ST: - ograniczone terytorium w państwie
- demokratyczne lokalne wybory
- autonomia przy podejmowaniu decyzji
- zakres autonomii finansowej
- aparat adm. Który podlega wybranemu autonomicznie przedstawicielowi przedstawicielowi nie amin. Państwowej
Dekoncentracja – przekazywanie zadań terenowym jednostkom adm. Publ.
Decentralizacja symetryczna (wszystkie jednostki ten sam poziom kompetencji i zadań) i asymetryczna
Ustrój federalny – w którym niektóre sprawy pozostają w wyłącznej kompetencji jednostek lokalnych na mocy konstytucji (USA, Kanada, Australia, Niemcy, Szwajcaria, Austria)
Ustrój unitarny – w którym samorząd jest zależny od ustawodawcy
ST – koncepcja naturalna, koncepcja funkcjonalna, koncepcja wolności
Wartości ST – partycypacja, wolność, efektywność
Zasady subsydiarności: grupy większe nie powinny przejmować zadań grup mniejszych, grupy większe powinny spełniać zadania z którymi grupy słabsze se nie poradzą, grupy większe powinny pomagać mniejszym
RIO – 16 prezesów powołanych przez premiera, kolegium RIO (nadzór, badanie zgodności z prawem budżetu i innych uchwał finansowych), Wydział Kontroli (kontrole, badanie zgodności z prawem i zgodności zapisów księgowych ze stanem faktycznym), Wydział Informacji (gromadzenie sprawozdań finansowych, analizy)
Rola ST w dostarczaniu usług: 1. dobra publiczne (oświetlenie ulic, zieleń miejska)
2. monopole naturalne (gospodarka wodno-kanal., gaz)
3. efekty zewnętrzne (ochrona przeciwpożarowa, ochrona środowiska)
4. dobra społeczne (edukacja)
Komisja wspólna rządu i samorządu terytorialnego istnieje od 1993
Aktualnie ok. 2500 gmin, 315+65 powiatów+miast na prawach powiatu
Systemy 3szczeblowe: Francja, Niemcy, Włochy, Hiszpania
2szczeblowe: Szwecja, Norwegia, Holandia, Grecja, Węgry, Czechy, Słowacja, Chorwacja
1szczeblowe: Czarnogóra, Litwa, Macedonia, Ukraina
Największe gminy: GB, Litwa, Serbia, Bułgaria Najmniejsze: Francja, Czechy, Słowacja
Za konsolidacją teryt.: mniejsze koszty utrzymania amin., ekonomia skali
Za fragmentacją: władza bliższa ludziom, władza ma większe zaufanie, większe zadowolenie
NUTS 0 – państwa 1- duże regiony 2 – województwa 3- podregiony 4- powiaty 5-gminy
WYBORY w gminie:
Rada gminy: do 20tys. większościowe, 15 okręgów po 1-5 radnych
Powyżej 20 tys. proporcjonalne, w okręgach po 5-8 radnych
Liczba radnych: 15 do 20tys, 21 do 50 tys, 23 do 100 tys, 25 do 200 tys, po 3 radnych na kazde kolejne 100 tys ale max 45 radnych
WYBORY w powiatach:
Proporcjonalne glosowanie, 3-10 radnych w okregu. Liczba radnych: 15 do 40 tys, po 2 na kazde 20 tys ale max 29
WYBORY w województwach:
Proporcjonalne gminy, 5-15 radnych w okregu, 30 do 2 milionow, na kazde kolejne 500 tys po 3 radnych
w/b/p odpowiada za projekt budżetu, zgłasza propozycje do rady z wyborem skarbnika i sekretarza
W powiecie zarząd wybierany przez rade, 3-5 czlonkow, przewodniczy starosta
W województwie zarząd wybierany przez rade, 3-5 czlonkow, na czele marszałek
MOŻLIWOŚĆ odwołania rady: referendum: na wniosek rady lub na wniosek 10% wyborcow w powiecie (5% w województwie) ||||| próg glosow – 3/5 frekwencji wyborczej, nie można szybciej niż 12 miesiecy po wyborach robic i 6 miesiecy przed nastepnymi wyborami
MOŻLIWOŚĆ odwołania organów wykonawczych w gminie: tylko referendum ,na wniosek mieszkańców lub ¼ radnych (wiekszoc 3/5glosow), nieskuteczne referendum z inicjatywy rady oznacza jej rozwiązanie
MOŻLIWOŚĆ odwołania organów wykonawczych w powiecie i woj.: 1/ sesja absolutoryjna – wiecej niż polowa składu rady -> glosowanie odwołania po 14 dniach od nieudzielania absolutorium większość 3/5 składu ||| na wniosek ¼ radnych, 3/5 radnych za ||| jest obowiązek zasięgnięcia rady od komisji rewizyjnej ||| po nieudanym glosowaniu nastepny wniosek dopiero po 6 miesiacach
RADA: posiada przewodniczącego, działa przez komisję, obowiązkowe powolanie komisji rewizyjnej: obecność przedstawicieli opozycji, opinia o projekcie i wykonaniu budżetu, opinie w sprawie odwolania członków zarządu, fcje kontrolne
WYDATKI BIEŻĄCE. W gminach: 50% oświata, 20% opieka społ., 15% admin.
w miastach na pr. Pow.: 39% oświata
w powiatach: 47% oświata, 20% opieka społ., 12%admin.
w woj.: 33% transport, dofinansowanie kolei
WYDATKI MAJĄTKOWE: gminy wiejskie: 41%gosp komunalna, 26% transport
Miasta na pr pow: 42% transport
Powiaty: 47% transport, 17% oświata, 15% zdrowie
Woj.: 49% transport, sieć drogowa
Formy współpracy: związki komunalne, stowarzyszenia, porozumienia międzykomunalne, porozumienia międzygminne
Rola wojewody: przedstawiciel urzędu w terenie, realizacja polityki rządu, nadzór nad legalnością działań samorządu, nadzór nad działalnością administracji rządowej w terenie
Zadania ST: własne, zlecone (od adm rzadowej), powierzone, możliwość wspolnego wykonywania zadan (związki, spolki miedzykomunalne)
DOKUMENTY: strategia rozwoju (obowiazkowa dla woj.), plan regionalny zagosp przestrz (obow.), studium uwarunkowan i kierunkow zagosp przestrz (gmina obow.), plany miejscowe, program rozwoju lokalnego, wieloletni plan inwestycyjny, wieloletni plan finansowy
PHARE – program regionalny dla województw SAPARD – rozwoj wsi, infrastr., ISPA- rozwoj transportu, ochrona środowiska
Dobro prywatne (możliwość wykluczenia, konkurencyjne)
Dobro klubowe (możliwość wykluczenia, niekonkurencyjne –np. kablowka, wieczory panieńskie)
Dobro mieszane (brak możliwości wykluczenia, konkurencyjne)
Dobro publiczne (brak możliwości wykluczenia, niekonkurencyjne)
SUBWENCJA-transfer o charakterze ogólnym, można wydac na co się chce, kasa przechodzi na nastepny rok
DOTACJA- ma charakter celowy, przekazujący srodki okresla na co one sa, po upłynięciu terminu zwrot kasy
Kategorie źródeł finansowania samorządów: dochody własne (bieżące-podatki lokalne, opłaty za usługi i majątkowe-dochody z majątku(sprzedaż, dzierżawa)), transfery (dotacje i subwencje), udziały we wpływach z podatków państwowych, środki z kredytów kredytów pożyczek
KLASYFIKACJA BUDŻETOWA: 4poziomu- 1/części budżetu 2/poziom działów (nptransport oswiata) 3/poziom rozdziałów (np. lokalny transport publ.) 4/poziom paragrafów (są wydzielone dochody i wydatki)
Rewolucja antypodatkowa – ograniczenie roli państwa w gospodarce poprzez zmniejszanie podatków bezpośrednich. Podatki bezpośrednie mogą być decentralizowane a pośrednie nie. Dlatego panstwo przechodzilo z podatkow bezpośrednich do pośrednich
PODATKI I OPŁATY LOKALNE W GMINIE: od nieruchomości, rolny, lesny, od środków transportu, spadkow i darowizn, ‘karta podatkowa’-podatek od niektórych przedseibiorstw (np. fryzjer)
UDZIAŁY SAMORZĄDÓW W PODATKACH PAŃSTWOWYCH (PIT, CIT)
Gminy 39%, 6.7% Powiaty 10%, 1.4% Woj. 2%, 16%
Struktura dochodów samorządów w Polsce:
Woj.: duze udzialy w PIT i CIT, mniejsze subwencje i dotacje
Pow: najwięcej subwencji i dotacji na wydatki bieżące, udzialy w PIT i CIT, najmniej dochodow inwestycyjnych
Gminy:wazne dochody z PITu
Subwencje – 40% budżetu w gminach wiejskich
Podstawowe wymagania wobec systemu transferów: przejrzystość, przewidywalnosc, minimalizacja wpływu na autonomie lokalna, odporność na manipulacje polityczne z centrum i manipulacje wskaźnikami przez samorządy
SUBWENCJA OGÓLNA składa się z 1/części wyrównawczej 2/czesci oświatowej 3/ czesci równoważącej(gm i pow)/regionalnej(woj.)
Subwencja oswiatowa: 1,33 dla szkol wiejskich, 1,5-3,5 dla uzniow niepełnosprawnych, 1,2-1,5 dla szkol z jezykiem mniejszości nar. 1,15 dla szkol zawodowych
Subwencja wyrownawcza: czesc podst + czesc uzupelniajaca
Czesc podst: w powiatach 88% roznicy średniej krajowej, w woj. 70% roznicy, w gminach odnośnikiem nie jest srednia ale wpływy jakie gmina uzyskiwalaby gdyby stosowala maksymalne stawki podatku i nie przyznawala ulg (75-90% do 92%)
Czesc uzupelniajaca: woj. –ponizej 3 mln mieszkańców, pow – jeśli bezrobocie powyżej 110% średniej, gm – jeśli dochody poniezej 150% średniej a gęstość zaludnienia poniżej średniej
Subwencja rownowazaca/regionalna – tzw podatek janosikowy. Płatnicy na rzecz <- subwencji: 1 woj., 19powiatow, 45 miast na prawach powiatu, 11 gmin wiejskich, 30 gmin miejsko wiejskich
Silne strony dotacji celowych: mierzalne i obiektywne kryteria, stosunkowo stabilny system, umiarkowany system wyrównywania w gminach
Nie można zadłużać się na finansowanie wydakow bieżących, można dosadnie zadłużać się na realizacje programow inwest.
FORMY ZADŁUŻENIA: kredyt komercyjny w banku, preferencyjny kredyt/pożyczka, obligacje (ogólne – zabezpieczeniem sią przyszłe dochody samorządu, przychodowe – zabezpieczeniem sa spodziewane dochody z inwestycji)
NIEBEZPIECZNE ZADŁUŻENIE: przeznaczone na wydatki bieżące, zaciągane na okres dłuższy niż planowane użytkowanie, nadmierne zadłużenie spółek komunalnych, powodujące spłaty przekraczające wielkość spodziewanej nadwyżki operacyjnej(dochody bież-wydatki bież)
Najwięcej kredytów biorą gminy i miasta na prawach powiatu
ZASADY planowania budżetu: zupełność (wszystkie wydatki i dochody sa objęte jednym planem budżetowym), uprzedniość, jedność(jednolity plan, unikac sytuacji kiedy dochód przypisywany jest konkretnemu wydatkowi), roczny horyzont, jawność, przejrzystość, gospodarność
SAMORZĄD JAKO DOSTAWCA USŁUG PUBLICZNYCH
ZA: 1/działalność gosp pozwala zwalczac bezrobocie 2/dochody pomagaja finansowac zadania samorządu 3/w niektórych dziedzinach rynek jest plytki
PRZECIW: 1/gmina ustala reguly konkurencji w której bierze udzial 2/ gmina może dofinansowywac swoja przedsiębiorczość 3. gmina może wykorzystac swoja sile polityczna 4. mniejsza efektywność 5. mniejsze ryzyko upadłości, uprzywilejowanie do kredytu
WYKONYWANIE USŁUG LOKALNYCH
Model tradycyjny: samorząd odpowiada za usługę, samorząd wykonuje usługe, oplaty za usługi niskie, subsydiowane przez podatki lokalne, monopol na rynku dostawcow usług
Model rynkowy: opłaty często pokrywaja koszty, konkurencja kilku dostawcow, rola samorządu regulowanie rynku
CECHY NOWEGO MODELU DOSTARCZANIA USŁUG
1/ scisle oddzielenie tych którzy sa odpowiedzialni od tych którzy świadczą usługi
2/ zmiana kultury organizacyjnej – traktowanie mieszkańców jak klientow
3/ nacisk na kontrole jakości, formalne certyfikaty
4/ zmiana organizacji świadczących usługi od dużych hierarchicznych do mniejszych elastycznych
5/zmniejszenie bezpieczeństwa zatrudnienia w sektorze usług lokalnych
6/ zwiekszenie się rozpiętości w placach pomiedzy personelem kierowniczym a pracownikami
MODELE DOSTARCZANIA USŁUG
1. bezpośrednio przez adm
2. delegowanie do jednostki gminnej, podlegającej adm
3. delegowanie do spolki komunalnej
4. contracting out
5. koncesjonowanie
6. BOT – firma prywatna buduje, przez jakis czas zarzadza potem oddaje gminie
7. wykorzystanie organizacji pozarządowych
8. bony
9. wykonywanie przez jednostki prywatne z własnej inicjatywy
ARGUMENTY ZA I PRZECIW URYNKOWIENIU
ZA:
1. oszczedznosc dzieki konkurencji
2. nowy kapital potrzebny do inwestowania
3. wieksza elastyczność, dopasowanie do potrzeb klienta
4. wzrost jakości rzadzenia – rzad może się skoncetrowac tylko na polityce
PRZECIW:
1. oszczednosci krotkotrwale
2. mieszkancy oszczędzają jako podatnicy ale wiecej placa jako użytkownicy
3. proces kontraktowania okazja do korupcji
4. trudności samorządu w wywiązaniu się z roli koordynatora i organizatora
KRYTERIA OCENY USŁUG: dostęp, cena, jakość, rozwój, wpływ
Jednostki budżetowe dominuja w utrzymywaniu zieleni miejskiej, zakłady budżetowe w mieszkaniach, wodociągach, spolki komunalne w ciepłownictwie, transporcie, oczyszczaniu
mdsuperstar