filozofia(2).doc

1. Pochodzenie nazwy filozofia.

Termin filozofia powstał w wyniku połączenia dwóch starogreckich słów, mianowicie: fileo (kocham) i sofia (mądrość). W dosłownym tłumaczeniu zatem filozofia to tyle co "umiłowanie mądrości". Jako pierwszy użył tego wyrażenia Pitagoras. Chciał on przez to dać do zrozumienia, że mądry w ścisłym znaczeniu tego słowa (sofos) może być jedynie Bóg. Człowiek zaś w najlepszym razie może dążyć do tego, aby na miarę swoich sił zbliżyć się jakoś do wspomnianego ideału. Chodzi tu o życie w pełni rozumne, w którym spełnia się istota człowieka. W tym sensie filozofia, nie będąc czymś koniecznym do życia jako takiego, okazuje się jednak niezbędnym warunkiem życia dobrego. Tak naprawdę bowiem winniśmy sobie uświadomić, że określenie homo sapiens nie znaczy wcale "człowiek myślący", lecz - "człowiek mądry"

2. Źródła doświadczenia filozoficznego.

Źródła doświadczenia filozoficznego:
a) doświadczenie - nauka ta wychodzi od doświadczenia potocznego (kształtuje się w naszym powszednim byciu w świecie) a dokładnie od języka potocznego, opisującego, zdającego sprawę z tego doświadczenia. Bycie w świecie daje nam jakiś obraz rzeczywistości, jakoś określa rozumienie tej rzeczywistości
b) zdziwienie - filozofia powstała wtedy, kiedy ludzie zaczęli się dziwić tzn. kiedy powszedni obraz świata zaczął im nie wystarczać, kiedy spotykali się z czymś takim czego nie wyjaśniał im język potoczny, z czymś czego nie dawało się zrozumieć na gruncie zastanej wiedzy. Filozofia rodzi się wtedy, gdy stawiamy znak zapytania przy tym co wiemy
c) wątpienie - zaczynamy się pytać, czy to rzeczywiście jest tak jak się ludziom wydaje, czy możemy być pewni tego co wiemy, czy obraz świata przez nas wytworzony jest pewny. Np. Kartezjusz, który chciał aby nasza wiedza charakteryzowała się pewnością, postarał się metodycznie spróbować w co da się zwątpić. Filozofujemy dlatego aby to zwątpienie znieść, dotrzeć do takiej prawdy, której nie da się podważyć. 

3. Zdziwienie jako doświadczenie filozoficzne.

zdziwienie - filozofia powstała wtedy, kiedy ludzie zaczęli się dziwić tzn. kiedy powszedni obraz świata zaczął im nie wystarczać, kiedy spotykali się z czymś takim czego nie wyjaśniał im język potoczny, z czymś czego nie dawało się zrozumieć na gruncie zastanej wiedzy. Filozofia rodzi się wtedy, gdy stawiamy znak zapytania przy tym co wiemy. 

Zdziwienie pojawia się, kiedy nie rozumiem w jaki sposób coś działa, chociażby następowanie po sobie pór roku; wtedy tworzę określony system przekonań, np. uwzględniający bogów, aby sprostać takiemu zdziwnieniu.

4. Wątpliwości jako doświadczenie filozoficzne.

Wątpliwość pojawia się gdy zaburzone zostaje wcześniej ustalone

postrzeganie świata, np. gdy wszyscy mówią że każdy powinien założyć

rodzinę i mieć dzieci, a tymczasem pojawiają się pewne przesłanki

stojące za tym, że samotni ludzie też sobie dobrze radzą.

5. Filozofia a nauki szczegółowe.

Różnice:

1. Zakres badań: filozofia zajmuje sie badaniem świata jako całości bądz dużego jej fragmentu, zaś nauki szczegółowe- poszczególnych jego elementów.

2. Pełnienie funkcji: nauki szczegółowe za główne swoje zadanie uważają opis i wyjasnienie badanej rzeczywistości, zaś filozofia najczęściej stara się ponadto badaną rzeczywistość ocenić w kategoriach ideowo-moralnych i politycznych.

3. Rodzaj podejmowanych problemów: nauki szczegółowe podejmują głównie takie problemy, które można rozwiazać w drodze precyzyjnego badania danego fragmentu rzeczywistości, zaś filozofia- takie, których rozwiązanie wymaga wiedzy o wielu jej fragmentach a nawet o wszystkich, których istnienie sobie uświadamiamy.

Związki:

Filozofia dostarcza naukom szczegółowym systemu zasad i postulatów z ogólnej teorii poznania. Dla nauk szczegółowych dużą wartość przedstwiają filozoficzne dociekania z zakresu meta nauki, która zajmuje sie między innymi analizą logiczną badania naukowego i logicznej struktury jego wyników, zasadami myslenia teoretycznego. Filozofia pomaga naukom szczegółowym uświadomić sobie społeczne konsekwencje dokonanych odkryć naukowych.

>>>>>>>nauki szczegółowe :
1. Nauki te są empiryczne, tzn. ich przedmiot jest wycinkiem świata doświadczalnego. Wykazane związki opisowe i przyczynowe dają się w tym wycinku potwierdzić i nie wychodzą poza niego. Nauki realne wyjaśniają elementy empiryczne przez inne elementy empiryczne
2. Nauki realne są zredukowane tematycznie, tzn. ich przedmiot zostaje ograniczony do pewnego określonego punktu widzenia z pominięciem innych punktów widzenia.
3. Nauki realne są metodycznie abstrakcyjne, tzn. ich temat może być badany w taki tylko sposób, na jaki pozwala metoda; to co się nie mieści w zasięgu określonej metody, nie należy do tematu i zostaje pominięte.
Nauki szczegółowe zajmują się ściśle określonym wycinkiem przyrody albo kultury, filozofia natomiast zajmuje się całokształtem naszej wiedzy, całą rzeczywistością.Filozofia wychodzi wprawdzie od doświadczenia, ale nie zatrzymuje się na nim. Pyta ona o ostateczne warunki i źródła doświadczenia. Wychodzi od doświadczenia i pyta co leży u podstaw doświadczenia . Otóż te warunki i źródła doświadczenia nie są czymś empirycznym, nie są jednymi z rzeczy danych w doświadczeniu, filozofii więc chodzi o nieempiryczne warunki i źródła tego, co empiryczne, ponieważ elementów empirycznych nie da się do końca wyjaśnić przez inne elementy empiryczne. Inną różnicą jest to ,że filozofia pyta o całość, nie dokonuje redukcji tematycznej. Filozofia też nie zakłada żadnej metody. Filozof sam szuka swej metody. Nauki realne nie podejmując pytania o całość doświadczenia nie znają również pełnego zasięgu swych wypowiedzi. Dyscypliny, umożliwiające postęp technologiczny i ekonomiczny, nie znają skutków rozwijanych przez siebie technologii i struktur w kontekście całości ( takiej jak np. zagrożenie środowiska naturalnego, zmiany struktury społecznej itp. )

6. Pytania empiryczne i pytania filozoficzne.

Pytania empiryczne to poszukiwanie przyczyn-pytania ścisłe,
filozoficzne pytają o sens , cel, i wybiegają daleko poza ramy ścisłego myślenia,
Empiryczne np Ile złotych kosztuje browar? Ile zębów ma lew? Jakie są złoża kawy w Ekwadorze? filozoficzne: Czym jest browar(mając na myśli moje subiektywne odczucia wewnętrzne, Czym jest Bóg, Czemu nam sie nie chce, tak jak nam się chce? 

Małgorzata FafińskaOstrowin, OlsztynMałgorzata FafińskaOstrowin, Olsztyn

488

7. Filozofia a religia.

Filozofia w swojej historii utrzymuje związki z religią. Wielu wybitnych filozofów było ludźmi głęboko wierzącymi. Początków filozofii należy jednak szukać w opozycji do myślenia religijnego, w podawaniu w wątpliwość uznawanych wierzeń. W średniowieczu filozofia była całkowicie podporządkowana teologii i miała służyć rozumowemu wyjaśnianiu prawd danych przez Objawienie. W epoce nowożytnej niektóre filozoficzne nurty miały nastawienie areligijne lub antyklerykalne (oświecenie, marksizm, scjentyzm, pozytywizm). Szczególnie krytykowane były religie w formie zinstytucjonalizowanej.
Religia – specjalny typ działań człowieka , globalno-poznawcze osobowe odniesienie życia człowieka do Boga.
Filozofia – podejmuje problemy człowieka, które nadają sens ludzkiemu życiu. Kontemplacja i interpretacja świata, próba wyjaśnienia jego struktury, genezy uzasadnień. Utożsamimy ją z rozumnością, stąd religia powinna oznaczać poszukiwanie w niej rozumności. Filozofia często oparta jest o abstrakcję, jest bardzo ogólna.
 

Ewelina GotowiecDłużec/Kętrzyn/OlsztynEwelina GotowiecDłużec/Kętrzyn/Olsztyn

308

8. Filozofia a sztuka.

Kant miał sporo do powiedzenia na temat sztuki, a dokładniej czym jest dzieło sztuki i czym różni się ono od ciekawie namalowanego obrazka. - Dzieło sztuki od dobrego rzemiosła różni się uczuciami którymi w na wywołuje; mogą to być poczucie wznisłości czy obcowania z czymś niesamowitym, nieziemskim, niemalże religijnym. Dlatego właśnie Kościół tak intensywnie korzystał niegdyś z obrazów natury religijnej - były one doskonałą formą postawienia ludzi przed doświadczeniem boskości.

9. Podstawowe problemy filozofii ( na podstawie przypowieści
Platona o jaskini ).

Jaskinia Platona, filoz. metafora występująca w Państwie Platona, przedstawiająca uwięzionych w jaskini ludzi, przykutych do skał łańcuchami, którzy oglądają jedynie cienie (zjawiska) prawdziwej rzeczywistości; jest to syntetyczny skrót dyskursu filozoficznego na
temat poznania idei; metafora jaskini Platona  odegrała znaczącą rolę w filozofii. Ludzie ci po pewnym czasie przestają odczuwać ucisk kajdan   zdaje im się, że widzą żywot wolny i niezależny. Cienie, z którymi obcują poczynają im się jawić jako coś, co istnieje realnie, co ma byt samodzielny, co stanowi rzeczywistość prawdziwą. Zdaniem Platona taka jest sytuacja człowieka, który żyje w świecie pozoru, prowadzi pustą egzystencję bez wartości i celu, jego wiedza jest urojeniem. Ale ów człowiek ma szansę wyzwolić się z kajdan wyjść na światło dnia może osiągnąć prawdę i radość swojego życia i właściwy sens   wysiłkiem duszy, którą określał jak nieśmiertelną i należącą do świata wiecznego. Jako istoty cielesne przynależymy do świata tworów materialnych. To właśnie ciało jest źródłem naszej ułomności, to ono stanowi łańcuch wiążący nas ze światem pozoru, albowiem rzeczywistość materialnych
przedmiotów nie jest rzeczywistością prawdziwą. Przedmioty należące do świata zmysłów powstają, ulegają modyfikacji i giną. Są niedoskonałe. Doskonałość stanowi pełnię, jest ona ze swojej istoty wieczna i niezmienna, nie ma ograniczeń w czasie i przestrzeni. Ponad światem zmysłów istnieje byt prawdziwy, którego cechą jest pełnia i doskonałość. Jest to byt niematerialny sfera wiecznych i niezmiennych idei. Tylko idee istnieją naprawdę. Rzeczy cielesne powstają i przemijają, znajdują się między bytem i niebytem, istnieniem i nieistnieniem, są jedynie odbiciem. Nie mają egzystencji samoistnej, ich byt uzależniony jest od idei. Odciskając się w materialnym tworzywie idee stanowią źródło rzeczy. Ale tworzywo jest ulotne, ulega deformacji i rozkładowi. Dlatego rzeczy pozostają czymś ograniczonym niedostatecznym, złym, czyli godnym pogardy.    To właśnie rzeczywistość duchowa jest właściwym celem człowieka i ten, kto ogranicza się do fizycznego bytowania zamyka się w
świecie pozoru. Wiedzie żywot barbarzyńcy, biorąc cienie za to, co istnieje realnie przedkładając mniemanie nad prawdą, a zło nad dobro. Nie przywiązuje się do świata rzeczy. Filozof posiada taką duszę, w której dominuje rozum. Filozofem nie jest ten, kto interesuje się cielesną rzeczywistością, lecz ten, który dotyka tego, co zawsze takie samo i odwracając się od świata pozorów mogą zdobyć prawdziwą mądrość. Mądrość, bowiem to wiedza o tym, co istnieje naprawdę, co jest z samej istoty doskonałe. I dlatego właśnie filozofowie winni rządzić państwem. Celem państwa nie są przecież wartości materialne. Nie idzie o to, aby państwo było bogate, zasobne, potężne, aby obywatele mogli zaspokoić cielesne potrzeby; są to cele pozorne i nierzeczywiste. Państwo powinno przede wszystkim realizować wartości moralne i ideę dobra, na tym polega jego powołanie.

