Arystoteles_-_Etyka_Nikomachejska.pdf
(
1833 KB
)
Pobierz
20922836 UNPDF
Arystoteles
Zadaniem rozważań poprzedzających niniejszy przekład
Etyki
nikomachejskiej
Arystotelesa nie jest przedstawienie jego poglądów
filozoficznych ani nawet tylko etycznych. Wstępne te uwagi pragną
raczej poinformować czytelnika o zawartości Gorpus Aristotelicum,
tj. przekazanego przez tradycję zbioru pism Arystotelesa, słusznie
lub niesłusznie mu przypisywanych, i o losach tych pism od staro-
żytności do chwili obecnej. Szczególny nacisk spoczywa przy tym
na grupie pism etycznych i na dzisiejszym stanie badań nad ich au-
tentycznością i chronologią.
Dla zrozumienia wyłaniających się tu zagadnień niezbędną jest
rzeczą przypomnieć kilka ważniejszych faktów i dat z życia Ary-
stotelesa.
WIADOMOŚCI BIOGRAFICZNE
Arystoteles, urodzony w 384 r.p.n.e. w Stagirze (czy w Stagi-
rach — bo źródła starożytne podają trojaką nazwę tej miejscowości:
Stagira f]ST(iYeipa, Stagiros óSfA-feipoc i Stagiry
T
<Ł
Uni^eipct),
na trackim półwyspie Chalkidike, był synem Nikomacha — lekarza
przybocznego króla macedońskiego Amyntasa, ojca Filipa II — i Faj-
sti(a)dy. Nikomach odumarł syna, kiedy ten był jeszcze w wieku
pacholęcym, wkrótce potem zmarła także matka Arystotelesa,
a opiekę nad nim objął niejaki Proksenos z Atarneus.
W osiemnastym roku życia opuścił Arystoteles rodzinną Stagirę
i udał się do Aten, gdzie wstąpił do Akademii Platońskiej. W szkole
tej spędził lat dwadzieścia, 367—347; po okresie nauki nastąpiły
lata samodzielnej już, choć pod wpływem Platona pozostającej,
twórczości i nauczania w Akademii. Arystoteles, najzdolniejszy
z uczniów Platona i najgodniejszy objęcia po nim kierownictwa
Akademii, był metojkiem, tj. osiadłym w Atenach cudzoziemcem,
nie mającym pełni praw obywatelskich. Tę prawdopodobnie oko-
liczność — obok momentu pokrewieństwa — wyzyskał przeciw
niemu po śmierci Platona, 347, siostrzeniec zmarłego, Speuzyp,
który objął wówczas scholarchat Akademii. Arystoteles nie chciał —
jak się zdaje — kontynuować w tych warunkach swej pracy nauczy-
cielskiej w Akademii i wy wędrował wraz z Ksenokratesem, również
akademikiem, na razie do Assos, w Azji Mniejszej na wybrzeżu
Troady. Tu stanął na czele szkoły filozoficznej, w której współpra-
cowali z nim i z Ksenokratesem dwaj ich koledzy z Akademii:
Ęrastos i Koryskos ze Skepsis. Z gronem tym pozostawał w bliskich
stosunkach Hermias, władca Atarneusu, którego siostrzenicę i przy-
braną córkę, Pytiadę, pojął Arystoteles potem za żonę.
Kierując szkołą w Assos, Arystoteles występował na zewnątrz
jako ortodoksyjny platonik, chociaż przeciwstawiał się niektórym
poglądom Platona, zwłaszcza jego teorii idej. Była więc owa szkoła
niejako pośrednim ogniwem między Akademią a późniejszym Li-
ceumjWykłady Arystotelesa ściągały adeptów filozofii także z po-
bliskich wysp, m. i. z Lesbos, skąd pochodził najwybitniejszy uczeń
Arystotelesa, Teofrast z Eresos, późniejszy jego następca w scholar-
chacie Liceum (jeśli nie uważać za prawdziwą drugiej wersji sta-
rożytnej, wedle której znajomość z Teofrastem zawarta miała'być
już w Akademii)|_Po trzyletnim pobycie w Assos Arystoteles przeniósł
swą działalność nauczycielską do Mityleny na Lesbos, a w r, 342
przyjął zaproszenie na dwór Filipa Macedońskiego jako nauczyciel
młodocianego~królewicza Aleksandra, późniejszego słynnego władcy.
Pobyt .w Macedonii, w miejscowości Mieza, gdzie filozof kształcił
Aleksandra wraz z kilku jego kolegami, i w stołecznej Pełli, przeciąg-
nął się do r. 336, tj. do śmierci Filipa i wstąpienia na tron dwudzie-
stoletniego wówczas Aleksandra, a może i dłużej. f«W czasie tym nie
pozostał Arystoteles niedostępny wpływom zdobywczej polityki
macedońskiej, reprezentowanej przez Filipa, którego plany zabor-
cze ukazywały możliwość zrealizowania ulubionej myśli filozofa:
zjednoczenia wszystkich'Hellenów. Wierzył bowiem — jak przed
nim Herodot
1
—
4
że przed zjednoczoną Helladą runie potęga królów
perskich. Toteż nic dziwnego, że starał się rozwijać idee panhelleńskie
w swym królewskim wychowanku. Młody Aleksander zawdzięczał
swemu mistrzowi umiłowanie poezji greckiej oraz zainteresowanie
zarówno filozofią jak naukami przyrodniczymi. Kazało ono Aleksan-
drowi otaczać się na swym dworze uczonymi reprezentującymi
różne dziedziny wiedzy, którzy towarzyszyli mu później w wypra-
wie na Azję, nadając jej charakter przedsięwzięcia kulturalnego na
nie znaną przedtem skalę. Dla wychowawcy swego żywił Aleksander,
Wstęp
XIII
do czasu, uczucia wdzięczności uczniowskiej: dostarczał mu środ-
ków umożliwiających Arystotelesowi jego ulubione badania przy-
rodnicze i miał też wznieść na cześć filozofa posąg spiżowy, jeśli
można zaufać napisowi widniejącemu na późnej kopii posągu:
[Yl]6v
Nikorńachowego syna, boskiego Arystotelesa,
Co wszelką posiadł mądrość, wzniósł [posąg] tu Aleksander.
Stosjmki między filozofem a władcą popsuły się dopiero, kiedy
Aleksander zawładnąwszy uprzednio terytoriami azjatyckimi do-
stępnymi wpływom obcym, jak Syria, Egipt, częściowo nawet Ba-
bilonia, stał się panem Persji właściwej, kraju o swoistej kulturze,
którego zdobywca nie usiłował nawet zhellenizować. Król mace-
doński przybrał wówczas tytuł króla Azji i poniechał, ciasnych już
w jego oczach, panhelleńskich koncepcji politycznych Arystotelesa,
opartych na przeświadczeniu o wyższości Hellenów nad barbarzyń-
cami
8
, przeciwstawiając im swą światowładczą politykę organicz-
nego zespolenia Wschodu z Zachodem i wzajemnego ich przenik-
nięcia się — politykę wymagającą zniwelowania istniejących różnic
plemiennych i kulturalnych
4
. Do dalszego ochłodzenia stosunków
między Arystotelesem a Aleksandrem przyczyniła się — mimo
obiektywnej postawy, którą zachował filozof
5
— sprawa Kalliste-
nesa, siostrzeńca Arystotelesowego, który towarzyszył Aleksandrowi
jako historyk do Azji i, oskarżony niewinnie o udział w spisku prze-
ciw królowi, został na jego rozkaz stracony (ok. 327).
W czasie pobytu w Macedonii' Arystoteles wyjeżdżał kilka-
krotnie do rodzinnej Stagiry, szukając w jej murach odosobnienia,
sprzyjającego pracy badawczej. Być może, że spędził tam ostatnie
miesiące tego okresu swego życia.
' Na wiosnę 334 Arystoteles, głośny już wówczas filozof i nauczyciel,
przyjaciel i protegowany Aleksandra i jego namiestnika Antypatra,
powrócił do Aten, gdzie bawił przez następnych lat dwanaście.
Założona przez niego szkoła mieściła się zrazu w północnej części
Aten, w krużgankach, peripatoj (stąd miano szkoły perypatetycżnej)
świętego obwodu poświęconego Apollonowi Lykejskiemu. Stąd
wzięło swą nazwę LiceuniJ Późniejsza jego siedziba znajdowała
się we wschodniej części miasta, przed Bramą Diocharesa; nowe
to pomieszczenie zostało w tym celu wynajęte, Arystoteles bowiem,
będąc metojkiem, nie mógł posiadać ziemi w Attyce/Liceum stało
się terenem intensywnej działalności Arystotelesa jako badacza,
nauczyciela i organizatora nauk i zaćmiło wkrótce znaczeniem
swym Akademicj na^ której cze*łe s'tał wówczas (od r. 339/8) Kseno-
krates".
'Organizacja Liceum przypomina późniejsze uniwersytety:
oprócz filozofii uprawiano tam w dużym zakresie inne nauki, za-
równo humanistyczne (historię polityczną, ustrojową, historię
kultury i literatury, retorykę), jak astronomię, fizykę, a zwłaszcza
nauki biologiczne (fizjologię, zoologię, botanikę, medycynę i i.).
Nie znaczy to, by zainteresowanie naukami szczegółowymi usunęło
w cień spekulację metafizyczną i inne dociekania filozoficzne. (Poza
tym wzorowane było Liceum na Akademii: uczniowie, zwani
tu i tam przyjaciółmi, odbywali wspólne biesiady (syssitia i sympo-
sia), których regulamin był ściśle określony przez, samego Arysto-
telesa.
•
f
Niespodziana śmierć Aleksandra Wielkiego (323) położyła kres
działalności Liceum. W związku ze zmienioną sytuacją polityczną
Arystoteles został oskarżony—jak ongi Sokrates — o bezbożność
i musiał ratować się ucieczką (323). Celem jej była posiadłość odzie-
dziczona przez Arystotelesa po matce, w mieście Chalkis na Eubei.
Po upływie jednego zaledwie roku organizm Arystotelesa, wyczerpa-
ny przejściami psychicznymi — znoszonymi, jak o tym świadczą
zachowane fragmenty jednego z jego listów do Antypatra, z nie-
wzruszoną równowagą ducha — uległ chorobie żołądka > (322).
PISMA ARYSTOTELESA
Zachowane pod imieniem Arystotelesa pisma, które są drobną
częścią jego twórczości (por. niżej s. XVII), dzielą się na pisma li-
terackie, tzw. egzoteryczne (X
ÓYOI
iĘwrepucol), o formie przeważnie
dialogicznej, i pisma szkolne, akroamatyczne
(K6~(0i
/
&x.poa.[i.(x.TiY.ol),
„przeznaczone do wysłuchania", czyli wykłady. Z pierwszych,
których walory stylistyczne starożytność ceniła niezmiernie wysoko,
doszły nas nieliczne tylko fragmenty; ilość ich wzrosła w ostatnich
latach dzięki intensywnym poszukiwaniom, a i w przyszłości wzrastać
może — podobnie jak to, co posiadamy z pism szkolnych — zwłasz-
cza na skutek opracowania niezupełnie jeszcze wyzyskanych ko-
Wstęp
XV
mentarzy greckich i bizantyńskich oraz arabskiej literatury arysto-
tclicznej.
Do pism literackich, z których stosunkowo najwięcej zachowało
się fragmentów, należą m. i.:
7tepl <piXoaoctac (De philosophia,
0 filozofii)
nepl Tdfya&ou (De bono,
O dobru)
E
U
8
TJ
|
JIOC
^ rapl łux^S. (Eudemus sive de anima,
EudetnoSj czyli
0 duszy)
7rpoTpe7mxóc (Protrepticus,
Z
M
H
ta
do filozofii, Protreptyk)
7tepl t8etov (De ideis,
O ideach).
Podkreślić należy, że dialogi Arystotelesa, przynajmniej później-
sze z nich, różniły się od Platońskich. Był to raczej nowy rodzaj
literacki: dialogowane dyskusje naukowe, w których Arystoteles
sam występował jako kierujący rozmową.
Pisma szkolne, tj. wykłady, czyli pisma akroamatyczne stanowią
tzw. Gorpus Aristotelicum (CA) i dzielą się na:
I. Pism? logiczne, zwane od czasów średniowiecznych
Organon
1 obejmuj?ce sześć rozpraw:
1.
xaTT,Yoptat (Categoriae,
Kategorie
1
)
2.
ropl łp[xir)ve£ac (De interpretatione,
0 wyrażaniu sie)
3.
dvaXuTixot 7tpÓTepa (Analytica priora,
Analityki pierwsze)
4.
dtvaXuTi.xa OaTEpa (Analytica posteriora,
Analityki drugie)
5.
T07uxa (Topica,
Topika)
6.
-n;epl ao<pi.cmxtdv IXśyxxov (Do sophisticis elenchis,
Sofizmaty)
II. Pisma metafizyczne zebrane w dziele:
A <po<jix<£ (Metaphysica,
Metafizyka).
III. Pisma z dziedziny filozofii przyrody, nauk przyrodniczych,
matematyki i psychologii:
1.
cuaw^ axpóa<nc (Physica,
Fizyka)
2.
7tept oupavoQ (De caelo,
O niebie)
3.
Trepl
ye^iaetaą
xal (p&opac- (De generatione et corruptione,.
O
powstawaniu i ginięciu)
4.
(xeT£o>poXoY»ta (Meteorologica,
Meteorologia)
5.
TOpl xi Coia laroptat (De animalium historia,
Historia zwierząt)
6.
7repl Ccpoiv |iopti>yv (De partibus animalium,
Anatomia zwierząt)
7.
nepl ^(ótdv Yevćoewc (De generatione animalium,
Rozmnażanie
sie zwierząt)
8.
T t e p l £ < { ) G I V x i v ^ ) o e c o i ; ( D e a n i m a l i u m m o t u ,
P o r u s z a n i e s i ę z w i e
r z ą t ) ■
Plik z chomika:
leopardg
Inne pliki z tego folderu:
Liwiusz Dzieje od założenia miasta Rzymu.doc
(1528 KB)
Juliusz Cezar - O wojnie domowej.pdf
(751 KB)
Hezjod - Tarcza.pdf
(127 KB)
Herodot - Dzieje - Księgi V-IX.pdf
(1439 KB)
Herodot - Dzieje - Księgi I-IV.pdf
(2267 KB)
Inne foldery tego chomika:
- ███ FREEE FILMY ███
Kod Nieśmiertelności - Source Code 2011
-- (NOWOŚĆ) NDrive v10.1.15 + najnowsza mapa PL 3D v2010.12 NT
♣♣♣ ABC Chomika
♣♣♣ ABC Chomika(1)
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin