4.2. MIERNIKI ZDROWIA.doc

2. MIERNIKI CHARAKTERYZUJACE ZJAWISKA ZDROWOTNE I ICH INTERPRETACJA

Kryteria i mierniki zdrowia wynikają z jego definicji i można je podzielić na:

1.     Kryteria subiektywne:

ü     Podstawą jest samoocena jednostki

o       Nie odczuwa dolegliwości

o       Dobrze sypia

o       Dopisuje apetyt

o       Nie czuje się bez powodu zmęczony

ü     Subiektywne odczucia jako wskaźnik są traktowane jako bardzo istotne, albowiem samopoczucie często ma większy wpływ na funkcjonowanie społeczne i jakość życia niż wykrycie istotnych schorzeń „ fakt, ze ktoś czuje się chory, jest nie mniej ważny od tego, ze stwierdzono u niego chorobę”

ü     Związek miedzy dającymi się obiektywnie ustalić objawami chorób a ich odpowiednikami w postaci subiektywnych odczuć nie są jednoznaczne służy do tego :

o       Wywiad lekarski ( jednostka ) – znaczenie większe lub mniejsze w zależności od specjalizacji

o       Badanie standardowymi kwestionariuszami socjomedycznymi                    ( zbiorowość, jakość  życia)

1.     Subiektywne mierniki (  30 %-50% ) zgłaszających się do lekarza  potwierdza się lub nie miernikami obiektywnymi np. badania diagnostyczne

2.     Kryteria obiektywne

ü     Podstawą oceny są zjawiska fizjologiczne lub patofizjologiczne

ü     Naruszenie struktury i/lub czynności poszczególnych narządów czy układów stanowi biologiczna podstawę rozwoju choroby

ü     Ujawnienie charakteru zakłóceń stanowi istotę rozpoznania lekarskiego

ü     Kryteria obiektywne mają podstawowe znaczeni w ujawnianiu patologicznych zmian w organizmie oraz ich klasyfikację z punktu widzenia zagrożenia zdrowotnego

3.     Kryteria społeczne

ü     Człowiek spełnia różne role społeczne wynikające z przynależności do określonej rodziny, środowiska zawodowego, organizacji społecznych, politycznych, kręgu znajomych, przyjaciół itp. I w ten sposób ustala się pewien stan równowagi, której naruszenie podlega ocenom społecznym

ü     Pojawienie się ostrej choroby nagle powoduje ograniczenie zdolności pełnienia przyjętych ról, z kolei choroba przewlekła zmienia sposób funkcjonowania jednostki, narzuca pewne rygory, ograniczenia lub wycofywanie się z pewnych rodzajów aktywności

ü     Wycofanie z pełnienia roli ( chęć) = ucieczka w chorobę

Mierniki:

§        Współczesne pojmowanie zdrowia skłania do wszechstronnego spojrzenia na róże jego aspekty, co powinno być brane pod uwagę podczas dokonywania pomiarów i ocen

§        Przy odpowiednim doborze mierników można scharakteryzować stan ustroju wg  skali rozciągającej się od najpoważniejszych schorzeń, zaburzeń zdrowia Az do odpowiednio dużych zasobów adaptacyjnych

Rodzaje mierników;

1.     Jednostkowe – badania stanu zdrowia służą przeważnie potrzebom diagnostycznym mającym na celu dokonanie wyboru i ukierunkowanie leczenia lub w innych celach np. doboru kandydatów do prac wymagających wysokich kwalifikacji czy oceny wpływu niekorzystnych dla  organizmu warunków środowiskowych

2.     Populacja – lub jej część – ma na celu ujawnienia zagrożeń stanu zdrowia ludności i wyznaczenie na tej postawie kierunków działań zapobiegawczych, monitorowanie efektów zaprogramowanej działalności na rzecz zdrowia, a także dokonania porównań międzyregionalnych czy międzynarodowych. Ocena zdrowotności populacji ma zasadnicze znaczenie w zapobieganiu chorobom i promocji zdrowia w szerszym społecznym wymiarze.

Podział mierników:

1.     Negatywne – praktycznie mają największe znaczenie

Ø     Wskaźniki i współczynniki oparte na statystyce:

o       Zgonów

o       Chorób

o       Inwalidztwa

Ø     System gromadzenia informacji o zdrowiu ludności nastawiony jest głownie na ten rodzaj wskaźników

• natężenie zgonów

o       umieralność

a) ogólny:                   liczba zgonów/ liczba ludność  

●       szczegółowy

●       wg wieku:          liczba zgonów <40 rż/ liczby ludności < 40 rż    *L

    wg przyczyny:    liczba zgonów z powodu X / liczba ludności   * L

·        wg płci:              liczba zgonów kobiet / liczby kobiet  * L

o       śmiertelność

a)     ogólny                liczba zgonów  / liczby chorych      * L

b)    szczegółowy

·        wg wieku            liczba zgonów <40rż / liczby chorych <40rż   *L:

·        wg przyczyny     liczba zgonów z powodu X / liczby chorych z powodu X   *L

·        wg płci                liczba zgonów kobiet  / liczby chorych kobiet  * L

• natężenie chorób

o       zapadalność

a)     ogólny                               liczba nowych zachorowań/ liczby ludności *L

b)    szczegółowy

·        wg wieku            liczba nowych zachorowań <40rż / liczby ludzi < 40 rż  * L

·        wg płci                               liczba nowych zachorowań K/ liczby K  * L:

·        wg przyczyny      liczba nowych zachorowań na chorobę X / liczby ludzi * L

o       chorobowość

a)     ogólny                                liczba chorych / liczby ludności * L

b)    szczegółowy

·        wg wieku                  liczba chorych <40 rz/liczby ludności < 40rż  * L

·        wg przyczyny       liczba chorych na X / liczby ludność  *L

●       wg płci                                liczba chorych K/ liczby K  * L

ü     Mierniki ryzyka

·        czynniki ryzyka

a)     środowisko pracy

b)    środowisko życia: papierosy, nadwaga, brak snu, alkoholizm itd.

ü     Współczynnik

·        wskaźnik natężenia, współczynnik nieproporcjonalny

·        liczba względna pokazująca częstość występowania danego zjawiska do wielkości populacji narażonej

ü     Wskaźnik

·        wskażnik struktury = współczynnik proporcjonalny

·        liczba obrazująca czestość występowania danego zjawiska do całej populacji/wszystkich tego typu zjawisk itp.

·        Np. zgony z powodu nowotworów /wszystkich zgonów

Współczynniki umieralności niemowląt

ü     Współczynnik zgonów:

a)     okres niemowlęcy                   liczba zgonów(0-364(365))/liczba żywych    

                                              urodzeń z danego okresu  sprawozdawczego (m) *L

b)    okres wczesnoniemowlęcy           liczba zgonów(0-27)/ m  *L

c)     okres późnoniemowlęcy                      liczba zgonów (28-364-(365))/ m*L

ü     Współczynnik zgonów okołoporodowych:                                       ur. Martwe+zgon do 6 dnia/ (ur żywe+ur martwe)*L

ü     Współczynnik  martwo urodzonych:                                                    (ur. Martwe)/( ur. Żywych + ur Martwych) * L

Inne współczynniki

a)     Przyrost naturalny              (l. Urodzeń – l. Zgonów)/l. Ludności  * 1000 = (Wur-Wzg) *1000

b)    Rodność:                            l.urodzeń/ l. Ludności * 1000

c)     Płodność                            l. Urodzeń/ l. Kobiet(15-49 lat) * 1000

ü     Urodzenie żywe:    (wg WHO) – całkowite wydobycie/wydalenie z ustroju matki noworodka niezależnie od czasu trwania ciąży, wykazującego >=1z poniższych cech:

a)     skurcze mm szkieletowych

b)    akcja serca

c)     tętnienie pępowiny

- niezależnie od tego czy sznur pępowiny został odcięty i czy łożysko zostało wydalone

·        do obliczania współczynników bierze się dziecko spełniające:

a)     waga > 500g

b)    długość >25 cm

c)     ciąża trwa minimum 22 tygodnie

·        współczynniki dla niemowląt nie podlegają obowiązkowi standaryzacji

2.    Pozytywne

Ø     Ujmowanie zdrowia jako zasobu zdolności przystosowawczych wobec działania różnorodnych czynników środowiskowych

Ø     Mierniki i parametry określające wydolność fizyczną i neuro – psychiczną człowieka

Ø     Wykorzystuje się je przy kwalifikacji zdolności do zawodów o szczególnych wymaganiach w zakresie sprawności psychofizycznych

Ø     W ocenie stanu zdrowia populacji mierniki pozytywne nie znalazły dotychczas szerokiego zastosowania

Ø     Wyjątek -  mierniki somatyczne określające rozmiary i masę ciała ocena stopnia rozwoju fizycznego dzieci i młodzieży oraz IBM- index boody masa – wskaźnik otyłości.

Pozytywne mierniki zdrowia

·        dane obrazujące natężenie zjawisk fizjologicznych – mierzalnych

1.     Rozwój  fizyczny:

·        ciśnienie

·        morfologia

·        masa ciała

·        siatki percentylowe

2.     Sprawność fizyczna:

...