              Platon głosił absolutyzm i obiektywizm w epistemologii; podstawowym problemem był dla niego problem poznania i błędu. Nie utożsamiał wiedzy z prawdziwym sądem, zwrócił uwagę na to, że można głosić trafny pogląd wcale o tym nie wiedząc. Klasyczna definicja wiedzy: wiedza to prawdziwy, uzasadniony sąd.

Wiedza ma swój przedmiot, mianowicie idee i relacje pomiędzy nimi. Musi być ogólna, bo takie są idee. Jest też pewna. Jednakże opinia jest partykularna i pochodzi od zmysłów. Dotyczy zmiennych rzeczy i jest co najwyżej prawdopodobna, nigdy pewna. Dualizm idei i rzeczy ma odbicie w dualizmie episteme i doxa. Metafora jaskini.

Doxa (wiedza o charakterze empirycznym) dzieli się na niewiedzę (ignorancję), tj. opinię bezprzedmiotową, i przeświadczenia na temat świata widzialnego (mają one pewne podobieństwa do wiedzy).

    Episteme (myśl) dzieli się na wiedzę intuicyjną (noesis), mającą wartość najwyższą i prowadzącą do poznania Dobra, i wiedzę dyskursywną (dianoia), wyrażającej się w matematyce, ale nie stanowiącą wiedzy o najwyższej wartości.

   Anamneza – przypominanie sobie przez duszę tego, co poznała przebywając w świecie idei.

10. Podział filozofii ( teoretyczna, praktyczna )

Teoretyczna: ontologia (nauka o bycie jako bycie), filozofia przyrody (filozoficzna nauka o przyrodzie
 w odróżnieniu od empirycznych nauk) antropologia, teologia filozoficzna, teoria poznania (filozoficzna nauka o poznaniu)

Praktyczna:  taki obszar, który jest skoncentrowany na działaniu etyka (nauka o działaniu, mająca znaczenie moralne koncentruje się na jednostce)

11. Filozofowie starożytności – wymienić

Sokrates (469-399 p.n.e.): Sofista, urodził się w Atenach i tam prowadził działalność nauczycielską. Nie pozostawił żadnych pism. Jego poglądy znamy z dzieł jego najwybitniejszego ucznia Platona.

Platon (427-347 p.n.e.): Urodził się w Atenach. Biograf i przekaziciel myśli Sokratesa, jego najwybitniejszy uczeń. Założyciel sławnej Akademii Platońskiej. Przeciwstawiał filozofię wiedzy pozornej, nieprawdopodobnej.

Arystoteles (384 -322 p.n.e.) Uczeń Platona. Założył własną szkołę Liceum. Jego nauka to nauka o ostatecznych zasadach, nauka pierwsza, nauka o przyczynach bytu. (filozofia praktyczna, teoretyczna i logika).

12. Filozofowie średniowiecza – wymienić

a) Św. Augustyn (354 – 430)
W jego koncepcji filozoficznej widoczny jest podział świata na dwie sfery – duchową, idealną oraz materialną, niedoskonałą. Centrum i ośrodkiem świata oraz wszelkich działań jest Bóg. Jest to tzw. teocentryzm.
b) Św. Tomasz z Akwinu (1225 – 1274)
Połączył myśl arystotelesowską z myślą chrześcijańską. Twórca realizmu teistycznego. Koncepcja filozofii Boga: tomizm. Głosił potrzebę żywej relacji z Bogiem i potrzebę religijności.
c) Św. Franciszek z Asyżu żył w latach 1182 – 1226.
Św. Franciszek zapoczątkował wielki ruch filozoficzno-religijny – tzw. franciszkanizm. Był to ruch odnowy moralnej. Jego podstawą była radosna, prosta wiara, płynąca z miłości do Boga i całego stworzenia. Franciszkanizm przepełniony był ewangeliczną zasadą ubóstwa oraz miłosierdzia, braterstwa i pomocy potrzebującym.

13. Filozofowie ery nowożytnej

Bacon Francis (1561-1626), angielski filozof, prawnik i mąż stanu. Wielokrotny członek parlamentu.Prekursor metody indukcji eliminacyjnej.
Locke John (1632-1704), filozof angielski, czołowy przedstawiciel empiryzmu genetycznego. Pionier liberalizmu. Za podstawowe zadanie filozofii uznał badanie poznania, jego pochodzenia, pewności i zakresu. Przesuwając przedmiot filozofii z problematyki bytu (ontologii) na teorię poznania.
Diderot Denis (1713-1784), francuski pisarz, filozof, krytyk i teoretyk sztuki, tłumacz. Rousseau
Jean Jacques (1712-1778), jeden z najwybitniejszych filozofów francuskiego oświecenia.
Kant Immanuel (1724-1804), filozof niemiecki. Istotę jego podglądów stanowi krytycyzm teoriopoznawczy nazywany też transcendentalizmem, wg którego podmiot jest warunkiem przedmiotu, a pojęcia są warunkiem doświadczenia.
Nietzsche Friedrich (1844-1900), niemiecki filolog klasyczny, filozof. W jego twórczości można wyróżnić trzy okresy: 1) kultu sztuki, 2) kultu nauki, 3) kultu siły i indywidualności.

14. Wymień filozofów polskich.

Tiszner, Kołakowski

(z neta- Kazimierz Ajdukiewicz, August Cieszkowski, Józef Gołuchowski, Leszek Kołakowski, Tadeusz Kotarbiński, Józef Kremer, Stanisław Lem, Stanisław Leśniewski, Wincenty Lutosławski, Jan Łukasiewicz, Alfred Tarski, Władysław Tatarkiewicz, Bronisław Trentowski, Kazimierz Twardowski, Stanisław Ignacy Witkiewicz, Florian Znaniecki, Józef Tischner)

15. Co to jest ontologia?

Zwana inaczej metafizyką lub teorią bytu. Niekiedy, w odróżnieniu od metafizyki, jest uznawana za teorię wyłącznie realnej rzeczywistości, dostępnej w poznaniu empirycznym. Tym samym metafizyce nadaje pejoratywny charakter, wynikający z jej spekulatywnego, nieempirycznego charakteru.

16. Scharakteryzuj system filozoficzny Platona.

Był twórcą systemu filozoficznego zwanego obecnie idealizmem platońskim.

