

Czysta renta ekonomiczna jest wydatkiem, jaki musi poniesc dzierzawca

dzialki ziemi z tytulu jej najmu, i dochodem dla jej wlasciciela. Gdyby dzialka

ziemi zostala sprzedana dzierzawcy, wówczas on przejalby prawo do renty.

Z podobna sytuacja - jak opisana powyzej - mamy do czynienia w przypad-

ku czynników produkcji, które sa niemozliwe do powielenia, np. wybitne talen-

ty. Mozna powiekszac obszary uprawne ziemi, intensyfikowac zbiory róznymi

metodami, ale nie mozemy stworzyc takich geniuszy jak Penderecki, Pavarotti

czy Newton.

Ze wzgledu na specyficzne wlasciwosci tego rodzaju talentów, wynagrodze-

nie za nie musi byc znacznie wyzsze anizeli normalna placa, a wiec za niepowta-

rzalnosc talentów otrzymuja WYnagrodzenienadzwyczajne, czyli czysta rente

ekonomiczna (rys. 13.4).

placa

,'i

wielkosc

zasobu

Rys. 13.4. Renta ekonomiczna za uslugi wybitnych talentów

Rozdz. 13. Rynek nieożywiony czynników produkcji - LITERATURA.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: