(zaliczenie z oceną - 12. 06.)
SOCJOLOGIA GOSPODARCZA
Tematy:
1. Wprowadzenie
2. Socjologiczna koncepcja osobowości i grup społecznych
3. Więź społeczna, rola instytucji społecznych, elementy i kontrola społeczna
4. Zbiory i zbiorowości społeczne
5. Aspekty organizacji społecznych i społeczno – gospodarczych
6. Społeczne aspekty współczesnych gospodarek
7. Co to jest przedsiębiorstwo i pieniądz?
8. Patologie społeczne
9. Socjologiczne aspekty pracy
Data: 20. 02. 2001r.
Socjologia – nauka o związkach człowieka ze społeczeństwem, badająca związki między ludźmi. Rozróżnia następujące struktury społeczne: grupy, klasy, warstwy. Nauka o bycie człowieka i społeczeństwa.
Socjologia bada społeczeństwo w ujęciu (teorie):
· statycznym – badania przekrojowe w danym momencie
· zmian – ujęcie dynamiczne, badanie rozwoju (np. rozwody).
Socjologia szczegółowa:
Wsi, miasta, wojska, medycyny, środowiska akademickiego itp.
Różnice między socjologia a innymi naukami.
Funkcje socjologii (prof. Górecki):
· diagnostyczna – rozpoznanie sprawy
· apologetyczna – angażowanie się po jednej stronie. Socjologia angażuje się po to, aby przedstawić prawdziwą tezę (obiektywizm).
· demagnatorska – podważanie twierdzeń ideologów, że to, co wymyślili jest najlepsze (np. Władza twierdzi, że jest dobrze, socjologia przeprowadza sondaż, z którego wyników wychodzi, że jest źle).
· teoretyczna – uogólnianie, tworzenie teorii
· socjoteczniczna
Diagnostyka i teoria dotyczy wszystkich nauk.
Powstała w połowie XIX w. Wcześniej wyrażała się w filozofiach i myślach społecznych. W 1838 r. francuski uczony August Comte wymyślił pojęcie “socjologia”, socjo (łac.) – społeczeństwo, logo (gr.) – wyraz, słowo, nauka.
Pierwszym twórcą teorii socjologii był Spencer.
Polska socjologia jest znacząca na świecie. W czasie socjalizmu socjologia istniała tylko w Polsce.
Socjologia weszła na uczelnie w latach 20 – XX w.
W Polsce najbardziej znanym socjologiem jest prof. Zdaniecki.
Zdaniecki i Tomas napisali książkę “Chłop polski w USA i Europie Zachodniej” – napisana na podstawie listów.
Nauka musi mieć:
1. Własny przedmiot badań
2. Własna metodologię badań:
· dokumenty
· zastane informacje i dokumenty
· wywiady:
ü skategoryzowane – jest kilka możliwości, jedna lub kilka trzeba wybrać
ü nie skategoryzowane – pytanie otwarte
· obserwacje:
ü bezpośrednie – obserwacja ludzi i ich zachowań
ü pośrednie – za pomocą dokumentów
Socjologia gospodarcza powstała na początku XX w. W niektórych krajach (np. we Francji) socjologia była przeciwwagą dla ekonomii. Wg ekonomistów ludzie dzielą się na tych, którzy wytwarzają i nie wytwarzają PKB. Socjologia jest temu przeciwna, ponieważ ci, którzy go tworzą mają większe prawa do jego podziału (np. nauczyciele nie tworzą PKB i przez to byli gorzej traktowani).
W Niemczech była większa symbioza między ekonomistami i socjologami. Uważali, że jest miejsce dla tych i dla tych.
W Polsce ekonomiści i socjologowie nie walczyli ze sobą, a wręcz przeciwnie wspierali się (sytuacja polityczna).
Data: 06. 03. 2001r.
Koncepcja człowieka i jego osobowości
Rozważania o człowieku zaczęły się już w Starożytności.
Trójca filozofów: Sokrates, Platon, Arystoteles
Monoteizm – Bóg kieruje wolą człowieka
Politeizm – Bogowie byli lepsi od ludzi, ale nie wszechmogący. Religia bardziej liberalna i tolerancyjna.
W starożytności uważano, że człowiek jest jedyną istotą, która myśli.
Obecnie – człowiek myśl abstrakcyjnie (uogólnienie zjawisk), zwierzęta myślą (reagują).
Intelekt człowieka – ludzi różni to czy myślą bardziej abstrakcyjnie czy konkretnie. Socjologia jest nauką abstrakcyjną.
Filozofia: humanistyczna, humanitarna, naturalistyczna
Porównanie człowieka z przyrodą (fauną i florą). Zakładano, że człowieka powinno się badać tak samo jak chemię czy fizykę. Mamy podobne procesy fizjologiczne oraz psychiczne jak ssaki. Pogląd taki istniał do końca XVIII w. Froyd – człowiekiem kieruje popęd seksualny
Średniowiecze (teologia)
Głównym celem życia człowieka jest wrócenie do Boga.
Hedonizm – przyjemność
Ateizm – praca przymusowa – kara za grzechy przodków. Celem życia jest pójście do nieba.
Odrodzenie
Powrót do humanizmu starożytnego – wszystko, co ludzkie nie jest nam obce.
Humanizm (XIX w.) – człowiek jest podmiotem życia i twórcą wszystkiego.
Osobowość – zespół czynników (cech) zmiennych i względnie stałych. Cechy te mogą być dziedziczne i nabyte. Są pewną właściwością danej jednostki, które odróżniają ja od innej jednostki.
Niektórzy twierdzą, że człowiek jest nie tylko jednostką fizyczną (ma rękę czy nogę), ale jest posiadaczem myśli i cech charakteru. Ważniejsze jest jak człowiek myśli i jakie ma poglądy.
Geneza osobowości.
Osobowość składa się z 3 czynników (elementów, predyspozycji):
¨ Biogenne – właściwości anatomiczne, odruchy, popędy, potrzeby biologiczne, poczucie głodu. Są to cechy dziedziczne.
¨ Psychogenne – uczucie wzruszenia, afekty, nienawiść, zazdrość, pamięć, pewne zdolności itp. Mogą być dziedziczne i nabyte.
¨ Socjogenne – wywodzące się z wpływu społeczeństwa na daną jednostkę (wartości, normy, wzory zachowań). Nabywane przez całe życie pod wpływem społeczeństwa.
Socjalizacja – wychowanie i przygotowanie człowieka do życia w społeczeństwie. Przygotowanie do życia w nim.
Istota społeczna (wywodzi się, aż od Arystotelesa) – człowiek poza społeczeństwem nie byłby człowiekiem (nie może funkcjonować poza nim)
Cechy składowe osobowości:
1. Jaźń – poczucie własnego ja oraz odrębności zarówno fizycznej jak i psychicznej. Przekonanie, kim się jest. Jak powinniśmy się zachowywać? Subiektywna – nasze wyobrażenie o sobie
Odzwierciedlona – nasze przypuszczenie, co inni o nas myślą.
2. Biologiczne – procesy przemiany materii, głód, pragnienia, popędy, płeć, procesy dojrzewania, gruczoły, układ nerwowy. Nie wiadomo jak duży wpływ mają na naszą osobowość. Popędy są hamowane przez wychowanie.
3. Psychogenne – uczucia, inteligencja, pamięć.
4. Sprzężenie elementów biologicznych i psychologicznych (impulsy biopsychogenne).
5. Socjogenne – socjalizacja, przekazywanie wzorów zachowania, wspólnych wartości. Stosunek człowieka do innych.
Typy osobowości.
Podział I
a) Osobowość introwertyczna – osoby, zamykające się w sobie, nieśmiali, ostrożni, życie budują na własnych doświadczeniach. Mają skłonność do pesymizmu. Cechuje ich wytrwałość w dążeniu do celu.
b) Osobowość ekstrawertyczna – osoby otwarte, śmiałe, umiejące łatwo nawiązać kontakt, pewne siebie, optymiści.
Podział II
a) Wewnątrzsterowne – indywidualiści, liczą na siebie, mają poczucie wiary w siebie, nie oglądają się za siebie ani na boki – prą do przodu. Dążą do celu przy zaangażowaniu dużego wysiłku. Nie zwracają uwagi, co inni o tym myślą. Zachowują się czasami wbrew normą.
b) Zewnątrzsterowni – nie tyle kroczą do przodu, co reagują na otoczenie. Liczą się z opinią innych. Dbają o swoją opinię w środowisku i dobre stosunki z tym środowiskiem. Niekonfliktowi, konformiści.
Podział III
a) Rygorystyczny – nie toleruje rzeczy, które są powszechnie tolerowane.
b) Tolerancyjny – godzi się z czyimiś poglądami, chociaż ich nie popiera
Data: 20. 03. 2001
Więź społeczna i jej elementy składowe
Więź społeczna – ogół styczności, stosunków i współzależności łączące jednostki w różnych zbiorowościach ludzkich. Jest wyznacznikiem wszystkich form życia społecznego.
Elementy styczności więzi:
1. Styczność przestrzenna – więź pierwotna ułatwiająca kontakty między ludźmi (ułatwia dalsze kontakty). Elementem spoiwa jest bezpośrednia styczność między ludźmi (np. autobus, sala kinowa). Styczność ta może, ale nie musi się rozwijać.
2. Styczność psychiczna – zainteresowanie się jednej jednostki z przestrzeni inną jednostką. Może, ale nie musi się rozwijać. Efekt zainteresowania się jedną cechą drugiej jednostki.
3. Styczność społeczna – zainteresowanie dwustronne, chociaż nie musi chodzić o sympatię.
4. Wzajemne oddziaływanie – wszelkie kontakty (materialne, uczuciowe). Może się to odnosić do kontaktów bezsłownych (np. coś akceptujemy, kogoś lubimy).
5. Działania społeczne – bardziej przestrzenne (np. poznanie się). Oparte są na pewnych wzorach, na podstawie, których ludzie oddziaływują na siebie. Działanie społeczne jest skuteczne wtedy, kiedy w efekcie jego działania osiąga się określony cel. Może również wystąpić efekt odwrotny do zamierzonego - szczególnie w działaniach społecznych (np. reformy).
Środki oddziaływania społecznego:
a) Podmiot działania – ten, kto oddziaływuje
b) Przedmiot działania – na czym to działanie polega, jaki cel chce się osiągnąć)
c) Narzędzia działania – często słowne
d) Metody działania – np. media, w określonym celu napisana książka, polecenie, środki przymusu. Wg socjologii lepsze są,metody perswazji niż przymusu.
Stosunki i zależności społeczne
Stosunki społeczne – system unormowanych oddziaływań między partnerami w pełnej dziedzinie (gospodarczej, produkcyjnej, politycznej). W każdym stosunku społecznym występuje zjawisko zależności (dominacja jednej grupy nad drugą np. na tle religijnym) i współzależności.
Zależności:
§ przyczynowe
§ strukturalne
§ funkcjonalne
Współzależności:
§ symetryczna
§ asymetryczna
W skład bardziej rozwiniętych form więzi społecznych wchodzą:
1. Instytucje społeczne
2. Kontrola społeczna
3. Organizacje społeczne
Służą one efektywnemu funkcjonowaniu społeczeństwa.
Elementy (formy) więzi społecznych dotyczące styczności:
A) Ze względu na czas występowania – trwałe i przelotne
B) Ze względu na potrzeby – prywatne i publiczne
C) Ze względu na cechy partnerów – czy traktuje się osobę osobowo czy rzeczowo. Kontakty osobowe są bardziej efektywne niż rzeczowe.
D) Ze względu na kontakt – bezpośrednia i pośrednia. Bezpośrednia – twarzą w twarz. Jest ona bardziej skuteczna, ale nie zawsze możliwa.
Rola społeczna (z terminologii teatru) – zestaw wskazań jak człowiek powinien się zachowywać w pewnej roli. Mogą to być zestawy formalne (np. dyrektor) i nieformalne (np. ojciec).
Konflikty ról społecznych – szef w pracy wymaga, czego innego niż żona i dzieci w domu.
Podział ról:
§ role modelowe (idealne) – takie, jakie powinny być
§ role rzeczywiście spełniane
Interakcja – akcja – reakcja, jej uczestnicy wzajemnie na siebie oddziałują. Zakłada uczestnictwo 2 osób, stron. Odbywa się w określonym celu, skierowana jest do określonej osoby. Przeżywanie pewnych odczuć, porządkowanie pewnych opinie o drugim człowieku (fizyczne, werbalne – głos. Gestykulacja, gesty ciała).
Życie bez interakcji nie miałoby tego interesującego charakteru.
Data: 03. 04.
Kontrola społeczna – kontrola ludzi nad ludźmi, wzajemna kontrola społeczna. Zjawisko to zdefiniował amerykański socjolog Edward Ross. Kontrolę tą głównie spełnia społeczeństwo nad jego członkami. Jest to zamierzone panowanie społeczeństwa nad jednostkami. W przeciwieństwie do działań niezamierzonych to jest świadome postępowanie. Stosuje nawet pewne środki przymusu (normy społeczne), które ludzie akceptuje.
Kontynuatorzy Rossa zrezygnowali z określenia “zamierzone”. W każdej kulturze pewne wzory są akceptowane a pewne nie – jest to zakorzenione w świadomości ludzkiej.
Kontrola produktów a kontrola społeczna.
1. Normy produktów są ściśle określone, wymierne. W społeczeństwie zachowania i normy nie są tak ściśle określone.
2. Gdy produkt jest niezgodny z przewidywanymi normami to nie powinien on znaleźć się na rynku. Jeśli chodzi o społeczeństwo, to nie można wyrzucić jednostki ze społeczeństwa.
3. Jeżeli jakiś produkt zostanie wyprodukowany nie zgodnie z normami – to ma to zawsze negatywne następstwa. W społeczeństwie nie zawsze tak jest. Mogą wystąpić pozytywne zjawiska – np. kiedy ktoś przestaje przestrzegać tradycyjnych norm, przyczynia się do postępu.
¨ Konformista – to ten, kto podporządkowuje się normom społecznym (nie ma żadnego ale).
¨ Nonkonformista – obala pewne normy.
Obok pojęcia socjalizacji istnieje pojęcie internalizacji – jest to uznanie tego, co nam wpoiło społeczeństwo za nasze własne zasady.
Źródła norm i postępowań normatywnych
1. Obyczaje i zwyczaje – zwyczaje są bardziej neutralnie społecznie (np. ranne mycie). Normy zwyczajowe często przechodzą w normy prawne.
2. Sprawa moralności – sublimacja obyczajów (uświęcanie czegoś), choć z drugiej strony obyczaje są negatywnie oceniane przez etykę (np. rasizm, grabież pokonanych).
3. Religie – nauczają pewnych wzorów zachowań.
4. Normy prawne – najbardziej skodyfikowane, ujęte w kodeks
Zarówno normy prawne jak i moralne mogą być przez siebie wzmacniane (np. normy prawne wzmacniają normy moralne), ale mogą wystąpić również między nimi konflikty (np. rozwody).
...
zdzis5