Platon uznawał Dualizm świata: świat idei (idealny) - niedostępny zmysłom oraz świat materialny.
Idee istnieją w sposób niezależny od tego co o nich wiemy, wg nich zostały ukształtowane przedmioty świata widzialnego. Aby je poznać trzeba wyzwolić się z dominacji zmysłów. Instrumentem poznania jest dusza. Świat idei to wg Platona jedyny, prawdziwy świat, wszystko inne jest cielesne, ulotne, przemijające. Dlatego też najbardziej w człowieku interesowała go Dusza, jako Czynnik idealny, niezniszczalny, który trwa poza śmierć. Dusza przed urodzeniem przebywa w świecie idei i tam zdobywa wiedze o tym co dobre, trzeba tylko tę wiedzę w sobie odkryć. Rolą nauczyciela nie jest więc pouczanie czy Nauczanie, lecz tylko Pomoc w wydobyciu wiedzy, tak jak u Sokratesa, za pomocą pytań, refleksji.

Platon rozwinął naukę o:
1) ideach, o ich charakterze, relacjach pomiędzy ideami a rzeczami, o ich naturze.
2) duszy, jej funkcjach biologicznych, poznawczych, religijnych, o zależnościach między duszą i ciałem.
3) przyrodzie, o stwórcy demiurgu - boskim budowniczym świata, naturze i materii.
4) poznaniu (rozumowym i wrodzonym), stopniach i metodach poznania.
5) filozofii i jej charakterze, zadaniach i celach.
6) cnotach, czyli etykę, w tym: o istocie cnót i ich strukturze, o miłości.
7) państwie.
8) pięknie, sztuce, twórczości, czyli estetykę.

Platon jest również autorem koncepcji idealnego państwa, w którym władzę sprawowaliby filozofowie, kierując się ideami Dobra, prawdy i piękna. Filozofowie stoją na szczycie drabiny społecznej, bo posiedli cnotę mądrości. Pozostali obywatele zajmują w państwie pozycję w zależności od osiągniętej doskonałości. Państwo jest sprawiedliwe wtedy, gdy każdy dba o to, co do niego należy, jest bezwzględnie podporządkowany władzy filozofów-władców, Polityka państwa podporządkowana jest celom moralnym. Państwo powinno decydować o każdej dziedzinie życia obywateli. Teraz powiedzielibyśmy, iż Platon propagował ideę państwa totalitarnego. Jego Idea państwa idealnego nigdy nie została zrealizowana.

17. Ontologia platońska

Istnieje byt idealny, a byt realny jest od niego zależny. Istnieją idee, których jest wiele i stanowią odrębny świat (byt) i materia (niebyt) będące dla twórcy demiurga podstawą do zbudowania świata. Rzeczy są zmienne a idee niezmienne. Byt poznany przez zmysły i byt poznany przez pojęcia, zmienny i niezamienny, realny i idealny, rzeczy i idee. Rzeczy nie dorównują ideom, lecz są do nich podobne

18. Co to jest idealizm metafizyczny?

Idealizm filozoficzny ontologiczny – zakładający realność świata idei. Świat materialny jest nierówny w stosunku do świata idei tzn, że świat idei ma charakter nadrzędny w stosunku do świata materii, że świat idei determinuje świat materii.

W skrajnych postaciach idealizmu odrzuca się istnienie świata materii uważając go za złudzenie.

19. Co to jest materializm metafizyczny?

Materializm – jest to ogólna nazwa systemów filozoficznych twierdzących, że jedynym bytem jest świat materialny zaś wszelkie inne byty są wytworem fizyki, np. cała kultura jest emanacją materii.

20. Metafizyka Arystotelesa.

Rozważała tylko powszechne własności bytu. Metafizyka Arystotelesa stała się przyczyną rozwoju takich działów filozofii, jak nauka o Bogu, o przyrodzie i o duszy. Ukształtowała takie pojęcia jak: forma, materia, energia, potencja, istota rzeczy. Z niej zostały wyprowadzone dalsze. Metafizyka po Arystotelesie stała się naczelną nauką filozoficzną w wiekach średnich i tylko na pewien czas została wyparta przez teorię poznania w okresie oświecenia.

21. Co to jest substancja?

Koncepcja substancji – uzasadnienie w świetle teorii wiedzy według Arystotelesa. W rzeczywistości istnieje wiele zjawisk fizycznych (np. wielkość, zapach, kształt), które nie istnieją w sobie: nie ma samej wielkości czy zapachu, lecz przynależą do czegoś, są własnościami jakiejś rzeczy. W przeciwieństwie do rzeczy, podłoża, zjawiska mogą się łatwo zmieniać. Natomiast same rzeczy nie zmieniają się co do istoty, są substancjami. Koncepcja substancji – uzasadnienie z zmian substancjalnych Zmiana jest przejściem z możności do aktu. W każdej zmianie jest coś co się zmienia i coś co się nie zmienia. Musi tak być, bo w przeciwnym wypadku każda zmiana byłaby stworzeniem lub unicestwieniem. To co się nie zmienia jest substancją, a to co się zmienia jest przypadłością. Gdyby w człowieku zmieniło się wszystko nie byłby już człowiekiem – to następuje w momencie śmierci: człowiek traci swą formę i każda część lezie w inną stronę. Natomiast kiedy siwieje, traci rękę, traci rozum – zmieniają się tylko przypadłości a substancja człowieka pozostaje nienaruszona.

22. Substancja a przypadłość.

To co się nie zmienia jest substancją, a to co się zmienia jest przypadłością. Gdyby w człowieku zmieniło się wszystko nie byłby już człowiekiem – to następuje w momencie śmierci: człowiek traci swą formę i każda część lezie w inną stronę. Natomiast kiedy siwieje, traci rękę, traci rozum – zmieniają się tylko przypadłości a substancja człowieka pozostaje nienaruszona.

>>Arystoteles skonstruował koncepcję substancji i przypadłości, by wskazać na przedmiot poznania naukowego (filozoficznego) oraz aby przeciwstawić się teorii idei Platona. Na określenie substancji Arystoteles użył słowa usia (co przełożono na łac. substantia) na określenie substancji oraz słowa symbebekos (łac. accidens) na określenie tego, co jest właściwością, cechą, przypadłością. Słowa te funkcjonowały w czasach Arystotelesa w języku potocznym (przez usia rozumiano 'to, co istotne, to, co samodzielnie trwa' oraz 'to, co stanowi mienie, przedmiot posiadania'; przez symbebekos - 'to, co jest cechą nietrwałą przedmiotu' oraz 'coś, co można zdobyć i utracić').Odrzucając platońskie idee jako odrębnie egzystujące i prawdziwe byty, Arystoteles uznał, że w świecie są substancje takie jak cztery żywioły (woda, ogień, ziemia, powietrze), rośliny, zwierzęta, ciała niebieskie, które stanieją samodzielnie i są podmiotami dla cech w nich zakotwiczonych.Arystoteles twierdził, że substancji jako takiej nie poznajemy wprost. Naturę substancji poznaje się po jej właściwościach, zwłaszcza tych, które ujawniają się w działaniu. Niemniej substancja zachowuje pierwszeństwo względem przypadłości w potrójnym sensie.   Substancja może trwać bez przypadłości, natomiast przypadłości nie istnieją w oderwaniu od substancjiSubstancja jest pierwotniejsza względem przypadłości w definiowaniu - można bowiem definiować substancję nie wskazując na jej przypadłości, natomiast definicja przypadłości już zakłada się lub domniemywa substancję, w której tkwi.    Substancja jest pierwotniejsza w poznaniu pojęciowym - najpierw tworzy się pojęcie substancji, a dopiero później pojęcie przypadłości. Same przypadłości poznawane są intelektualnie na sposób substancji. 

