30
ROZDZIAŁ1 Podstawowe założenia reformy systemu ubezpieczeń społecznych...........................................................................................................3
1.1. Przesłanki reformy.........................................................................................3
1.2. Główne mechanizmy nowego systemu..........................................................5
1.3. Porównanie reformy polskiej z innymi krajami.............................................6
ROZDZIAŁ 2 Świadczenia w systemie repartycyjnym.....................................11
2.1. Składka na ubezpieczenie społeczne ...........................................................11
2.2. Indywidualne konta .....................................................................................19
2.3. Wyliczanie kapitału początkowego..............................................................20
2.4. Renty w nowym systemie.............................................................................28
ROZDZIAŁ3 Otwarte Fundusze Emerytalne
3.1. Fundusze emerytalne na świecie
3.2. Fundusze emerytalne w Polsce
3.3. Członkostwo w OFE
3.4. Podział środków zgromadzonych w funduszu w razie śmierci członka funduszu emerytalnego
3.5. Polityka inwestycyjna funduszu oraz zabezpieczenie aktywów funduszu
3.6. Wypłata środków zgromadzonych na rachunku członka funduszu
Zakończenie
Literatura
System ubezpieczeń społecznych jest niezbędnym elementem nowoczesnego państwa. Gwarantuje on wypłatę świadczeń osobom niepracującym, które nie mogą już samodzielnie zapewnić sobie środków do życia.
Na świecie istnieją dwa rodzaje systemów emerytalnych. Pierwszy to system repartycyjny: osoby pracujące opłacają składki, które następnie są przeznaczane na finansowanie bieżących emerytur. Jego zasadniczą wadą jest duża wrażliwość na proces starzenia się społeczeństwa i bezrobocie: oba zjawiska prowadzą do większych obciążeń osób pracujących (które muszą wówczas płacić wyższą składkę). Ponadto wadą systemu repartycyjnego jest fakt sporego uzależnienia od nacisków politycznych. Z kolei zaletą tego rozwiązania jest mała wrażliwość na kryzysy rynków finansowych i zjawisko inflacji.
Drugi to system kapitałowy: każdy pracownik wpłaca składki na własne konto w funduszu emerytalnym, który później będzie wypłacał świadczenia (emeryturę). Największe zagrożenia dla rozwiązania kapitałowego to wysoka inflacja i kryzysy, obserwowane na rynkach finansowych. System ten jest za to odporny na takie zjawiska, jak starzenie się społeczeństwa czy bezrobocie.
Istnieją również rozwiązania mieszane - ich zaletą jest dywersyfikacja ryzyka, związanego z danym sposobem finansowania emerytur. W ten właśnie sposób zbudowano podstawy nowego systemu emerytalnego w Polsce. W początkowej fazie działania 62.5% obowiązkowego systemu emerytalnego będzie finansowane przez system repartycyjny, a pozostałe 37.5% przez system kapitałowy. Później system będzie finansowany w równych częściach przez I filar (repartycyjny) i II filar (kapitałowy).
1.1. Przesłanki reformy
Do końca 1998 roku w Polsce funkcjonował wyłącznie system repartycyjny, czyli oparty na umowie pokoleniowej. W systemie takim ludzie aktywni zawodowo wpłacają część zarobionych pieniędzy do wspólnej kasy, z której na bieżąco wypłacane są świadczenia (emerytury) osobom już niepracującym.
Podstawą systemu był Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Do ZUS-u trafiała co miesiąc składka w wysokości 45% płacy brutto (przed opodatkowaniem). W ten sposób zbierano pieniądze na wypłatę bieżących świadczeń.
Stary system nie zachęcał do płacenia wysokich składek - przede wszystkim dlatego, że wysokość emerytury miała raczej niewielki związek z wpłacanymi wcześniej pieniędzmi. Emeryturę wyliczano bowiem ze wzoru:
emerytura = 0,24 x kwota bazowa x 0,013 P x LS + 0,007 P x LN
gdzie:
kwota bazowa stanowiła średnie wynagrodzenie w gospodarce za poprzedni kwartał,
P -podstawę wymiaru emerytury, to jest wynagrodzenia pracownika ze wskazanego przezeń okresu, odpowiednio zwaloryzowane,
LS - lata składkowe (okres opłacania składek na ZUS),
LN - lata nie składkowe (niektóre okresy pozostawania bez pracy i niepłacenia składek).
Zwrócę teraz uwagę na wyżej przedstawiony wzór. Wynika z niego jasno, że stary system miał charakter socjalny - największy wpływ na wysokość emerytury miała nie liczba przepracowanych lat czy wpłacone świadczenia, ale aktualne średnie wynagrodzenie w gospodarce, wyliczane przez Główny Urząd Statystyczny.
Stary system emerytalny, oparty na ZUS, okazał się mało wydolny. Zawiniły tu przede wszystkim pozostałości z poprzednich lat: niski wiek emerytalny, mało ostre kryteria przyznawania rent inwalidzkich i szerokie uprawnienia dla różnych branż i grup zawodowych. W konsekwencji wyżej wymienionych zjawisk zaczęły pojawiać się trudności z zapewnieniem wypłacalności Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Szczególnie, że na pozostałości po poprzednim systemie nałożyły się nowe zjawiska: spadek liczby zatrudnionych i szybki przyrost liczby nowych emerytów oraz wzrost faktycznej wartości emerytur w stosunku do płac realnych.
Szybko rosły wydatki z tytułu świadczeń emerytalno - rentowych. W 1994 roku wynosiły 15.4% Produktu Krajowego Brutto, wobec średniej dla Unii Europejskiej na poziomie 11%. To jeszcze nie tak wiele, ale symulacje wskazywały na zbliżające się szybkimi krokami niebezpieczeństwo.
Gdyby utrzymać system repartycyjny, wówczas w 2020 roku wydatki z tytułu świadczeń dla emerytów i rencistów wyniosłyby już 22% Produktu Krajowego Brutto, a w 2050 roku aż 27% PKB. Oznaczałoby to konieczność płacenia jeszcze wyższych składek na ZUS, które i tak przecież należą do najwyższych w Europie. Jeszcze w 1981 roku obciążenie płac z tytułu ZUS wynosiło 25%, w roku 1989 już 38%, a obecnie 45%. Tak wysoka składka powoduje ucieczkę w szarą strefę, zjawisko akceptowane zarówno przez pracodawców (mniejsze obciążenie kosztami pracy), jak i pracowników, którzy nie dostrzegają związku pomiędzy obecnie płaconymi, wysokimi składkami a późniejszą emeryturą.
Mając na uwadze zbliżające się zagrożenia, rząd opracował projekt reformy systemu emerytalnego, opartego na trzech filarach. Dwa z nich są obowiązkowe: pierwszy tworzy zreformowany ZUS, drugi Powszechne Towarzystwa Emerytalne. Przynależność do trzeciego filara (ubezpieczenia na życie w dowolnym towarzystwie) nie jest obowiązkowa, może jednak znacznie powiększyć wypłacaną w przyszłości emeryturę.
1.2.Główne mechanizmy nowego systemu
Wprowadzony w styczniu 1999 roku nowy system emerytalny opiera się na trzech filarach. Pierwszy filar to zreformowany ZUS, drugi stanowią otwarte fundusze emerytalne, a trzeci dobrowolne ubezpieczenie dodatkowe.
Ubezpieczenie w ramach I filaru jest powszechne i obowiązkowe, oparte - tak jak poprzednio - na systemie repartycyjnym, to jest umowie pokoleniowej.
W ramach II filaru nasze pieniądze są zarządzane przez Powszechne Towarzystwa Emerytalne. I to ubezpieczenie jest powszechne i obowiązkowe, opiera się jednak na systemie kapitałowym.
III filar to ubezpieczenie dodatkowe, stanowiące uzupełnienie obowiązkowych filarów. W ramach tego filaru można wykupić dodatkowe ubezpieczenie, które w przyszłości uzupełni wypłacaną emeryturę.
Minimalny wiek emerytalny wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Po osiągnięciu tego wieku ubezpieczony nabywa prawo do emerytury. Nie oznacza to jednak, że potencjalny emeryt musi zakończyć pracę. Wręcz przeciwnie - zreformowany system zawiera zachęty do wydłużenia okresu pracy: za każdy dodatkowo przepracowany rok przysługuje prawo do większego świadczenia.
Państwo gwarantuje emerytom otrzymywanie minimalnej emerytury z I i II filaru łącznie, stanowiącej 28% średniej krajowej płacy brutto. Warunkiem jest tu jednak osiągnięcie wieku emerytalnego i przepracowanie odpowiedniej liczby lat (20 lat w przypadku kobiet, 25 lat w przypadku mężczyzn).
W nowym systemie tzw. stopa zastąpienia wyniesie jednak tylko 50 procent - pod warunkiem, że dana osoba osiągała dochody na poziomie średniej krajowej i jej staż pracy wynosi minimum 35-40 lat. Oznacza to, że zarabiając 1000 złotych otrzymalibyśmy emeryturę w wysokości około 500 złotych. Emerytura w wysokości połowy wynagrodzenia to niewiele. Dlatego właśnie stworzono III filar, który stanowi uzupełnienie obowiązkowego ubezpieczenia. Jego zaletą jest całkowita dowolność wyboru terminu rozpoczęcia i zakończenia oszczędzania oraz formy wypłaty późniejszego świadczenia. W ramach III filaru zakłady pracy mogą tworzyć pracownicze programy emerytalne.
1.3. Porównanie reformy polskiej z innymi krajami
Coraz więcej jest państw, które ostatnio wprowadziły gruntowną reformę swojego systemu emerytalnego, bądź zmiany takie właśnie wprowadzają. Można tu wymienić takie kraje jak Szwecja, Szwajcaria, Dania, Holandia, Wielka Brytania, Australia, USA, Chile, Meksyk, Kolumbia, Peru, Singapur, a w naszej części Europy Węgry i Łotwa. Dzieje się tak, ponieważ dominujące przez ostanie kilkadziesiąt lat na świecie systemy emerytalne oparte o zasadę umowy pokoleniowej (pokolenie pracujące płaci składki, z których wypłacane są obecne emerytury, a gdy przejdą na emeryturę ich świadczenia będą wypłacane ze składek ich dzieci) przeżywają głęboki kryzys. Kryzys ten jest wywołany przez starzenie się społeczeństw - coraz mniejsza jest ilość pracujących przypada na jednego emeryta. Dlatego reformy w tych państwach opierają się na wprowadzaniu mechanizmu opartego na inwestowaniu i pomnażaniu składki (system kapitałowy), który jest odporny na procesy demograficzne.
W Europie, a także na świecie systemy repartycyjne (umowy pokoleniowej) przeżywają głęboki kryzys. Opierały się one na prostej zasadzie: pokolenie obecnie pracujących płaci składki, z których opłacane są świadczenia osób będących na emeryturze. Mechanizm ten działa do momentu gdy relacja pomiędzy pracującymi i otrzymującymi świadczenia nie zmienia się. Zmiany demograficzne spowodowane mniejszym przyrostem naturalnym oraz wydłużaniem się długości życia, powodują że relacja pomiędzy ilością osób wpłacających środki do systemu i osób je otrzymujących pogarsza się. Relacja liczby osób zatrudnionych do liczby osób pobierających świadczenie stopniała z kilku (5 - 6) pracujących przypadających na jednego emeryta do dwóch lub mniej. Mniejsza liczba płacących składki powoduje, że systemy przestają być samowystarczalne finansowo i niezbędne są dotacje budżetu by zapewnić wypłatę świadczeń. Finansową niewydolność potęguje otwartość systemów na ingerencje polityczne. Silne grupy nacisku wywalczają sobie specjalne przywileje emerytalne, które nie mają związku z wynagrodzeniem. Uleganie tym naciskom powoduje, że systemy repartycyjne tracą swą przejrzystość i prostotę i stają się niewydolne i kosztowne. Wzrost kosztów systemów opartych na repartycji oznacza, że coraz większa część wydatków budżetowych musi być przeznaczana na ubezpieczenia społeczne, co odbywa się kosztem innych wydatków i w konsekwencji przyczynia się do spowolnienia tempa wzrostu gospodarczego. Należy również pamiętać, że repartycyjne funkcjonowanie systemu tworzy dług państwa wobec przyszłych pokoleń, zwany długiem ubezpieczeń społecznych. Wynika on z faktu, iż państwo zobowiązuje się w przyszłości wypłacać świadczenia obecnie płacącym składki. Tworzy to dług zobowiązań państwa, który może być sfinanansowany przez wpływy przyszłych składkowiczów, lub też gdy ich pieniędzy zabraknie, z innych źródeł, czyli najczęściej z podatków. Z tego powodu dług ubezpieczeń społecznych może mieć negatywny wpływ na tempo wzrostu gospodarczego.
Dlatego obecnie na całym świecie, w tym również w Europie, przeprowadzane są próby reform obecnie funkcjonujących systemów opartych na umowie pokoleniowej na rzecz systemów kapitałowych. Należy przypomnieć, że do lat 20-ych XX wieku w Europie funkcjonowały systemy kapitałowe. Zmieniono je na repartycyjne w wyniku Wielkiego Kryzysu co było zgodne z wcześniej dominującym sposobem myślenia. Można powiedzieć, że obecnie następuje powrót do wcześniej funkcjonujących rozwiązań, z większym bagażem wiedzy.
Generalnie rzecz biorąc zreformowany system emerytalny powinien składać się z co najmniej dwóch filarów:
1. filaru opartym o umowę pokoleniową, w którym występuje jedno z dwóch rozwiązań:
- wiążące ściśle wysokość świadczenia z płacą lub
- świadczenie jednakowe dla wszystkich, mające charakter typowo redystrybucyjny (osoby zarabiające mniej, które wniosły do systemu mniejszą ilość pieniędzy otrzymują w postaci emerytury więcej niż włożyły, natomiast osoby zarabiające lepiej - mniej).
2. filaru funduszy emerytalnych, mogących mieć powszechny lub zakładowy, regionalny czy sektorowy charakter, w których to funduszach składki są odkładane i inwestowane.
W przypadku, gdy drugi filar jest obowiązkowy tworzy się trzeci filar dodatkowych dobrowolnych oszczędności emerytalnych.
W funduszach emerytalnych w przeciwieństwie do systemów repartycyjnych wpłacana składka jest kumulowana i inwestowana. Dzięki temu przyszła emerytura jest zależna wyłącznie od sumy wpłaconych składek i stopy zwrotu inwestycji. Doświadczenie światowe wskazuje, że fundusze emerytalne mają wyższe stopy zwrotu (szybkość wzrostu ich wartości jest wyższa) niż lokaty bankowe. Fundusze emerytalne mają również bardzo istotny wpływ na rozwój i stabilizację rynku kapitałowego. Są one jednymi z głównych, a w niektórych krajach głównymi, inwestorami instytucjonalnymi. Ich funkcjonowanie ma również istotny wpływ na poziom oszczędności. Wysoki poziom oszczędności oznacza potencjalnie większe możliwości inwestycyjne i szybszy rozwój gospodarczy. Reforma jest zatem szansą na akumulację krajowego kapitału tak, aby mógł on być wykorzystany na cele rozwoju gospodarczego.
Szwecja reformuje swój system emerytalny od 1994 roku. Zmiany polegają na modyfikacji dotychczasowego systemu repartycyjnego (ścisły związek składki i świadczenia) i uzupełnieniu go przez obowiązkowe i powszechne kapitałowe fundusze emerytalne.
Zreformowany duński system obliguje pracodawców i pracowników do negocjacji sposobu pracowniczego udziału w zakładowych bądź branżowych funduszach emerytalnych, opartych na zasadzie kapitalizacji. Nie nakłada on konstytucyjnego obowiązku uczestnictwa w funduszach emerytalnych, niemniej w praktyce zatrudniając się w zakładzie pracy objętym planem emerytalnym pracownik ma obowiązek uczestnictwa w tym planie. Obecnie uczestniczący w funduszach stanowią ponad 70% siły roboczej.
Również w Holandii państwo zachęca aktywnie do tworzenia funduszy emerytalnych na szczeblu przedsiębiorstwa bądź branży. Do systemu kapitałowego należy ponad 90% zatrudnionych.
W Szwajcarii funkcjonuje konstytucyjnie obowiązkowy filar kapitałowy o charakterze uzupełniającym. Uczestnictwo obejmuje głównie zakładowe programy emerytalne. Emerytura podstawowa pochodzi z filaru o charakterze repartycyjnym i stanowi około 40% średniej płacy.
W Wielkiej Brytanii w latach 70-tych zainicjowano zmiany polegające na możliwości wyboru między ubezpieczeniem państwowym a prywatnym w filarze uzupełniającym. Obecnie system prywatny nie mający charakteru obligatoryjnego cieszy się dużą popularnością i należy do niego 80% społeczeństwa.
Podobnie w niektórych krajach Europy Środkowej i Wschodniej prowadzone są prace nad systemami kapitałowymi. Najbardziej zaawansowane w tym zakresie są Węgry i Łotwa, gdzie pierwszym krokiem na drodze do systemu kapitałowego była redukcja wydatków w pierwszym filarze i wprowadzenie w systemie repartycyjnym zasady międzypokoleniowego kapitału uprawnień emerytalnych. Obecnie w obu tych państwach wprowadzane są powszechne systemy oparte na kapitalizacji składki.
W Australii w lipcu 1992 roku wprowadzono kapitałowy system zabezpieczenia na starość. Przedsiębiorstwa mają obowiązek oferowania uzupełniającej emerytury. Wysokość składki jest negocjowana pomiędzy pracodawcą a pracownikami. Emerytura podstawowa pochodzi nadal z systemu repartycyjnego i jest uzależniona od zamożności osoby. Bierze się pod uwagę wielkość świadczenia oraz posiadany majątek (ang. - means tested).
Prototypem dla systemów Ameryki Południowej były Chile, które w 1981 roku jako pierwsze zreformowały system ubezpieczeń społecznych. W Chile funkcjonują powszechne, prywatne fundusze emerytalne, a do systemu kapitałowego należy obecnie 90% społeczeństwa. Podkreśla się, że system jest efektywny (średnioroczna stopa zwrotu 12% rocznie w ujęciu realnym) przejrzysty i bezpieczny. Państwo gwarantuje każdemu uczestnikowi świadczenie określone jako minimalne. W sytuacji, gdy z systemu kapitałowego nie osiąga się świadczenia minimalnego, państwo uzupełnia tę sumę. Wprowadzeniu nowego systemu przypisuje się przyspieszenie tempa wzrostu gospodarczego (ponad 5% w skali roku w ciągu ostatnich 17 lat), rozwój giełdy oraz prywatyzację gospodarki. Podobne reformy zostały przeprowadzone również w Argentynie, w Kolumbii i Peru.
Również Stany Zjednoczone przygotowują się do zreformowania repartycyjnej części systemu emerytalnego. Doradczy Panel Prezydenta ds. Reformy Ubezpieczeń Społecznych przygotował 3 propozycje, które przewidują następujące rozwiązanie:
1.redukcję wydatków w pierwszym filarze, głównie poprzez stopniowe wydłużanie wieku emerytalnego,
2.zwiększenie zakresu dopuszczalnych przez Fundusz Rezerwowy Systemu Bezpieczeństwa Socjalnego inwestycji (zezwolenie na inwestowanie w akcje przedsiębiorstw)
3.wprowadzenie systemu trójfilarowego, zbliżonego do systemów południowoamerykańskich.
Projekt reformy polskiego systemu emerytalnego, przygotowany przez Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Reformy Zabezpieczenia Społecznego opiera się na powyższych doświadczeniach, uwzględniając jednocześnie specyfikę społeczną i gospodarczą naszego kraju. Nowy system emerytalny będzie składał się z części opartej na zasadzie umowy pokoleniowej (pracujący płacą składki, które od razu idą na wypłatę bieżących emerytur, podczas gdy ich emerytury będą wypłacane ze składek ich dzieci) oraz z części opartej na zasadzie kapitałowej (każdy pracujący odkłada sobie "kapitał na starość", który jest bezpiecznie inwestowany i pomnażany).
2.1. Składka na ubezpieczenie
Stopy procentowe składek
Stopy procentowe składek są jednakowe dla wszystkich ubezpieczonych i wynoszą:
•19,52% podstawy wymiaru - na ubezpieczenie emerytalne,
•13,00% podstawy wymiaru - na ubezpieczenia rentowe,
•2,45% podstawy wymiaru - na ubezpieczenie chorobowe,
•1,62% podstawy wymiaru w roku 2001 - na ubezpieczenie wypadkowe.
Od składki ubezpieczonego, płaconej na ubezpieczenie emerytalne, 7,3% podstawy wymiaru odprowadzane jest do otwartego funduszu emerytalnego.
Obowiązek przekazania składki do otwartego funduszu dotyczy ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1968 r. Osoby te mają obowiązek przystąpić do wybranego otwartego funduszu w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń społecznych. Nie zawarcie przez ubezpieczonego umowy z otwartym funduszem emerytalnym w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń społecznych powoduje, że ZUS wzywa ubezpieczonego na piśmie do zawarcia umowy z otwartym funduszem emerytalnym w terminie do 10 stycznia. W przypadku gdy od daty otrzymania wezwania do dnia losowania jest mniej niż 30 dni, to termin ten ulega przesunięciu do 10 stycznia następnego roku kalendarzowego. Dopiero nie zawarcie umowy w podanych terminach powoduje wyznaczenie przez ZUS otwartego funduszu emerytalnego w drodze losowania.
Prawo przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego miały też osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r. Osoby te mogły na swój wniosek, w terminie do 31 grudnia 1999 r. przystąpić do wybranego otwartego funduszu emerytalnego. Termin uważano jednak za zachowany, jeżeli osoba mająca prawo przystąpienia do otwartego funduszu, w roku 1999 nie podlegała obowiązkowi ubezpieczeń społecznych, lecz przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego w ciągu 6 miesięcy od powstania obowiązku ubezpieczenia po dniu 31 grudnia 1999 r. oraz w dniu powstania tego obowiązku nie ukończyła 50. lat Przystąpienie do otwartego funduszu miało charakter nieodwołalny.
Obowiązek oraz prawo przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego nie dotyczy osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. Całość składki emerytalnej tych osób oraz osób, które nie przystąpiły dobrowolnie do otwartego funduszu emerytalnego jest przekazywana na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych.
Płatnicy składek na ubezpieczenia społeczne
Płatnikami składek na ubezpieczenia społeczne są:
1)pracodawca - w stosunku do pracowników, a od czerwca 2001 r. także w stosunku do tych pracowników, którzy przebywają na urlopie wychowawczym lub pobierają zasiłek macierzyński, jeżeli zasiłek wychowawczy lub macierzyński wypłaca ten pracodawca,
2)jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna pozostająca z inną osobą fizyczną w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi, a od czerwca 2001 r. także w stosunku do tych osób, którzy przebywają na urlopie wychowawczym lub pobierają zasiłek macierzyński, jeżeli zasiłek wychowawczy lub macierzyński wypłaca ta jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna,
3)jednostka wypłacająca świadczenia socjalne i zasiłki socjalne - w stosunku do osób pobierających świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osób pobierających zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia,
4) podmiot, na rzecz którego wykonywana jest odpłatnie praca w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania - w stosunku do osób, które ją wykonują na podstawie skierowania do pracy, a od czerwca 2001 r. także w stosunku do osób podlegających ubezpieczeniom społecznym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego, jeżeli zasiłek wypłaca ten podmiot,
5) ubezpieczony zobowiązany do opłacenia składek na własne ubezpieczenia społeczne (np. osoba prowadząca pozarolniczą działalność),
6) Kancelaria Sejmu i Kancelaria Senatu - w stosunku do posłów i senatorów, 7) duchowny nie będący członkiem zakonu albo przełożony domu zakonnego lub klasztoru w stosunku do członków swych zakonów lub, za zgodą Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, inna zwierzchnia instytucja diecezjalna lub zakonna za duchownych objętych tą zgodą,
8) jednostka organizacyjna podległa ministrowi właściwemu do spraw obrony narodowej w stosunku do:
•żołnierzy zawodowych, •żołnierzy niezawodowych w służbie czynnej lub osób odbywających zastępcze formy służby wojskowej,
9) jednostka organizacyjna podległa Komendzie Głównej Policji - w stosunku do funkcjonariuszy Policji,
10) jednostka organizacyjna podległa ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych - w stosunku do funkcjonariuszy oraz żołnierzy,
11)jednostka organizacyjna podległa ministrowi właściwemu do spraw sprawiedliwości - w stosunku do funkcjonariuszy Służby Więziennej,
12) ośrodek pomocy społecznej - w stosunku do osób pobierających zasiłki stałe lub gwarantowane zasiłki okresowe z pomocy społecznej,
13) Urząd Ochrony Państwa - w stosunku do funkcjonariuszy Urzędu Ochrony Państwa,
14) powiatowy urząd pracy - w stosunku do osób pobierających zasiłek dla bezrobotnych lub stypendium,
15) ZUS - w stosunku do osób przebywających na urlopach wychowawczych lub pobierających zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego, a od czerwca 2001 r. w stosunku do osób podlegających ubezpieczeniom społecznym z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym pobierających zasiłek wychowawczy lub z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego albo zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego, jeżeli zasiłki te wypłaca ZUS,
16) podmiot wypłacający stypendium sportowe - w stosunku do osób pobierających te stypendia,
...
apd61