UKŁAD NERWOWY
-
powtórka do sprawdzianu
I. PODZIAŁ UKŁADU NERWOWEGO:
1. topograficzny:
a. układ nerwowy ośrodkowy:
Ø mózgowie + rdzeń kręgowy,
b. układ nerwowy obwodowy:
Ø nerwy czaszkowe + nerwy rdzeniowe + zwoje, sploty;
2. czynnościowy:
a. układ nerwowy somatyczny:
Ø narządy wykonawcze → mięśnie poprzecznie prążkowane,
b. układ nerwowy autonomiczny:
Ø odpowiada za czynność narządów wewnętrznych,
Ø reguluje środowisko wewnętrzne,
Ø nie zależy od woli człowieka,
Ø część współczulna (sympatyczna) i przywspółczulna (parasympatyczna).
II. ELEMENTY STRUKTURALNE UKŁADU NERWOWEGO:
1. tkanka glejowa:
Ø tkanka pomocnicza,
Ø pełni w OUN funkcję podporową, wzmacniającą, ochronną i odżywczą dla neuronów,
Ø jej komórki mają zdolność do rozmnażania się (w przeciwieństwie do komórek nerwowych);
2. tkanka nerwowa:
Ø składa się z neuronów,
Ø neuron – podstawowa jednostka układu nerwowego,
Ø neuron → ciało neuronu (plazma + jądro = komórka nerwowa) + wypustki (krótkie – dendryty + długi – neuryt, akson = włókna nerwowe),
Ø aksolemma – błona komórkowa otaczająca akson,
Ø 3 rodzaje neurytów:
a. włókna bezrdzenne – otoczone są na zewnątrz aksolemmy tylko cienką neurylemmą; włókna te występują w nerwach AUN,
b. włókna rdzenne (mielinowe) – pod neurylemmą znajduje się otoczka z mieliny, tworząca przewężenia Ranviera, umożliwiające przenikanie z otoczenia do wnętrza komórki substancji odżywczych i jonów sodu; włókna te występują w nerwach obwodowych OUN,
c. włókna nagie – powierzchnia aksolemmy nie jest okryta żadną osłonką; występują w zakończeniach nerwów dotykowych i bólowych.
III. PODSTAWOWE ELEMENTY MORFOTYCZNE UKŁADU NERWOWEGO:
1. skupienia komórek nerwowych:
a. jądra nerwowe:
Ø skupienia ciał komórkowych neuronów w OUN, połączone włóknami nerwowymi (ze sobą, z innymi częściami UN, z narządami ciała),
Ø ośrodki nerwowe → jądra nerwowe OUN, biorące udział w określonych funkcjach fizjologicznych,
b. kora mózgowa:
Ø płaska warstwa ciał komórkowych neuronów pokrywająca powierzchnię półkul mózgowych,
Ø znajdują się w niej wyspecjalizowane pola i ośrodki,
KORA MÓZGOWA + JĄDRA NERWOWE → ISTOTA SZARA
c. zwoje nerwowe:
Ø skupienia komórek nerwowych, leżące poza OUN,
Ø np. zwoje rdzeniowe układu somatycznego, zwoje trzewne AUN;
2. skupienia włókien nerwowych:
a. drogi nerwowe:
Ø odśrodkowe – z OUN na obwód; kierują funkcjami ruchowymi lub wydzielniczymi,
Ø dośrodkowe (czuciowe) – z obwodu do OUN,
b. nerwy:
Ø są to wiązki włókien nerwowych, wychodzące poza mózgowie i rdzeń,
Ø rodzaje nerwów:
· nerwy czuciowe,
· nerwy ruchowe,
· nerwy wegetatywne (złożone z włókien AUN),
c. sploty nerwowe:
Ø szyjny,
Ø ramienny,
Ø lędźwiowo – krzyżowy.
IV. AUTONOMICZNY UKŁAD NERWOWY:
Ø kieruje procesami fizjologicznymi (trawienie, oddychanie, krążenie krwi, metabolizm, wydzielanie gruczołowe, rozmnażanie itp.),
Ø jest częścią UN, od której zależne są czynności trzewne (służą one utrzymaniu organizmu przy życiu),
Ø są to czynności wegetatywne – przebiegają bez udziału naszej woli,
Ø AUN tworzą:
· ośrodki autonomiczne w OUN (w rdzeniu kręgowym i w pniu mózgu),
· drogi dośrodkowe,
· drogi odśrodkowe.
V. OŚRODKOWY UKŁAD NERWOWY
1. MÓZGOWIE:
Ø mieści się w jamie czaszki,
Ø skład: 2 półkule mózgowe, móżdżek, pień mózgu,
Ø mózg właściwy → półkule mózgowe → kresomózgowie + międzymózgowie,
Ø mózg osadzony jest na pniu mózgu,
Ø półkule są oddzielone od siebie podłużną szczeliną, w której głębi leży ciało modzelowate (spoidło wielkie), łączące obie półkule,
Ø półkule pokrywa kora mózgowa (zewnętrzna warstwa – istota szara, wewnętrzna warstwa – istota biała),
Ø powierzchnia kory mózgowej jest pofałdowana i tworzy uwypuklenia zwane zakrętami, które ograniczone są przez zagłębienia zwane bruzdami i szczelinami; dzielą one korę mózgu na płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy i potyliczny,
Ø najważniejszymi zakrętami kory mózgowej są:
· zakręt przedśrodkowy – ośrodek ruchów dowolnych,
· zakręt zaśrodkowy – ośrodek czynności czuciowych,
· zakręt obręczy – obszar koordynujący złożone czynności AUN,
· zakręty potyliczne – ośrodek wzroku,
· zakręt skroniowy górny – ośrodek słuchu,
Ø pozostałe obszary kory mózgowej stanowią tzw. pole kojarzeniowe, biorące udział w scalaniu czynności różnych ośrodków kory mózgowej oraz zapamiętywaniu wrażeń.
2. MIĘDZYMÓZGOWIE:
Ø w nadwzgórzu międzymózgowia leży szyszynka,
Ø przez międzymózgowie przechodzą wszystkie bodźce czuciowe z obwodu do kory mózgu,
Ø odbywa się tu regulacja gospodarką wodną, pobierania pokarmu i czynności płciowych,
Ø mieszczą się tu mechanizmy regulujące sen i czuwanie.
3. MÓŻDŻEK:
Ø część mózgowia, leżąca poniżej płatów potylicznych i półkul mózgowych,
Ø posiada dwie półkule połączone tzw. robakiem móżdżku.
4. RDZEŃ KRĘGOWY:
Ø leży w kanale kręgowym,
Ø jego koniec leży na wysokości 1. lub 2. lędźwiowego i przechodzi w nić końcową, sięgającą do 2. kręgu guzicznego,
Ø składa się z segmentów, zwanych neuromerami, z których każdy wysyła parę nerwów rdzeniowych – prawy i lewy.
5. OPONY MÓZGOWO – RDZENIOWE:
a. opona twarda – gruba błona, której blaszka zewnętrzna stanowi zarazem okostną kości tworzących jamę czaszki i kanał kręgowy,
b. opona pajęczynówka – jest oddzielona od opony twardej jamą podtwardówkową,
c. opona miękka - przylega bezpośrednio do mózgowia i rdzenia kręgowego; między nią a pajęczynówką znajduję się jama podpajęczynkowa, wypełniona płynem mózgowo – rdzeniowym.
VI. OBWODOWY UKŁAD NERWOWY
1. NERWY CZASZKOWE (12 par):
I) nerw węchowy,
II) nerw wzrokowy,
III) nerw okoruchowy,
IV) nerw bloczkowy,
V) nerw trójdzielny: V1 – nerw oczny, V2 – nerw szczękowy, V3 – nerw żuchwowy,
VI) nerw odwodzący,
VII) nerw twarzowy,
VIII) nerw przedsionkowo-ślimakowy,
IX) nerw językowo-gardłowy,
X) nerw błędny,
XI) nerw dodatkowy,
XII) nerw podjęzykowy.
2. NERWY RDZENIOWE (31 par):
a. 8 szyjnych,
b. 12 piersiowych,
c. 5 lędźwiowych,
d. 5 krzyżowych,
e. 1 guziczny,
...
Martusia340