Genetyka i prawo - jakość ekspertyz.pdf - Kryminalistyka - umkc

Genetyka

KWARTALNIKNAUKOWY

ZAKŁADUGENETYKI

MOLEKULARNEJ

ISDOWEJ

numer1(4)Zima2009

UniwersytetMikołajaKopernika

CollegiumMedicum

KatedraMedycynySdowej

Jakoekspertyz

Za badanymi prbkami kryj si losy ludzi. O wery S kacji

poziomu laboratoriw genetyczno-sdowych rozmawiamy

z profesorem Ryszardem Pawłowskim

> www.zgms.cm.umk.pl

i Prawo

Spis treci

NOWOCIW GENETYCE SDOWEJ

Drodzy Czytelnicy

Na przestrzeni lat genetyka sdowa stawała si coraz bar-

dziej interdyscyplinarna. Mimo e zawsze przywiecały

jej cele identyfikacyjne okrelanie pochodzenia la-

dw biologicznych, szcztkw ludzkich czy ustalanie po-

krewiestwa, dzi do realizacji tych tradycyjnych zada

nie wystarcza wsko rozumiany warsztat laboratoryjny.

Jak staramy si wykaza w biecym numerze Genetyki

i Prawa, niezwykle uyteczna w interpretacji wyni-

kw niektrych bada jest wiedza na temat ewolucji na-

szego DNA. Podkrela to jeden z naszych rozmwcw,

dr Peter A. Underhill z Uniwersytetu Stanforda (USA).

Na pocztku lat 90. ubiegłego wieku, razem z prof.

Luigim Luc Cavali-Sforz, zainicjował on badania zrni-

cowania DNA w populacjach ludzkich z całego wiata.

Dzi m.in. dziki jego wynikom znamy szczegłowo czas

i szlaki najwczeniejszych migracji naszych przod-

kw z Afryki do Eurazji, Australii i obu Ameryk. Nieoczeki-

wanie okazuje si, e ewolucyjny warsztat badawczy

moe si przyda rwnie genetykom sdowym do oce-

ny poprawnoci wynikw bada wykonywanych dla po-

trzeb wymiaru sprawiedliwoci.

4-5

WYWIAD NUMERU

Geny, jzyk i ewolucja

O ewolucji czowieka oraz o ledzeniu dawnych migracji i zmian jzykowych za pomoc bada

genetycznych rozmawiamy z doktorem Peterem A. Underhillem, specjalist w dziedzinie bada

nad zrnicowaniem DNA w populacjach ludzkich.

Wykrywanie krwiinsitu

Ujawnienieladubiologicznegowpostacikrwiniezawszejesttakatwe,jak

mogobysizpozoruwydawa.Jestjednakszansanazmian.

O pracowanaostatniotechnikaopartanaimmuno T uorescencjipozwalalokalizowa

ludzkkrewinsitu.Umoliwiaonawykrywanienietylkoerytrocytw,aletakeco

waniejszeleukocytw,awicporednioDNA. Wtymceluuywasiwyznakowa-

nych T uorescencyjnieprzeciwciałmonoklonalnych,wchodzcychwspecy S cznreakcj

zkomrkamiludzkimi.Cowicej,okazujesi,emetodataskutecznanawetwodniesie-

niudostarszychplam,powstałychdo4miesicyprzedprbwykryciajestrwniewy-

soceczuła.Udowodnionoto,uzyskujcpozytywnerezultatyanalizydrobnychladwkrwi

pozostawionychnaczarnychwłknachbawełnianych.Włknateczstozaburzaływyniki

detekcji ladw krwi starszymi metodami.

WYMIANA MYLI

Seminarium genetykw sdowych

Znany nam, choby z banknotw tysiczłotowych, wizerunek Mikoaja Kopernika niekoniecznie

musi by bliski rzeczywistoci dowiedzielimy si podczas seminarium zorganizowanego

w Krakowie.

7-9

Z PAMITNIKA MEDYKA SDOWEGO

Zabjstwo czy samobjstwo?

Samobjstwa to jedno z zagadnie, ktrymi zajmuj si lekarze sdowi. Okrelenie przyczyny

zgonu oraz tego, czy zmary ponis mier w wyniku samodzielnego dziaania , czy te padł

ofiar zabjstwa, bywa skomplikowane.

Urszula ogalla

Sama wiedza na temat zmiennoci DNA powstajcej

w czasie nie zastpi, rzecz jasna, solidnego przygotowa-

nia laboratoryjnego, o ktrym rozmawiamy z prof.

Ryszardem Pawłowskim z Zakładu Medycyny Sdowej

Akademii Medycznej w Gdasku. Jest on jednym z naj-

bardziej dowiadczonych biegłych w badaniach la-

dw biologicznych. Z przykładw przytoczonych przez

prof. Pawłowskiego wynika, e same certyfikaty uczest-

nictwa w wiczeniach midzylaboratoryjnych nie zawsze

daj gwarancj wysokiej jakoci ekspertyz przedstawia-

nych przez laboratoria genetyczno-sdowe. Okazuje si,

e wiele placwek, zwłaszcza tych nowo powstajcych,

bierze co prawda udział w atestacjach, lecz uzyskuje cer-

tyfikaty w wskim zakresie na skutek popełnianych bł-

dw. Tymczasem nie tylko brak atestu, ale rwnie

uzyskanie go w ograniczonym zakresie powinno by czy-

telnym sygnałem niewłaciwej jakoci pracy laborato-

rium.

10-11

PI PYTA DO...

Zapachowa identy S kacja

O zastosowaniach osmologii w kryminalistyce , skutecznoci metody, a take samym zapachu

jego znaczeniu i uwarunkowaniach rozmawiamy z profesorem Tadeuszem Jezierskim.

12-13

METODY BADAWCZE

Filogenetyczny sens

Wiedza na temat ewolucji naszego DNA moe si przyda do oceny poprawnoci bada

wykonywanych dla celw sdowych.

DNA zodciskwpalcw

jak w S lmie

Od pewnego czasu genetycy sdowi z mniejszym lub wikszym powodzeniem staraj si

udowodni, e podejmowanie prb pozyskania DNA z odciskw palcw nie jest skazane na

niepowodzenie.

14-15

STANDARDY I ATESTACJE

Za badanymi prbkami kryj si losy ludzi

Coraz wicej laboratoriw oferuje przeprowadzanie bada genetycznych. Ich wynikom nie zawsze

mona jednak ufa. O weryfikacji poziomu laboratoriw genetyczno-sdowych rozmawiamy

z profesorem Ryszardem Pawłowskim.

Serialetelewizyjneprzyzwyczajajwi-

dzwdowszechmocyiultraszybkocigenety-

kwsdowych,ktrzypotrauzyskiwa

kompletnewynikianalizprzewaniewcigu

kilkugodzin.Jednakzajcianiektrychproce-

swchemicznych,zracjiichnatury,poprostu

niedasiprzyspieszy.

P ewnym wiatełkiem w nie ukrywajmy

riał genetyczny to głwnie

zdegradowany DNA pocho-

dzcy z komrek epidermalnych war-

stwy zrogowaciałej skry, ktre

przedostaj si na powierzchni kon-

taktu wraz z potem. Dzi wiadomo,

e odzyskanie DNA z odciskw pal-

cw utrudnia m.in. obecno deferok-

saminy czy ninhydryny.

Bywaj sytuacje, kiedy nawet prawidłowo przeprowadzo-

ne badania genetyczne nie wystarczaj do rozwizania

trudnej zagadki kryminalnej. Niejednokrotnie nad jedn

spraw wsplnie pracuj genetycy, toksykolodzy, antro-

polodzy i lekarze sdowi. Postanowilimy zatem rozsze-

rzy nieco formuł naszego magazynu. Na jego łamach

bdziemy Pastwu przedstawia nie tylko metodologi

pracy genetykw, ale rwnie innych biegłych. W bie-

cym numerze lekarze sdowi z naszej Katedry unaocznia-

j rol drobiazgowych ogldzin zewntrznych zwłok

w ustalaniu przyczyny zgonu. Mamy nadziej, e poczy-

nione zmiany pomog nam jeszcze pełniej zaprezento-

wa moliwoci wspłczesnej medycyny sdowej.

wci długim tunelu jest opracowanie opar-

tej na microchipach analizy DNA przeprowa-

dzanej w czasie rzeczywistym. S ju znane

pierwsze doniesienia o zakoczonym powodze-

niem stosowaniu przenonego sprztu, zdolnego

przeprowadzi pełn analiz.Według nich moli-

we ma by uzyskanie pro S lu prbki w zakresie lo-

cus amelogeniny i 8 loci systemu CODIS w czasie

zaledwie 2,5 godziny!Warunkiem jest poddanie

badaniu co najmniej 100 kopii czsteczki DNA.

Pozostaje tylko mie nadziej, e tak jak spełniały

si wizjeVerne’a i Lema, tak i inne pomysły scena-

rzystw seriali doczekaj si realizacji.

Urszula ogalla

NA OKŁADCE:

Elektroforegram, czyli odczyt sekwencji DNA.

Mona take przypuszcza, e nie bez

wpływu pozostaje rodzaj materiału,

z jakiego ma by zabezpieczony lad.

Udowodniono na przykład, e papier

gazetowy lub papier stosowany w cza-

sopismach kolorowych jest wrcz ide-

alnym podłoem, czego nie

mona niestety powiedzie o białym

papierze wykorzystywanym choby

w drukarkach.

WYDAWCA:

Zakład Genetyki Molekularnej i Sdowej

Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Collegium Medicum

REDAKTOR WYDANIA:

Tomasz Grzybowski

ZESPŁ REDAKCYJNY

Urszula Rogalla, Marcin Woniak, Ewa Wolska,

Magdalena Cychowska, Elbieta Bloch-Bogusławska

KONCEPCJA, PROJEKT, EDYCJA:

NOVIMEDIA Custom Publishing

www.novimedia.pl

Dr hab. Tomasz rzybowski

kierownik Zakładu Genetyki Molekularnej i Sdowej

Katedry Medycyny Sdowej Collegium Medicum UMK

Urszula ogalla

Zostały podjte wszelkie rodki, aby zawarte w publikacji informacje były

dokładne i aktualne w dniu oddania do druku. Rozpowszechnianie materiałw

redakcyjnych bez pisemnej zgody wydawcy jest zabronione.

Genetyka i Prawo 3

Prawie

W ydaje si, e wykrywany mate-

WYWIAD NUMERU

Geny,jzykiewolucja

od tego, jaki dzieli ich dystans geogra S czny ani

z jak rnych kultur si wywodz, s w rzeczy-

wistoci niezwykle blisko spokrewnieni na po-

ziomie genetycznym.

Urszula Rogalla

Czybadaniamarkerwhaploidalnych,

dziedziczonychodtylkojednegozrodzi-

cwmatkilubojca,pozwalajnaposzerza-

niewiedzyzinnychdziedzin,wydawaoby

siniezwizanychzgenetyk,jaknp.jzy-

koznawstwo?

Dr Peter A. Underhill

W moim przekonaniu nie s przynajmniej jeli

mowa o chromosomie Y. Biorc pod uwag jego

ogromny wrcz rozmiar w porwnaniu z mtDNA,

jest niemal pewne, e nie odkryto dotd jeszcze

wielu specy S cznych wariantw DNA w chromo-

somie Y, ktre cechowałyby si uyteczn czsto-

ci w populacjach i spełniałyby wymagania

odnonie identy S kacji pochodzenia geogra S cz-

nego danej osoby. Na przykład chocia poli-

mor S zm jednonukleotydowy (SNP)

w chromosomie Y, ktry byłby typowy jedynie

dla Francuzw, moe nie istnie, z cał pewnoci

znalazłby si taki polimor S zm, ktry charaktery-

zowałby mieszkacw południowo-wschodniej

Europy.

Urszula Rogalla

Cowtakimraziemoemyustalizapomocpo-

pulacyjnychbadamitochondrialnegoDNA

(mtDNA)ichromosomuY?Czywnioskipynce

zichanalizyszawszespjnepodktemloge-

ogracznym?

Oewolucjiczłowiekaorazoledzeniudawnychmigracjiizmianjzykowychzapomocbada

genetycznychrozmawiamyzdr.PeteremA.Underhillem,specjalistwdziedziniebadanad

zrnicowaniemDNAwpopulacjachludzkich.

Dr Peter A. Underhill

Zarwno markery haploidalne, jak i jzyki, s

czsto analizowane za pomoc tzw. drzew S lo-

genetycznych. W ten sposb ukazuje si kierun-

ki dziedziczenia i zobrazowuje zmiany

w stosunku do wsplnego przodka. Tak na-

prawd jednak S logenetyka i lingwistyka s cał-

kiem inne, jeli bra pod uwag szybko tych

zmian. Tempo zmiennoci jzyka jest w rzeczy-

wistoci znacznie wysze, natomiast genetyka

w tym kontekcie wykazuje wiksz bezwład-

no, tj. nie zawsze jest w stanie uchwyci te

zmiany.

Dr Peter A. Underhill

Chocia te dwa haploidalne, nierekombinujce

fragmenty DNA reprezentuj zaledwie mał

czstk całkowitej puli genowej populacji ludz-

kiej, przekazywane s zupełnie nienaruszone

z ojca na syna (chromosom Y) i z matki na jej po-

tomstwo (mtDNA). Symbolizuj w pewnym sen-

sie nieprzerwany łacuch dziedziczenia poprzez

pokolenia a od czasw prehistorycznych. Prze-

wanie rodowd homo sapiens jest identyczny

zarwno w linii ojcowskiej, jak i matczynej.

Urszula Rogalla

Nieoddziwiadomo,eobserwowana

zmiennoDNAwobrbiepopulacjiludzkiej

jestogromna.CzymoePanzatemwyjani,

jakikiedytozrnicowaniepowstao?

z puli genowej kadego gatunku. Na ich los

mog mie wpływ dwa podstawowe mecha-

nizmy ewolucji. Mam na myli zarwno te,

ktre oddziałuj jedynie na okrelone geny

(np. selekcja naturalna, rodzaj selekcji seksual-

nej) jak i siły, ktre maj wpływ na wszystkie

geny w populacji (np. migracja, wahania wiel-

koci populacji, podziały populacji).

dzie ludzie wspłczeni po raz pierwszy pojawi-

li si w Afryce niecałe 200 000 lat temu, jednak

ewoluuj do dzi. Mniej wicej 50 000 lat temu

grupa pionierw z powodzeniem skolonizowa-

ła Azj. Przy okazji przyniosła ze sob jedynie

cz zrnicowania genetycznego, ktre naro-

sło w Afryce od czasw narodzin naszego ga-

tunku. Ostatecznie populacje ludzkie rozdzieliły

si. Mona powiedzie, e podyły swoimi wła-

snymi drogami, regulowanymi jedynie za po-

moc dwch wspomnianych wyej

mechanizmw ewolucji. Jednake ze wzgldu

na to, e jestemy stosunkowo młodym gatun-

kiem, wszyscy ludzie wspłczeni, niezalenie

*Zagadnienietozostaoszerzejomwione

wartykuleTomaszaGrzybowskiegozamiesz-

czonymwrubryceMetodybadawcze

wbiecymnumerzeGenetykiiPrawa.

Dr Peter A. Underhill

Musimy sobie uwiadomi, e zrnicowanie

genetyczne zaczło narasta ju od momentu

powstania ycia na Ziemi. W rzeczywistoci

jest to nieprzerwany proces mutacji, polegaj-

cy na przypadkowym wprowadzaniu nowych

wariantw genw w kadym pokoleniu. Wa-

rianty sekwencji DNA pojawiaj si i znikaj

Prawd mwic, zastpienie jednego jzyka in-

nym moe nastpi w czasie nawet jednego czy

dwch pokole. Za dobry przykład moe posłu-

y nagłe i całkowite zastpienie jzyka arab-

skiego tureckim na mocy dekretu politycznego.

Podczas gdy dzisiejsza populacja Turcji jest na-

prawd złoona genetycznie, tylko pewien od-

setek jej genw (10-20 proc.) ma swj rodowd

w Azji Centralnej, czyli w przypuszczalnej turec-

kiejpraojczynie, skd Turcy wyemigrowali

w ostatnim tysicleciu.

Oglnie procesy ewolucyjne kształtujce

zmienno DNA mona postrzega jako dwie

strony tego samego medalu przeycie osob-

nikw najlepiej przystosowanych oraz tych,

ktrym najbardziej sprzyjało szczcie. Wpraw-

Zdarzaj si jednak wyjtki, i to do liczne. Naj-

lepiej znanym i zapewne najbardziej charaktery-

stycznym jest przypadek notowany w Ameryce

Południowej. Typowe dla rdzennych Ameryka-

nw warianty mtDNA s tam czsto obserwowa-

ne w połczeniu z europejskimi wariantami

chromosomu Y. Jest to jasn wskazwk sugeru-

jc, e sukces reprodukcyjny osadnikw euro-

pejskich płci mskiej był wyranie wyszy anieli

rdzennych Amerykanw. I to z pewnoci ju

od ery Krzysztofa Kolumba.

BIOGRAM

DR PETER

A. UNDERhILL

Dr Peter

A. Underhill

wyjania, e ludzie

wspczeni pojawili

si 200 000 lat temu

w Afryce

Urszula Rogalla

Czywynikianalizfilogeograficznychmo-

nawjakisposbpowizazgenetyks-

dow?

Chociamoe

nieistniepolimorzm

jednonukleotydowy(SNP)

wchromosomieY,ktrybyby

typowyjedyniedlaFrancuzw,

zcapewnociznalazbysi

taki,ktrycharakteryzowaby

mieszkacwEuropy

Poudniowo-Wschodniej

Urszula Rogalla

Paskiepublikacjedotyczdawnychmigracji,

sprzeddziesitkwtysicylat.Czymoliwe

jestjednakwykorzystaniebadaDNAdoana-

lizniedawnychmigracjinaduskal,takich

jakiemiaymiejscenp.wPolscepoIIwojnie

wiatowejlubmigracjizarobkowych?

Dr Peter A. Underhill

Oczywicie. Wyjtkowo uyteczne z punktu wi-

dzenia genetyki sdowej jest opieranie si

na zasadzie spjnoci S logenetycznej*. Pozwala

ono oceni nie tylko jako danych, ale tak-

e odpowiednio podej do problemw zwi-

zanych z wystpowaniem mieszanin DNA.

Na przykład pojawienie si wariantu, ktry

w kontekcie S logenetycznym nie pasuje

do pozostałych, powinno wzbudzi podejrzenie

obecnoci mieszaniny DNA. Podobnie, jeli

w miejscu haploidalnym, w ktrym normalnie

oczekuje si jednego tylko wariantu, niespo-

dziewanie pojawi si drugi, zachodzi podejrze-

nie wystpienia mieszaniny materiału

od niespokrewnionych osb.

PracownikKatedry Genetyki

UniwersytetuStanforda(USA)odroku1990.

WrazzprofesoremL.L.Cavalli-Sforzprowadzi

badanianadzrnicowaniemDNAwpopula-

cjachludzkich.DrUnderhillpodjpionierskie

badanianadzrnicowaniemludzkiegochro-

mosomuY.Zaowocowayoneopracowaniem

globalnegodrzewalogenetycznegotego

chromosomu,wysoceinformatywnegonietyl-

kowkontekciegenetycznym,alerwnie

geogracznym.

Dr Peter A. Underhill

Tak, w niektrych przypadkach jest to moliwe,

oczywicie w oparciu o analiz mtDNA i chro-

mosomu Y. Zwłaszcza, gdy imigranci s wyra-

nie biogeogra S cznie odrbni wzgldem

populacji zamieszkujcej obszar, na ktrym si

osiedlili, np. jeli mowa o migracjach pomidzy

rnymi kontynentami. W przypadku populacji

zamieszkujcych jeden kontynent jest to znacz-

nie trudniejsze. Chyba e w jego obrbie obser-

wuje si ewidentn granic genetyczn. Tak czy

inaczej, wyniki analiz niedawnych migracji sta-

n si znacznie bardziej prawdopodobne

od momentu, kiedy zostanie zbadana wystar-

czajco dua liczba osb zamieszkujcych dany

kontynent pod ktem zmiennoci loci autoso-

malnych i moliwe bdzie porwnanie czsto-

ci ujawnionych wariantw allelicznych.

Jestautoremiwspautoremniemal120publi-

kacjiwnajbardziejrenomowanychczasopi-

smachnaukowychpowiconychbiologii,

genetyceiekologii.

Urszula Rogalla

Ostatniepytaniedotyczyperspektywdla

badapopulacyjnychczystosowanedzi

markeryswystarczajcedlapotrzebana-

lizfilogeograficznych?

Głwnymnurtembada

doktorajestocena

podobiestwmidzy

populacjami,atakeich

strukturyihistoriiewolucyjnej.

4 Genetyka i Prawo

Genetyka i Prawo 5

WYMIANA MYLI

Z PAMITNIKA MEDYKA SDOWEGO

Anna Czarnecka,

doktorantka z naszego Zakadu,

opowiedziaa m.in. o klasykacji

psw pod wzgldem

genetycznym

O tym, e dziedzina jest obiecujca i moe stano-

wi przełom w kryminalistyce, nie musiał nikogo

przekonywa. Przedstawił postpy w badaniach

genw odpowiedzialnych za wystpowanie okre-

lonych cech wygldu zewntrznego.

samobjstwo?

Jak udomowiono psy. W czci

powiconej krtkim doniesieniom znalazła si

m.in. prezentacja mgr Anny Czarneckiej, dokto-

rantki z naszego Zakładu, dotyczca zmiennoci

sekwencji mitochondrialnego DNA gatunku Canis

familiaris . Mona było si z niej dowiedzie, gdzie

i kiedy udomowiono psy i jak mona je klasy S ko-

wa pod wzgldem genetycznym. Wyniki pozy-

skane w ramach omawianych bada posłuyły

do stworzenia sdowej bazy danych obejmujcej

fragmenty mitochondrialnego DNA u psw.

Seminarium

Samobjstwa to jedno z zagadnie, ktrymi zajmuj si lekarze sdowi. Okrelenie

przyczyny zgonu oraz tego, czy zmarły ponisł mier w wyniku samodzielnego działania,

czy te padł o S ar zabjstwa, bywa skomplikowane.

genetykw

Wizerunek do zmiany? Z kolei dr Tomasz

Kupiec wygłosił krtki referat dotyczcy pro-

wadzonej przez Instytut Ekspertyz Sdowych

identy S kacji domniemanych szcztkw Miko-

łaja Kopernika, odnalezionych w 2005 r. we

fromborskiej archikatedrze. Wyniki analizy ge-

nw pigmentacyjnych dowodz, e znany

nam, choby z banknotw tysiczłotowych, wi-

zerunek astronoma niekoniecznie musi by bli-

ski rzeczywistoci. Dr Kupiec wskazał

na trudnoci z odnalezieniem krewnych Koper-

nika, ktrych DNA mgłby posłuy jako mate-

riał porwnawczy. Dzi jednak wiadomo ju,

e szcztki odnalezione we Fromborku z wyso-

kim prawdopodobiestwem pochodz od

Mikołaja Kopernika. Udało si to ustali genety-

kom z krakowskiego Instytutu Ekspertyz Sdo-

wych na podstawie porwnania sekwencji

mitochondrialnego DNA z zba pozyskanego

z czaszki z sekwencj z włosw znalezionych

w ksidze nalecej do astronoma. Włosy te

zostały poddane analizom przez badaczy

z Uppsali w Szwecji.

B ył chłodny marcowy wieczr 2003 r., kie-

sdowych

dy u lekarza dyurnego naszej Katedry

zadzwonił telefon. W słuchawce odezwał

si głos miejscowego prokuratora, ktry we-

zwał medyka sdowego do przeprowadzenia

ogldzin zewntrznych zwłok. Miejscem zda-

rzenia była piwnica domku jednorodzinnego.

Na jego mieszkank czekał makabryczny wi-

dok zwłoki jej 60-letniego ma.

Dokadne ogldziny

miejsca zdarzenia i odpowiednie

zabezpieczenie dowodw

rzeczowych s kluczowymi

elementami kadego

dochodzenia

Znanynam,chobyzbanknotwtysiczłotowych,wizerunek

MikołajaKopernikaniekonieczniemusibybliskirzeczywistoci

dowiedzielimysipodczasseminariumzorganizowanego

wKrakowie.

Na miejscu zdarzenia. Zwłoki mczyzny,

ułoone na prawym boku, spoczywały

na podłodze. Tu obok prawej rki leał przed-

miot, ktry od razu przykuł uwag lekarza

brzytwa. Głowa mczyzny otoczona była

rozległ plam krwi. Po wstpnym przeprowa-

dzeniu ogldzin zewntrznych zwłok, lekarz

stwierdził patologiczn ruchomo koci

czaszki z masywnym krwotokiem z przewo-

dw słuchowych zewntrznych.

sce sprawił, e dostrzeono konieczno za-

inicjowania forum wymiany myli

i dowiadcze zwizanych z t dyscyplin. Dlate-

go te Instytut Ekspertyz Sdowych im. prof. dr.

Jana Sehna zorganizował, objte patronatem Pol-

skiego Towarzystwa Medycyny Sdowej i Krymi-

nologii, seminarium, ktre odbyło si

w dniach 13-14 listopada ubiegłego roku w Kra-

kowie. W spotkaniu uczestniczyli nie tylko eksper-

ci z Zakładw Medycyny Sdowej z głwnych

polskich orodkw akademickich, ale rwnie

przedstawiciele Wydziału Biologii Centralnego La-

boratorium Kryminalistycznego Komendy Głw-

nej Policji.

sposb przechowywania oraz czas ekspozycji

na te czynniki) na materiał genetyczny. Wspo-

mniał rwnie o kilku do powszechnie wyst-

pujcych substancjach, jak np. barwniki

wykorzystywane przy produkcji dinsw, w kon-

tekcie ich działania hamujcego ampli S kacj

DNA. Tematyka spotkała si ze sporym zaintere-

sowaniem ze strony uczestnikw seminarium, ja-

ko e z problemem trudnego, zdegradowanego

materiału genetycznego eksperci spotykaj si

niemal codziennie w działalnoci opiniodawczej.

Znalezienie pokrytej krwi brzytwy w wietle

dowiadczenia sdowo-lekarskiego sugero-

wało moliwo samobjstwa poprzez zada-

nie rany citej szyi. Szybko jednak okazało si,

e takiej rany po prostu nie ma. Drugim tro-

pem był stwierdzony rozległy uraz głowy, kt-

ry mgł przecie wiadczy o udziale osb

trzecich. Lekarz musiał si zmierzy z trudn

zagadk wyjani nie tylko mechanizm

mierci, ale rwnie trafnie wytypowa oko-

licznoci, w ktrych doszło do urazu głowy.

W toku pniejszych bada okazało si, e to

włanie ten uraz doprowadził do zgonu m-

czyzny. Jedna z osb uczestniczcych w do-

kładnych ogldzinach miejsca znalezienia

zwłok zwrciła uwag na znajdujcy si w od-

ległoci około 1,5 metra od głowy mczyzny

pokanych rozmiarw drewniany pie. Na je-

go powierzchni wyranie widoczne były pla-

my krwi. Do pnia do prowizorycznie

przymocowany był gruby sznur. Rzut oka

Upowszechni wiczenia. W ramach trze-

ciej sesji seminaryjnej dyskutowano na temat bie-

cych problemw genetykw sdowych.

Szczeglne miejsce zajmował tu problem jakoci

ekspertyz genetycznych. Podniesione zostało

midzy innymi zagadnienie upowszechnienia

wicze atestacyjnych Polskiego Towarzystwa

Medycyny Sdowej i Kryminologii, do ktrych,

z nielicznymi wyjtkami, nie przystpowały dotd

placwki prywatne ani laboratoria policyjne.

Seminarium genetykw sdowych okazało si

na tyle owocne, e zdecydowalimy, i powinno

wej na stałe do kalendarza konferencji gene-

tycznych. Dlatego w tym roku, we wrzeniu, dru-

ga edycja seminarium zostanie zorganizowana

przez Zakład Genetyki Molekularnej i Sdowej

CM UMK w Bydgoszczy.

Prawdziw gratk dla miłonikw zagadnie zwi-

zanych z S logenetyk molekularn był wykład

dr. hab.Tomasza Grzybowskiego. Prezentacja mia-

ła na celu zapoznanie słuchaczy z wynikami analiz

zrnicowania genetycznego obserwowanego

w populacjach słowiaskich i ich implikacjami dla

genetyki sdowej. Autor w barwny sposb przed-

stawił moliwe drogi wczesnych migracji naszych

przodkw. W ramach swojego wystpienia przyto-

czył dane na temat szlakw ewolucji mitochon-

drialnego DNA i chromosomuY Słowian, ktre

jak si okazało przynajmniej czciowo maj

odzwierciedla podziały geogra S czne. Dr Woj-

ciech Branicki natomiast przybliył tematyk ba-

dania tzw. cech złoonych w genetyce sdowej.

Zdegradowany DNA i etnogeneza.

Seminarium składało si z trzech czci, z ktrych

pierwsza obejmowała przedstawienie najnow-

szych technik laboratoryjnych o potencjalnej uy-

tecznoci w badaniach genetycznych.

Drugi blok obejmował wykłady zaproszonych go-

ci. Pierwszy z nich, wygłoszony przez profesora

Ryszarda Pawłowskiego, przedstawiał aktualny

stan zaawansowania analiz zdegradowanego

DNA. Autor porwnał midzy innymi wpływ r-

nych czynnikw (jak temperatura, wilgotno czy

Urszulaogalla

6 Genetyka i Prawo

Genetyka i Prawo 7

Zabjstwo czy

D ynamiczny rozwj genetyki sdowej w Pol-

Z PAMITNIKA MEDYKA SDOWEGO

Elementy

mechanizmu

wielokrka

zastosowanego

przez samobjc

piersiowej po lewej stronie tkwiło ostrze noa.

Lekarz obecny podczas przeprowadzania ogl-

dzin miejsca zdarzenia wspomina, e krew

skrzepła na ciele mczyzny w układzie cha-

rakterystycznych poprzecznych strug. Wskazu-

je to, e w chwili otrzymania ciosu ofiara

znajdowała si w pozycji lecej, bowiem wy-

naczyniona krew spływała na boki. Uderzał pa-

nujcy w mieszkaniu porzdek. Co wicej, nie

było w nim jakichkolwiek ladw wskazuj-

cych na ewentualne włamanie lub bjk.

W bezporednim ssiedztwie zwłok leały r-

ne przedmioty, ktre jak si wkrtce okazało

stanowiły elementy konstrukcji wyjtkowe-

go urzdzenia. Były to: taboret, dwa worki z fa-

sol o wadze około 5 kg, 10-kilogramowy

odwanik wagowy, deska, w ktrej na jednym

z kocw była przymocowana metalow ta-

m rkoje noa, oraz yletka.

Wybrnoanarzdziaonajwikszej

dostpnociniepowiniendziwi.

Nigdyniedowiemysijednak,dlaczego

samobjcauczyniłzeelementbardziej

skomplikowanegomechanizmu

Innymi słowy, nie mogło doj do zabjstwa.

Ponadto w czasie ledztwa ustalono, e samo-

bjca był chory na schizofreni i ju cztero-

krotnie usiłował popełni samobjstwo

poprzez otrucie si tabletkami.

na koczysty lub ostrokoczysty przedmiot,

np. metalowy prt.

Jak kada łamigłwka. Medyk sdowy

w codziennej praktyce nieraz styka si z zagadk

trudn do wyjanienia samobjstwo, zabj-

stwo... a moe jednak nieszczliwy wypadek?

Ogldziny zwłok w miejscu ich znalezienia, a na-

stpnie badania pomiertne w warunkach sali

sekcyjnej słu okreleniu przyczyny zgonu oraz

moliwych mechanizmw i okolicznoci powstania

obrae ciała. Szczegln warto maj jednak, jak

dowiodły przedstawione przypadki, obserwacje

poczynione w miejscu ujawnienia zwłok.

Straszliwa machina. Elementy łamigłwki

zaczły układa si w cało... Obecno wymie-

nionych przedmiotw rzeczywicie nie była

przypadkowa. W pierwszej kolejnoci autor me-

chanizmu zdecydował o wyborze narzdzia, kt-

rym miał odebra sobie ycie. Wybr noa na-

rzdzia o najwikszej dostpnoci nie powi-

nien dziwi. Nigdy nikt ju nie dowie si, dlacze-

go sprawca nie poprzestał na tym. Zdecydował

si przytwierdzi n do koca deski metalow

tam. Ostatecznie, kiedy mechanizm był ju go-

towy, ostrze narzdzia skierowane było ku doło-

wi. Przeciwległy koniec został natomiast oparty

o taboret. Kraniec deski z noem został, jak si

wydaje, uniesiony do pozycji poziomej za po-

moc sznura przymocowanego do su S tu

w okolicach yrandola. Jakby tego było mało,

autor zadbał rwnie o odpowiednie obcie-

nie w postaci workw z fasol oraz odwanika.

Dzi wiadomo, e machina posłuyła celom sa-

mobjczym. Mczyzna połoył si na podło-

dze tak, by ostrze noa znajdowało si na wyso-

koci serca. Nastpnie prawdopodobnie odcił

yletk sznur łczcy desk z su S tem. W wyniku

tego obcione kilkunastokilogramowym cia-

rem ostrze wbiło si w klatk piersiow.

Rozległeobraeniagłowyzaobserwowane

namiejscuogldzinnajprawdopodobniej

powstaływwynikuuderzeniapniem

drewnianym,poprzezzastosowanie

mechanizmutzw.wielokrka

Medycy sdowi w codziennej praktyce sto-

sunkowo czsto spotykaj si z przypadkami

ran kłutych klatki piersiowej. Mog one po-

wsta w wyniku ciosw zadanych tzw. narz-

dziem koczystym lub ostrokoczystym.

Najpopularniejszym z nich jest n. Rany kłu-

te najczciej kojarzymy z efektem działania

osb trzecich i z zabjstwem. Mog by one

jednak rwnie zadane samodzielnie, w ce-

lach samobjczych. Zdarza si take, e s na-

stpstwem nieszczliwego wypadku, gdy

ofiara przypadkowo upada i nadziewa si

na cian i sufit pozwolił dostrzec take sys-

tem hakw i bloczkw linowych. Jeden z nich,

z przewleczonym fragmentem sznura, znajdo-

wał si na słupku tu nad podłog. Jego odle-

gło od zmarłego była krtsza ni długo

jego prawej rki, przy ktrej odnaleziono

brzytw.

Ewa Wolska

agdalena Cychowska

Elbieta Bloch-Bogusawska

OGLDZINY

ZEWNTRZNE

ZWŁOK

Krtka notka z sali sekcyjnej. Podczas

badania pomiertnego zwłok, przeprowadzo-

nego w sali sekcyjnej naszej Katedry, stwier-

dzono rozległe zasinienie na powłokach

czaszki z obfitym podbiegniciem krwawym.

Nikogo nie zaskoczyły take liczne wieloodła-

mowe złamania koci czaszki, masywne krwa-

wienia rdczaszkowe ani obecno wielu

ognisk stłuczenia tkanki mzgowej. Zastana-

wiajcy był jednak brak jakichkolwiek innych

zmian pourazowych, a zwłaszcza obrae cia-

ła charakterystycznych dla tzw. walki i obrony.

do wybranego haka. Mczyzna połoył si

na podłodze i trzyman w prawej dłoni brzy-

tw przecił sznur przy haku zamontowanym

tu nad podłog. W ten sposb uwolnił pie,

ktry z wysokoci około 2 metrw z impetem

spadł na jego głow.

i zrezygnowany. Planował nawet zgłosi si

po porad do lekarza psychiatry.

Ogldzinom dokonywanym

przez lekarza w miejscu

znalezienia zwłok, ktre

nie musi by tosame

z miejscem zdarzenia

i zgonu, przywieca

kilka celw.

Przed dwudziestoma laty... Nieco inne

wydarzenia musiały mie miejsce w mieszka-

niu, do ktrego w drugiej połowie lat 80. zo-

stał wezwany jeden z naszych lekarzy

dyurnych. Na miejscu zastał ciało dwudzie-

stokilkuletniego mczyzny. Uwag zwracało

to, e mieszkanie było zamknite od we-

wntrz. Na drzwiach pokoju, w ktrym musiały

rozegra si dramatyczne sceny, wisiała kartka

z odrcznie sporzdzonym charakterystycz-

nym napisemUwaga, trup. Mczyzna leał

w pozycji na wznak, a jego głowa spoczywała

na małej poduszce, tzw. jaku. Zmarły ubrany

był w koszul i spodnie, na nogach miał obu-

wie. Rozpita koszula i skra w okolicy klatki

piersiowej zabrudzone były krwi. W klatce

Epilog. W toku badania pomiertnego

stwierdzono obecno rany kłutej klatki pier-

siowej penetrujcej do minia sercowego.

Jak mona było si spodziewa, przyczyn

zgonu było wykrwawienie. Podejrzenie

o działania osb trzecich zostało wykluczone

z kilku wzgldw, takich jak:

brak na ciele ladw charakterystycznych

dla przytrzymywania i szarpaniny tzw.

ladw walki i obrony,

obnaenie okolicy, w ktr samobjca za-

mierzał si ugodzi (rozpicie koszuli),

wyniki ogldzin miejsca zdarzenia (oglny

porzdek w mieszkaniu, list poegnalny).

Wniosek nasuwał si ju sam rozległe obra-

enia głowy zaobserwowane na miejscu ogl-

dzin i w sali sekcyjnej najprawdopodobniej

powstały w wyniku uderzenia dowodowym

pniem drewnianym, dziki zastosowaniu

przez mczyzn mechanizmu tzw. wielokr-

ka. W przekonaniu, e zgon nie był zwizany

z udziałem osb trzecich, utwierdziły eksper-

tw informacje uzyskane od ony denata. Ja-

sno wynikało z nich, e od pewnego czasu

mona było u niego zaobserwowa pogorsze-

nie stanu psychicznego. Był przygnbiony

Wnioski z eksperymentu. Pozostało ju

tylko zebra cały materiał ze sprawy i przepro-

wadzi eksperyment procesowy. To dziki nie-

mu udało si dowie, e mczyzna

najprawdopodobniej samodzielnie przytwier-

dził do ciany i sufitu system bloczkw i ha-

kw. Nastpnie przeprowadził przez nie lin

i do jednego z jej kocw przymocował drew-

niany pie. Drugi koniec liny przywizał

1.Celepodstawowe:

stwierdzeniepewnychznamionmierci,

okrelenieczasuzgonu,

gdyjesttomoliwe,wskazanieprawdopodobnej,

przypuszczalnejprzyczynyzgonu.

2.Celdodatkowy:

udzieleniepomocyorganomledczymwzabezpieczeniu

ladwbiologicznych,kryminalistycznychiinnych.

8 Genetyka i Prawo

Genetyka i Prawo 9

Genetyka i prawo - jakość ekspertyz.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: