1. Położenie geograficzne Polski:
a) Polska leży na półkuli wsch.- południowej.
b) Między zwrotnikiem raka, a kołem podbiegunowym północnym
c) w strefie klimatu umiarkowanego.
d) w strefie klimatu środkowoeuropejskiego
* Polska leży w środkowej Europie na niżu europejskim. Między Sudetami, a Karpatami od południa morza Bałtyckiego od północny oraz od Zach. Nysą Łużycką do wschodu Bugiem, w dorzeczu Wisły i Odry.
2. Położenie Matematyczne:
N – Jastrzębia Góra (54 st 50min 08 ‘’ N)
W – Zakole Odry (14st 07’ E)
E – Kolano Bugu (24st. 08’ E)
S – Przełęcz Łóżyczka (szczyt Opołonek) ( 49st. 00’ N)
ßà 10st. 01’
^^ 5st 50’ 08’’
3. Położenie Polityczne Polski:
E – Niemcy (Berlin)
ES – Czechy (Praga)
S – Słowacja (Białoruś)
WS – Ukraina (Kijów)
W – Białoruś (Mińsk)
WN – Litwa (Wilno)
N – Rosja (Moskwa)
4. Powierzchnia lądowa zajęta przez Polskę wynosi 312.685 km2, morskie wody wewnętrzne wynoszą 204 km2, a morze Bałtyckie terytorialne 8.682 km2 (12 mil morskich). Strefa ekonomiczna Bałtyku zajmuję 3.511 km
5. Długość Granic lądowych z poszczególnymi sąsiadami Polski:
a) Niemcy – 467 km + 22km (1990r.)
b) Czechy – 796 km (1993r.)
c) Słowacja – 541 km (1993r.)
d) Ukraina – 535 km (1991r.)
e) Białoruś – 418 km (1991r.)
f) Litwa – 104 km (1991r.)
g) Rosja – 210 km + 22 km (1991r.)
6.Podział Administracyjny Polski:
a) I podział administracyjny – (1946 – 1950r.) 14 województw + 2 miasta na prawach województw (Warszawa, Łódź) trójstopniowy podział (woj., gminy, powiaty)
b) II podział administracyjny – (1950 – 1975r.) 17 woj. + 5 miast na prawie (wa-wa, Łódź, Kraków, Poznań, Wrocław) trójstopniowy podział.
c) III podział administracyjny – (01.VI.1975 – 1998r.) dwustopniowy podział, 49 woj. (woj. I gminy)
d) IV podział administracyjny – (od 01.I.1999r.) trójstopniowy podział, 16 woj. (208 powiatów ziemskich, 64 powiatów grockich, 2489 gmin)
7.Województwo Wielkopolskie:a)Wielkopolska jest to makroregion fizyczno geograficzny w zachodniej i środkowej Polsce, obejmuje część pod prowincji Pojezierza Południowo-bałtyckiego, obszar pomiędzy Odra, a Wisłą oraz południowym zasięgiem jezior. Powierzchnia ok. 15,7 tys. km2.b)Wielkopolska obejmuje trzy wielkie regiony: Pojezierze Wielkopolskie na północy, Pojezierze Leszczyńskie i Nizinę Wielkopolską na południu, ponadto południową część Pojezierza Pomorskiego, środkową część Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej, wschodnią część Pojezierza Lubuskiego, Pradoliny Warciańsko-Odrzańskiej i Obniżenia Milicko-Głogowskiego. c)Wielkopolska obejmuje większą cześć województwa wielkopolskiego i lubuskiego, południowo-zachodnia część woj. kujawsko-pomorskiego, północny skrawek woj. dolnośląskiego i zachodnia część woj. łódzkiego.Rzeźba regionu jest związana z fazą poznańską ostatniego zlodowacenia. Obszar wznosi się do 192 m n.p.m., cechuje się stosunkowo niewielkimi opadami (450-500 mm rocznie). Występuje ponad 1000 jezior (największe Gopło, 21,8 km2).Region w większości stanowi gęsto zaludnioną krainę rolniczą, miejscami zachowały się większe płaty lasu.
1. Na obszarze Polski spotykają się wlk. Jednostki (struktury) tektoniczne, budujące kontynent europejski.
A – prekambryjska platforma wschodnioeuropejska
B – obszar fałdowań paleozoicznych (kaledońskie i hercyńskie)
C – obszar fałdowań alpejskich
2. Ziemia w swych dziejach geologicznych zmieniła oblicze w sposób znaczący przynajmniej 3-krotnie:
a) na przełomie ordownika i syluru ok. 430mln. Lat temu miała miejsce orogeneza kaledońska, której ślady widoczne są w S części gór świętokrzyskich i Sudetach. W Europie powstają góry Skandynawskie, Grampian i Kaledońskie.
b) Między karbonem, a permem, ok. 340 mln lat temu. Miała miejsce orogeneza hercyńska (warescyjska). Wypiętrzaniu uległ N część gór Świętokrzyskich i Sudety, powstał również Krystaliczny trzon Tatr. W Europie utworzyły się Góry Harz, Ardeny, Wogezy, Masyw Centralny, Las Czeskim Schwarzwald. Powstają złoża miedzi, ołowiu, żelaza oraz pokłady węgla Kamiennego.
c) W kredzie i trzeciorzędzie ok. 130mln lat temu (palogen) ma miejsce orogeneza Alpejska. Wypiętrzaniu ulegają Karpaty, powstają zapadliskowo przedkarpackie, odmłodzeniu ulegają Sudety. W Europie tworzą się Góry Bałtyckie, Pireneje, Alpy, Karpaty, Apeniny, Dynarskie, Pontyjskie, Kaukaz, Tourus, Masyw Radopolski.
* Powstają złoża węgla brunatnego, gipsu, soli, siarki, ropy naftowej, gazu ziemnego.
3. Ruchy górotwórcze – na wlk. Skalę ustały w erze kenozoicznej pod koniec trzeciorzędu (palogenu)
1.Neogen (czwartorzęd) – okres w dziejach geologicznych ziemi trwający 1,9mld. lat temu, dzieli się na:
a)PLEJSTOCEN (epoka lodowcowa)glacjały, interglacjały.
b)HOLOCEN (ocieplenie klimatu trwające od 10tys. lat)
2. Na przełomie patogenu i neogenu. Klimat oziębił się oraz wzrosła ilość opadów. Przyczyniło się do powstania w Europie lądolodu skandynawskiego.
3. W Polsce wyróżnia się, co najmniej 3 zlodowacenia:
I – zlodowacenie południowo – polskie (krakowskie, Sanu II)
II – zlodowacenie środkowopolskie (Odry)
III – zlodowacenie północnopolskie (Bałtyckie, Wisły)
4. Granica ost. Zlodowacenia oddziela krajobraz młodoglacjalny (pobrzeża, pojezierza) od krajobrazu staroglacjalnego (nizina środkowopolska)
5. W wyniku zlodowacenia skandynawskiego ukształtowały się rysy morza bałtyckiego oraz rzeźba pow. Polski pokryta w 85% osadami polodowcowymi.
6. Formy krajobrazu polodowcowego na terenie Polski:
a) Akumulacja działalności lądolodów:
-moreny czołowe,
-głazy narzutowe (eratyki)
-sandor (pole sandrowe, stożek Sandrowy)
-ozy i Kemy
b) erozja działalności lądolodów (pradoliny, rynny)
1. Polska jest krajem wybitnie nizinnym. Średnia wys. Polski wynosi 173m.n.p.m:
*pow. 0m.n.p.m – 0,2% pow. kraju
*pow. 0-300 mnpm – 91,1% pow kraju
*pow. 300-500 mnpm – 5,6% pow kraju
* 500-1000mnpm – 2,9% pow kraju
*pow powyżej 1000mnpm – 0,2% pow kraju
2. Charakterystyczną cechę ukształtowania na obszarze Polski jest pasowy układ rzeźby. Na przemian występują obszary niżej i wyżej wzniesione.
I – pas pobrzeży (1,8m.p.p.m – 216m.p.p.m) raczki Elbląskie
II – pas pojezierzy (50mnpm – 329mnpm) Wieżyca
III – pas nizin środkowopolskich (50mnpm – 150mnpm)
IV – pas wyżyn (300 – 612 mnpm) Łysica
V – pas kotlin podkarpackich ( ok.140mnpm – 300mnpm)
VI – pas gór ( 300 – 2499 mnpm) Rysy.
3. Pasować ukształtowania powierzchni Polski jest uwarunkowane przeszłością geologiczną:
a) południową część kraju ukształtowały ruchy górotwórcze oraz odporność skał budujących góry.
b) na północną i środkową część kraju miał wpływ lądolód skandynawski.
4. Trzy wyraźne strefy rzeźby:
a) rzeźba młodoglacjalny, występująca na obszarze północnej części Polski, utożsamioną z maksymalnym zasięgiem lądolodu zlodowacenia Wisły.
b) rzeźba staroglacjalna, powstała na obszarach objętych działalnością lądolodów starszych niż zlodowacenie Wisły. Północną granicą tej strefy jest linia max zasięgu lądolodu zlodowacenia Wisły, a południową, w przybliżeniu, linia oddzielającą Niziny Środkowopolskiej od pasa wyżyn i Przedgórza Sudeckiego.
c) rzeźbę przedczwartorzędową, występująca na znacznych obszarach wyżyn i gór, powstałą w trzeciorzędzie i w różnym stopniu przeobrażaną w czwartorzędzie. Przykładami obszarów o rzeźbie trzeciorzędowej, przekształconej w czwartorzędzie przez lodowce górskie, są Tatry i Karkonosze.
1.Podział Polski na krainy geograficzne w oparciu o zróżnicowanie rzeźby terenu:
I – niż Polski:
1. Pobrzeża Południowo - bałtyckie:
a) n. szczecińska
b) pobrzeże koszalińskie
c) pobrzeże Gdańskie z Żuławami Wiślanymi
d) n. Staropruska
2. Pojezierza Polskie:
a) poj. Pomorskie
b) poj. Mazurskie + Suwalskie
c) poj. wlkp.
3. Niziny Środkowopolskie:
a) niż. Wlkp.
b) niż. Śląska
c) niż. Mazowsza
e) pojezierze Lubelskie
II - Wyżyny Polskie:
a) Wyżyna śląska
b) wyz. Krakowsko – Częstochowska
c) wyż. Niecka – Niedziańska
d) wyż. Kielecko – sandomierska z górami Świętokrzyskimi
e) wyż. Lubelska z Roztocza
III - Kotliny Podkarpackie:
a) Kotlina Oświęcimska
b) Kotlina
IV – Góry Polskie:
1. Przedgórze Sudeckie i Sudety:
a) Góry Izerskie
b) g. Kaczawskie
c)g. Stołowe
d)g. Sowie
e) g. Karkonosze
f)g. Orlickie
g)g. Złote
h) g. Bystrzyckie
2.Karpaty i podgórze karpackie:
a)Beskidy: żywiecki, śląski, makowski, sądecki, Bieszczady, bezpowy, Gorce, niski
b)Podhale i Pieniny
c)tatry.
1. Polska leży w Pd. strefie klimatu umiarkowanego ciepłego w odmianie przejściowej między klimatem morskim, a kontynentalnym.
2. Stany pogody w Polsce zależą od mas powietrza napływających z różnych rejonów świata:
- stały niż Islandzki aktywowanej działającą zimą na lato
- zimne układy baryczne tworzą się nad ziemią (wyż Azjatycki w klimacie umiarkowanym)
- stały wyż Azorski prowadzący napływ powietrza zwrotnikowego morskiego, głównie latem.
- ośrodki wyżowe powstające nad Afryką N i półwyspem Azji Mniejszej wpływając na pogodę przede wszystkim w lecie i na początku jesieni.
- Wyż Grenlandzki powodujący napływ zimnych arktycznych mas powietrza w zimę i na wiosnę.
3. PPm, Powietrze Polarne morskie. Napływ z nad Atlantykiem przez cały rok przynosząc dużo wilgoci i niskie ciśnienie. Latem następuje wtedy zachmurzenie, opady i ochłodzenie. Zima zachmurzenie, opady i ocieplenie.
4. PPk, Powietrze Polarne kontynentalne. Napływ z Europy, Azji przez cały rok przynosząc mało wilgoci. Lato: ciśnienie niskie, a zima – wysokie. Lato jest wtedy gorące, suche, a zima mokra i sucha.
5. PZn, Powietrze Zwrotnikowe morskie. Napływ z Azorów i morza śródziemnego przez cały rok, ale spowodowanie przynosząc dużo wilgoci i wysokie ciśnienie. Lato jest wtedy upalne i słoneczne, zimą następuję gwałtowne roztopy i mgły.
6. PZ, Powietrze Zwrotnikowe. Napływa z półwyspu Azji Mniejszej. Latem i jesienią przynosząc mało wilgoci i wysokie ciśnienie, pogoda jest wtedy gorąca, sucha i słoneczna (Polska złota jesień)
7. PA, Powietrze Arktyczne. Napływa z północnej części oceanu Arktycznego. Zimą i na wiosnę przynosząc dużo opadów, wilgoci i wys. ciśnienia. Zima jest wtedy mroźna i słoneczna, nocami przykryta śniegami. Wiosną następuję ochłodzenie, a także przymrozków.
8. Położenie Polski w centralnej Europie, gdzie pojawiają się różnorodne masy powietrza, wpływające na zmienności stanów pogody. Szczególnie Kapryśna pogoda występująca w październiku i listopadzie oraz w marcu i kwietniu warunkuje 6 klimatów (termicznych) pór roku.
1. WIATRY W POLSCE W Polsce wieją wiatry przede wszystkim z kierunków zachodnich. Jest to 60% wszystkich wiatrów wiejących w kraju. W zimie wieją wiatry przede wszystkim z kierunków wschodnich. Na północy, na terenach nadbrzeżnych Bałtyku wieje wiatr lokalny - bryza morska i bryza lądowa, a także w górach wieją wiatry typu fenowego w Tatrach nazywane halnymi.
2.Temperatura w Polsce:
a)Temperatury kształtowane są przez położenie geograficzne Polski od czego zależy wysokość Słońca i usłonecznienie ziemi w określonych porach roku, morfologia terenu i jego wysokości n.p.m., oraz jak to już wcześniej było wspomniane - od rodzaju mas powietrza napływających nad teren Polski. b)Zimą średnie temperatury powietrza i ich rozkład jest zbliżony do układu południkowego, i ogólnie mówiąc - średnie temperatury powietrza w Polsce wzrastają w kierunkach zachodnich. c)Latem rozkład temperatur jest inny, kształtowany przez rozkład krain geograficznych w Polsce - wzdłuż równoleżnika. Wpływ na rozkład temperatur powietrza w lecie ma również wysokość n.p.m. oraz promieniowanie słońca.
3. OPADY W POLSCE:Opady oraz ich rozkład zależą od wysokości terenu n.p.m., morfologia terenu, oraz odległości od dużych zbiorników wodnych. Średnia suma opadów w ciągu roku w Polsce wynosi około 600 mm. Na ten wynik składa się suma opadów w lecie (2/3 opadów) oraz w zimie (30% opadów). Tereny gdzie występują najmniejsze opady są tereny Kujaw, Wielkopolski, oraz Niziny Mazowieckiej (średnio od 450 do 550 mm). Są to tzw. tereny cienia opadowego, ponieważ wzniesienia moren odbierają wodę opadową. Największe średnie opady w ciągu roku występują w górach. W Sudetach i Karpatach przekraczają sumę 1000 mm, a w Tatrach sumę 1700 mm. * Największe, najbardziej obfite opady mają miejsce w lecie
4.okres wegetacyjny, część roku (w Polsce ok. 200 dni), w
której zachodzą u roślin intensywne procesy życiowe; w klimacie umiarkowanym o.w. jest przedzielony okresem spoczynku zimowego; w Polsce za początek o.w. w rolnictwie przyjęto zakwitanie leszczyny i podbiału, za koniec — opadanie liści kasztanowca i brzozy.
Sieć hydrograficzna Polski1. Rzeki – jest to woda płynąca stale lub okresowo w wyraźnym korycie opadającym w określonym kierunku.
2. Rzeka główna – jest to rzeka uchodząca do morza.
3. System rzeczny – jest to rzeka główna wraz z dopływami.
4. Dorzecze – jest to obszar, z którego rzeka Głowna zbiera wodę.
5. Zlewisko – obszar, z którego rzeki spływają do jednego akwenu.
6. Dział wodny – granice między dorzeczami.
7. Ustrój (reżim rzeczny) – sposób i rytm zasilania rzeki w wodę ustalony na podstawie wieloletnich obserwacji poziomu wody w rzece.
8. Dopływ - rzeka lub mniejszy ciek wodny, który nie uchodzi bezpośrednio do morza, ale do innej rzeki. W zależności od tego, z której strony (brzegu) rzeki dopływ łączy się z nią, wyróżnia się dopływy lewe i prawe.
2. Zatoki Bałtyku:
Zatoka Botnicka
Zatoka Fińska
Zatoka Gdańska
Zatoka Pomorska
Zatoka Ryska
Zalew Kuroń
3.Panstwa i porty Bałtyku: Polska: (główne) Gdańsk, Gdynia, Świnoujście,
Szczecin małe: Police, Kołobrzeg, Darłowo, Łeba,
Ustka, Hel, Władysławowo Dania: Kopenhaga Szwecja: Sztokholm, Malmö, Lulea Finlandia: Helsinki, Turku, Oulu Estonia: Tallinn Litwa: Kłajpeda Łotwa: Ryga, Windawa Rosja: Kaliningrad, Bałtijsk, Sankt Petersburg Niemcy: Rostock, Lubeka, Kilonia, Flensburg
4.Państwa Bałtyku:
Zelandia, Bornholm, Gotlandia, Falster, Fionia,Uznam, Sarema, Als, Olandia, Wolin, Rugia, Muhu, Hailuoto, Fehmarn
5.Cieśniny Bałtyku: Wielki i Mały Bełt, Sund, Piławska
1. Terytorium naszego kraju prawie w całości należy do zlewiska morza Bałtyckiego 99,8%. Niewielkie skrawki Polski należą do zlewiska morza N i czarnego.
2. W obrębie zlewiska Bałtyku poszczególne dorzecza zajmują:
* 55% - kraju przypada na dorzecze Wisły
* 34% - kraju przypada na dorzecze Odry
* 10% kraju przypada na pobrzeże m. Bałtyckiego
* 1 % pow. kraju na dorzecze Niemna
3. Charakterystyczną cechą dopływu Wisły, Odry jest ich cechą asymetryczną.
WISŁA – 27:73
ODRA – 30:70
Nawiązuje to ogólnego nachylenia terenu z S na NW oraz ukierunkowania sieci rzecznej w plejstocenie.
4.Reżim rzeczny Polski jest złożony z deszczowo-śnieżnych z podwójnym max. stanem wody, letnim opadowym i wiosennym roztopowym. Min. stanów wody jest na koniec lata i początek jesieni. Okres zlodowacenia rzek trwa 10 - -20dni na Zach. do 80 dni na wsch.
5. Najdłuższe rzeki w Polsce:
Wisła (1047km); Odra (854km, 742km); Warta (808km); Bug (772,584km); Narew (484,448km), SAN,NOTEĆ, WIEPRZ, PILICA, BÓBR..
6. W Polsce eksploatuje się źródła mineralne i cieplice do celów leczniczych w czterech regionach:
a)KUJAWSKO-POMORSKI, Świnoujście, kamień pomorski, Kołobrzeg (warta)
b) SUDECKI – Jelenia góra, Kudawa Zdrój, Trzebnica (odra)
c) Region Podkarpacki – Busko zdrój, salce zdrój, Krzeszowice (Wisła)
d) region Karpacki – Rabka zdrój, poręba wlk., krynica zdrój, (WISŁA, SAN)
1. Powierz...
majonezio