Biologia - komórka.doc

              Komórka jest podstawową jednostką strukturalną i funkcjonlaną wszystkich organizmów. Kształt komórek bywa różny. Najpierwotniejszą formą komórki jest kula. U prostych form nitkowatych komórki mają postać walców, natomiast w organizmach bardziej złożonych przypominają wielościany.

              Wielkość komórek także bywa różna. Najmniejsze, spotykane u bakterii, osiągają zaledwie 0,2 μm, największe – włukna indyjskiej rośliny rami – osiąga dugość 250-500 mm.

              Najogólniej komórka składa się z protoplastu ograniczonego błoną cytoplazmatyczną. U roślin, grzybów i procaryota dodatkowo jeszcze występuje ściana komórkowa. W skład protoplastu wchodzi jądro komórkowe u eucaryota (odpowiednikiem u procaryota jest pojedyńczy nukleoid), cytoplazma, rybosomy, następnie, występujące tylko u eukariota wakuole, retikulum endoplazmatyczne, aparat golgiego, lizosomy (trzy ostatnie u niektórych tworzą kompleks „gerl”), mitochondrium (u prokariota odpowiednikiem jest mezosom)  oraz występujące tylko u roślin i u fotoautotroficznych procaryota plastydy. Dokładniej elementarne cechy komórek Pro- i Eukariotycznych przedstawiam poniżej

              Błona komórkowa jest nizbędnym składnikiem każdej żywej komórki. Cechy charakterystyczne błony komórkowej można odnieść do większości błon biologicznych. Do najistotniejszych należałoby zaliczyć:

§     wysoką przepuszczalność dla wody;

§     przechodzenie przez nią związków niejonowych tym lepiej im łatwiej sąone rozpuszczalne w tłuszczach;

§     praktyzną nieprzepuszczalność dla dużych cząsteczek typu białek czy kwasów nukleinowych;

§     duży opór elektryczny, co ma istotne znaczenie dla przewodnictwa elektrycznego bodźców;

§     żywa błona komórkowa jest spolaryzowana, szczególnie dobrze jest to widoczne w komórkach zwierzęcych ponieważ nie mają ściany komórkowej.

Plazmolema spełnia wielorakie funkcje, m. in.:

o    separuje (oddziela) wnętrze komórki od środowiska;

o    u zwierząt umośliwia łączenie sąsiednich komórek;

o    pozwala na swustronną wymianę jonów i cząsteczek z otoczeniem;

o    odpowiada za wrażliwość, czyli możliwość odbioru bodźców płynących ze środowiska i od innych komórek, może także przekazywać impulsy na następne;

              Ściana komórkowa jest martwym skadnikiem komórki występującym u zdecydowanej większości roślim, grzybów i procaryota. Ściany komórkowe tych organizmów różnią się budową chemicznę i konstrukcją. Do istotnych cech tej struktury można zaliczyć to, że:

§     jest uporządkowaną warstwą na zewnątrz protoplastu;

§     stanowią istotną część suchej masy rośliny;

§     konstrukcyjnie tworzy podstawowy element „szkieletowy” komórek. Jest to rozwiązanie mechaniczne, typowe dla roślin, dające szereg korzyści. Posiada wszakże pewną „wadę” – ogranicza w istotnym stopniu zdolności komórek do odkształcania się, co rzutuje na ich ruchliwość, a tym samym uniemożliwia mobilność całego organizmu;

§     nie jest organellum autonomicznym – jej budowa zależy od czynników wewnątrz komórkowych;

§     sama ogranicza wzrost komórki, odpowiada także za tworzenie połączeń pomiędzy sąsiednimi komórkami (plazmodezmy);

§     stanowi dość skuteczną barierę obronną przed infekcjami bakteryjnymi i w mniejszym stopniu wirusowymi;

§     ze względu na swoją sztywność chroni komórkę przed urazami mechanicznymi

              Cytoplazma jest największym i chyba najważniejszym (jeżeli można w ogóle mówić o strukturach ważnych i nieważnych) składnikiem każdej żywej komórki. Jest to wielofazowy układ koloidalny o bardzo skomplikowanej budowie strukturalnej, chemicznej i złożonych funkcjach biochemicznych. Cytoplazma ze swoim pH zbliżonym zwykle do obojętnego tworzy środowisko dla zdecydowanej większości reakcji biochemicznych, dostarcza do nich substraty i co ważne, zawiera enzymy dla tych reakcji.

Najbardziej zdumiewającą cechą cytoplazmy jest zdolność do odwracalnej zmiany stanów skupienia. Raz jest jak płyn (stan sol – półpłynny), kiedy indziej jest dość sztywna i elastyczna (stan żel – półstały).

              Wakuola Struktura ta występuje jedynie u erytrocyta. Jest to przestrzeń ograniczona tonoplastem (błoną wakuolarną) którą cechuje:

Ø   duża przepuszczalność dla elektronów wynikająca z małej gęstości;

Ø   brak rybosomów.

              Wodniczka (wakuola) jest zaliczana, wraz ze ścianą komórkową, do martwych składników komórki, jest to o tyle prawdą, że przestrzeń ograniczona tonoplastem i wypełniona sokiem wakuolarnym jest martwa. Natomiast błona wodniczki jest klastyczną błoną biologiczną i należy ją zaliczyć do skłądników protoplastu.

Do podstawowej funkcji wodniczek należy:

Ø   utrzymanie komórki w stanie uwodnienia, inaczej mówiąc wakuole odpowiadają za jędrność komórki;

Ø   u roślin, magazynowanie zbędnych produktów przemiany materii, a także czasowe składowanie jonów i związków;

...