23. Materia a forma.

DUALIZM UMIARKOWANY (Arystoteles, św. Tomasz) zakłada samoistne istnienie ciała (materia + forma – Materia: kości, mięśnie itd., Forma: Coś co decyduje o kształcie jaki przybiera materia). Dusza istnieje jednakże na świecie tylko dzięki ciału, jakoby mu przysługuje. Człowiek jest więc uduchowionym bytem składającym się z ciała i duszy.

<relacja pomiędzy forma a materią-relacja pomiędzy naczyniem  a woda. forma-naczynie, materia-woda. Formy różnych substancji nie moga istnieć bez materii, sama materia bez formy  nie posiadałaby kształtu, koloru, itp.. Forma nadaje istotę materii>
24. Istota a istnienie.

Tomasz twierdził, że jedynie rzeczy jednostkowe są substancjami i złożone są zawsze z istoty i istnienia. Pojęcie to zaczerpnął z „filozofii pierwszej” Arystotelesa, który stał na stanowisku, że przed rozpoczęciem analizy istoty rzeczy należy stwierdzić czy rzecz ta istnieje. Akwinata wykorzystał pojęcie istoty i istnienia do uzasadnienia teologicznej koncepcji świata.
W każdym bycie należy odróżnić istotę, czyli to, czym dana rzecz jest, od istnienia, czyli faktu, że istnieje. Jedyny wyjątek stanowi tutaj Bóg, który jest samym istnieniem. Istota Boga jest taka, że implikuje jego istnienie. Bóg jest bytem koniecznym, ponieważ musi istnieć; niezależnym, bo istnieje z własnej natury oraz prostym, czyli nieposiadającym żadnych złożeń. Natomiast z istoty rzeczy stworzonych nie wynika, że muszą one istnieć. Stąd też stworzenie jest bytem przypadkowym i zależnym, gdyż istnienie nie leży w jego naturze oraz złożonym przynajmniej z istoty i istnienia. 

25. Filozofia religii.

Filozofia religii - dziedzina filozofii, której głównym przedmiotem badań jest religia.
Sposoby filozoficznej refleksji nad religią :
- Metafizyczny(inaczej: perspektywa ontologiczna). Refleksja nad naturą religii jako bytu samego w sobie: Św. Tomasz z Akwinu, Mieczysław Krąpiec.
-Fenomenologiczny. Poszukiwanie niezmiennej istoty religii: Max Scheler.
-Epistemologiczny. Refleksja nad religią jako sposobem opisywania świata: Richard Swinburne.
-Antropologiczny. Refleksja nad religią jako ludzką aktywnością, z perspektywy człowieka, jego stanu świadomości: David Hume, Ludwik Feuerbach, Karol Marks, Friedrich Nietzsche, William James.

W przeciwieństwie do teologii filozofia religii jako dziedzina wiedzy nie obliguje badacza do deklarowania swojego stanowiska względem instytucjonalnych prawd wiary, kryterium oceny zasadności poglądów jest filozoficzne (spójność logiczna) a nie konfesyjne (zgodność z dogmatami, treścią biblijnego objawienia)
 

Patrycja LipnerNidzica/OlsztynPatrycja LipnerNidzica/Olsztyn

477

26. Rudolf Otto- sacrum w jego koncepcji.

Otto-Podejmuje w niej próbę racjonalnego opisania doświadczenie religijnego (mistycznego) człowieka. Przeprowadził na podstawie studiów porównawczych różnych religii analizę odczucia bóstwa w świadomości religijnej. Poddając analizie ludzkie odniesienia do sfery sacrum, odkrywał w jej centrum żywego Boga, jako realną moc wzbudzania w człowieku zarówno uczucia grozy, jak i pragnienie wielbienia. Otto mówił o przeżyciu tajemnicy, która budzi lęk, a jednocześnie przyciąga i fascynuje. Z pracy tej wynika, że „sacrum” („numinosum”) jest czym...