Dyzartria_klasyfikacje(1).pdf

Dyzartria ‐ klasyfikacje

Strona główna > Zaburzenia mowy > Rozpoznanie i terapia

Podział dyzartrii według kryterium przyczynowego

Istnieje kilka przyczyn dyzartrii, które jednocześnie stanowią podstawę jej rozróżnienia.

Na podstawie kryterium przyczynowego powstała zarówno klasyfikacja M. Sovaka (1978), jak i I. Styczek (1980). Autorzy ci wyróżniają następujące

rodzaje dyzartrii:

dyzartrię korową ‐ powstałą w wyniku uszkodzenia okolicy ruchowej kory mózgowej;

dyzartrię piramidową (rzekomoopuszkową) ‐ wynikającą z uszkodzenia dróg piramidowych prowadzących od okolicy ruchowej kory do jąder

nerwów czaszkowych zlokalizowanych w pniu mózgu (unerwiających narządy mowy);

dyzartrię pozapiramidową (podkorową) ‐ będącą następstwem uszkodzenia układu pozapiramidowego (jąder podkorowych: ciała prążkowanego

i gałki bladej), a także jądra czerwiennego i dróg nerwowych prowadzących od nich;

dyzartrię opuszkową ‐ powstałą w wyniku uszkodzenia jąder nerwów czaszkowych znajdujących się w opuszce lub nerwów z nich wychodzących

i unerwiających aparat artykulacyjny;

dyzartrię móżdżkową ‐ wywołaną uszkodzeniem móżdżku.

W literaturze przedmiotu spotyka się również inne klasyfikacje dyzartrii uwzględniające kryterium lokalizacji, tj. poziom uszkodzenia ośrodkowego

układu nerwowego. Należą do nich: klasyfikacja E. N. Winiarskiej (1973) i A. M. Pulatov. Wyróżnia się w niej 3 formy dyzartrii:

korową , mającą postać dyzartrii:

apraksyjnej postcentralnej ‐ kinestetycznej, w której zaburzone jest czucie artykulacyjnych układów, przede wszystkim układu spółgłosek,

apraksyjnej premotorycznej ‐ kinetycznej, w której występuje zaburzenie czasowej organizacji ruchów artykulacyjnych, połączone z rozpadem

tych ruchów na oddzielne elementy.

pseudoopuszkową (rzekomoopuszkową), powstającą w wyniku centralnego spastycznego i najczęściej obustronnego porażenia mięśni aparatu

mowy; najbardziej zaburzone są ruchy dowolne;

opuszkową , powstającą w wyniku wybiórczego, przeważnie lewo lub prawostronnego paraliżu mięśni aparatu mowy (języka, warg, podniebienia

miękkiego, krtani, żuchwy, mięśni oddechowych); występuje zaburzenie mimowolnych i dowolnych ruchów we współpracujących grupach mięśni.

Uszkodzenie obszarów oznaczonych na schemacie (zob. rys.) następującymi symbolami: A, B, C, D i cyframi 1, 2, 3, a także symbolami: a, b

wywołuje następujące rodzaje dyzartrii:

A ‐ dyzartria korowa; 1 ‐ dyzartria piramidowa; B lub/i 2 ‐ dyzartria pozapiramidowa; C lub/i 3 ‐ dyzartria móżdżkowa; D lub/i a, b ‐ dyzartria

opuszkowa.

Rys. Schemat typów dyzartrii

Źródło: Logopedia‐ pytania i odpowiedzi.Podręcznik akademicki

(red.): Gałkowski T., Jastrzębowska G. Opole, 1999

(red.): Gałkowski T., Jastrzębowska G. Opole, 1999

I Neuron centralny:

1. drogi piramidowe; A ‐ kora mózgowa (okolica ruchowa kory mózgowej w oby półkulach);

2. drogi układu pozapiramidowego; B ‐ ośrodki podkorowe układu pozapiramidowego (tj. ciało prątkowane składające się z jądra ogoniastego

i skorupy, gałka blada, jądro podwzgórzowe, jądro czerwone i istota czarna Soemmeringa);

3. drogi móżdżkowe; C ‐móżdżek; D ‐opuszka (rdzeń przedłużony i most Varola).

II Neuron obwodowy:

a ‐ jądra nerwów czaszkowych znajdujące się w opuszce; b ‐ przebieg motorycznego nerwu obwodowego; c ‐ zakończenie nerwu w mięśniach aparatu

mowy.

Podział dyzartrii według kryterium miejsca uszkodzenia, charakteru i rozległości

Klasyfikacja A. Pruszewicza (1992) uwzględnia miejsce uszkodzenia CUN, charakter uszkodzenia i jego rozległość wzdłuż osi nerwowej zawiadującej

czynnościami artykulacji. Pruszewicz wyróżnia:

d y z a r t r i ę k o r o w ą, występującą w wyniku uszkodzeń kory mózgu w obszarze pól wydawania głosu (korowej reprezentacji mięśni

narządów mowy); często obok elementów mowy dyzartrycznej pojawiają się też zaburzenia typu afatycznego, co utrudnia identyfikację schorzenia;

przy uszkodzeniu jednej półkuli mózgu, powodującym połowiczne porażenie ruchowe (np. po udarze naczyniowym), dyzartria utrzymuje się

zazwyczaj tylko kilka dni i szybko ustępuje, pomimo utrzymywania się centralnego niedowładu nerwu twarzowego (apraksji twarzy); natomiast przy

uszkodzeniach obu półkul mózgu objawy są takie same jak przy dyzartrii nadjądrowej;

d y z a r t r i ę n a d j ą d r o w ą (rzekomoopuszkową), powstającą w wyniku uszkodzeń korowych obu półkul lub uszkodzeń dróg korowo

jądrowych; cechuje ją spastyczny niedowład mięśni artykulacyjnych ‐ co powoduje spowolnienie mowy, trudności w tworzeniu dźwięków, zaburzenia

połykania ‐ oraz labilność emocjonalna lub zanik reakcji emocjonalnych;

d y z a r t r i ę j ą d r o w ą (opuszkową, wiotką), powstającą na skutek obwodowego niedowładu lub porażenia mięśni unerwianych przez jądra

nerwów czaszkowych (V, VII, IX, X, XII); cechuje się wiotkim niedowładem mięśni artykulacyjnych, mową opuszkową, tzn. cichą, niewyraźną,

zamazaną artykulacją, która ma zabarwienie nosowe;

d y z a r t r i ę m ó ż d ż k o w ą (ataktyczną), powstającą na skutek uszkodzenia móżdżkowego ośrodka koordynacji mowy, co prowadzi do

zaburzeń koordynacji funkcji mięśniowej; charakteryzuje się mową skandowaną, głośną, nieregularną, a czasem wybuchową;

d y z a r t r i ę p o d k o r o w ą, będącą następstwem uszkodzeń jąder podkorowych (prążkowia, gałki bladej, jądra niskowzgórzowego, jądra

czerwiennego, istoty czarnej, jądra tworu siatkowatego), co powoduje zaburzenia ruchów i napięcia mięśni (dyskoordynację ruchu i napięcia

mięśniowego); występuje w dwóch odmianach: hipokinetyczno‐hipertonicznej (mowa cicha, monotonna, z wielokrotnym powtarzaniem części

wypowiedzi ‐ co określa się jako palilalię) oraz hiperkinetyczno‐hipotoniczną, która towarzyszy różnego rodzaju współruchom (atetozie, pląsawicy) ‐

zaburzenia dyzartryczne nasilają się na skutek mimowolnych ruchów mięśni twarzy i języka, zwykle przy wykonywaniu celowych czynności ruchowych

i pod wpływem czynników emocjonalnych;

d y z a r t r i ę o b w o d o w ą (zwaną też dysglosją), będącą wiotkim porażeniem powstałym na skutek obwodowego uszkodzenia nerwów

unerwiających mięśnie narządów mowy (twarzy, podniebienia, języka i krtani); w zależności od tego, który nerw jest uszkodzony, występują różne

zaburzenia artykulacji, tzn. utrudniona jest wymowa różnych głosek; dyzartria obwodowa występuje też w wyniku nieprawidłowego przewodnictwa

nerwowo‐mięśniowego, przy nadwrażliwości skurczowej mięśni (jak w miastenii), lub obserwuje się ją w miokloniach, w których stany spastyczne

mięśni uzależnione są w dużej mierze od czynników emocjonalnych.

Podział dyzartrii według kryterium objawowego

Innym podziałem jest klasyfikacja zaproponowana przez P. L. Darleya i jego współpracowników (1975, 1978). Autorzy ci, uwzględniając fakt,

że pomimo tych samych cech neurologicznych i takiej samej diagnozy często występują różne objawy zaburzeń mowy, zaproponowali podział na 6

następujących rodzajów dyzartrii:

dyzartria wiotka

Powstaje w wyniku uszkodzenia neuronu ruchc wego lub nerwów obwodowych biegnących od tego neuronu do mięśni aparat i mowy, co powoduje

osłabienie, zwiotczenie mięśni np. żuchwy, warg, police ków, podniebienia miękkiego, gardła, języka; jej najbardziej widocznymi obja wami są:

odczuwanie duszności w czasie mówienia, nosowe zabarwienie głosu hipotonia, osłabienie odruchów, zanik, drżenie lub nieprawidłowe ruchy;

dyzartria spastyczna

Powstaje w wyniku uszkodzenia układ piramidowego, który tworzy okolica ruchowa kory mózgowej wraz z od chodzącym od niej szlakiem

piramidowym prowadzącym przez pień i rdze kręgowy do jąder ruchowych rdzenia kręgowego; uszkodzenie tego układu powoduje hipertonię,

czyli wzmożenie napięcia mięśniowego o charakterze spastycznym (kurczowym, scyzorykowym); jej najbardziej charakterystycznymi objawami są:

niskie natężenie głosu, przerwy w emisji głosu, chrapliwość i napięto‐zdławiony głos, zwolnione tempo mówienia i krótkie frazy, wolniejsze ruchy

warg, języka i podniebienia oraz niedowład dolnej części twarzy;

dyzartria ataktyczna

Wywołana jest uszkodzeniem móżdżku i/lub dróg móżdżkowych, co powoduje zaburzenia koordynacji ruchów oddechowych, fonacyjnych

i artykulacyjnych; charakteryzuje się: hipotonią, brakiem zróżnicowania w akcentowaniu, nadmiernym akcentowaniem wyrazów lub sylab

nieakcentowanych, nieregularnymi przerwami w artykulacji, przeciąganiem fonemów i przeciąganiem przerw międzywyrazowych, zwolnionym

i nierytmicznym tempem mowy, co objawia się zaburzeniem płynności mowy, występowaniem chaotyczności ruchów, brakiem kontroli kierunku

ruchów i czasu ich trwania;

dyzartria hipokinetyczna

Powstaje w wyniku uszkodzenia układu pozapiramidowego (na skutek choroby Parkinsona); jej główną cechą jest zredukowany ruch, co powoduje

jednostajność melodyki, zmniejszone akcentowanie, jednakową głośność, ponadto krótkie przyspieszone frazy, nagłe przyspieszanie i zwalnianie

tempa mowy, zatrzymywanie procesu mówienia spowodowane chwilami ciszy, czasami powtarzanie głosek i sylab, szybkie, lecz ograniczone ruchy

języka i warg, w wyniku których głoski wymawiane są nieprecyzyjnie;

języka i warg, w wyniku których głoski wymawiane są nieprecyzyjnie;

dyzartria hiperkinetyczna

Powstaje również w wyniku uszkodzenia układu pozapiramidowego, lecz jest następstwem takich zaburzeń ruchowych, jak np. pląsawica, atatoza,

dystonia, kloniczne skurcze mięśni krtaniowo‐gardłowo‐podniebiennych, organiczne drżenie głosu itd.; pojęcie hiperkinezji stosuje się

w odniesieniu do ruchów mimowolnych, wykonywanych niezależnie od woli, które z kolei przeszkadzająca ruchach celowych; w zależności od rodzaju

zaburzeń ruchowych wyróżnia się kilka rodzajów dyzartrii hiperkinetycznej;

dyzartrie mieszane

Charakteryzują się występowaniem różnych cech, wymienionych powyżej rodzajów dyzartrii, co ma miejsce przy stwardnieniu bocznym zanikowym,

stwardnieniu rozsianym, chorobie Wilsona; wspólne pojawienie się i nasilenie jednych cech może zamazać odbiór innych.

W praktyce rzadko spotyka się czyste postacie dyzartrii.

Autor: Marzena Mieszkowicz ‐ neurologopeda

Literatura:

1. Bannister S. R. ‐ Neurologia kliniczna, Bielsko‐Biała 1992.

2. Diagnostyka różnicowa objawów chorobowych, red. F. Kokot, Warszawa 1990.

3. Diagnoza i terapia zaburzeń mowy, red. T. Gałkowski, Z. Tarkowski, T. Zaleski, Lublin 1993.

4. Dowżenko A., Jakimowicz W.‐ Choroby układu nerwowego, Warszawa 1982.

5. Herman E. ‐ Diagnostyka chorób ukladu nerwowego, Warszawa 1982.

6. Jakimowicz W. ‐ Neurologia kliniczna w zarysie. Podręcznik dla studentów medycyny, wyd. 3, Warszawa 1987.

7. Jastrzębowska G., Podstawy teorii i diagnozy logopedycznej, Opole 1998.

8. Lewandowski A., Tarkowski Z., Dyzartria. Wybrane problemy etiologii, diagnozy i terapii, Warszawa 1989.

Strona główna > Zaburzenia mowy > Rozpoznanie i terapia

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: