AREOPAG GDAŃSKI-globalizacja wartosci.pdf

Areopag 2002 Sprawiedliwość

Areopag 2006

Areopag Papieżowi

Areopag 2005

Areopag 2004

Areopag 2003

Areopag 2002

Areopag 2001

Święto Człowieka

2000

Karta Powinności

Człowieka

Czy globalizacja wartości jest tak samo

nieunikniona, jak globalizacja ekonomiczna?

Ratusz Staromiejski w Gdańsku

10 listopada 2002

godz. 15.00

Zbigniew Markowski , moderator: Witam Państwa

serdecznie na kolejnej już w ramach Gdańskiego Areopagu

debacie ludzi biznesu. Dziś podejmiemy bardzo trudny

temat, pytając: czy globalizacja wartości jest tak samo

nieunikniona, jak globalizacja ekonomiczna?

Do debaty zaprosiliśmy panią Henrykę Bochniarz,

e konomistę, prezydenta Polskiej Konfederacji

Pracodawców Prywatnych, pana Shewacha Weissa,

politologa, ambasadora Izraela w Polsce, arcybiskupa

Józefa Życińskiego, metropolitę lubelskiego, oraz pana

Dariusza Filara, główny ekonomista Banku Pekao S.A.

Oddaję głos panu Dariuszowi Filarowi.

Aktualności

X Ogólnopolski

Dzień Judaizmu

Wydawnictwa

Kontakt

Strona Główna

Dariusz Filar : Globalizacja i jej aspekt moralny to

morze problemów. Ja chciałbym skupić się tylko na jednym

z nich.

Rozpoczynając ze studentami wykład o przedsiębiorstwach

globalnych, zawsze na wstępie zadaję im podchwytliwe

pytanie: czy umiecie powiedzieć, ile w przeliczeniu na

dolary amerykańskie wynosi produkt krajowy Polski?

Dochodzimy do tego, że jest to około 180 miliardów

dolarów. Produkcja sprzedana największych

przedsiębiorstw światowych przekracza zaś 200 miliardów

dolarów rocznie. Patrząc więc na potencjały wytwórcze

całego naszego kraju i największych światowych

przedsiębiorstw, mamy do czynienia z wartościami

porównywalnymi. Sam ten fakt sprawia, że działania na

taką skalę muszą wywoływać wyzwania moralne.

Sprzedaż rzędu stu kilkudziesięciu czy dwustu miliardów

dolarów rocznie dotyczy przedsiębiorstw największych.

Dominująca grupa tych przedsiębiorstw otrzymuje za swoje

produkty od 20 do 50 miliardów dolarów rocznie. I co

ciekawe, w tej właśnie grupie mamy większość znaczących

światowych przedsiębiorstw przemysłu farmaceutycznego.

Dlaczego te przedsiębiorstwa osiągnęły taką wielkość?

Stało się tak, gdyż w pewnym momencie zyskały przewagę

technologiczną. Dzisiaj, aby wyprodukować nowy lek,

trzeba ponieść nakłady rzędu przynajmniej kilkuset

milionów dolarów. Te nakłady to nic innego jak inwestycja.

Patrząc więc w kategoriach czysto gospodarczych, ktoś kto

poniósł nakłady tego rzędu, pragnie oczywiście uzyskać

zwrot poniesionych nakładów.

Przedsiębiorstwa te, dzięki swojej potędze i możliwościom

technologicznym, były w stanie wytworzyć leki hamujące

rozwój choroby AIDS. Z jednej więc strony mamy

wymierającą Afrykę, gdzie leki, o których mówię, cenowo

są nieosiągalne dla chorych, a nawet dla administracji

rządowej odpowiedzialnej za opiekę zdrowotną. Z drugiej

zaś strony mamy przedsiębiorstwa, które funkcjonują na

zasadach czysto ekonomicznych. Nie powinny sprzedawać

leku taniej, bo musiałoby to wywołać oburzenie

akcjonariuszy. To jednak nie koniec tej historii. Leki

hamujące rozwój AIDS można wytwarzać znacznie taniej,

produkować je w Indiach, kopiując technologię

wypracowaną przez kogoś innego, a tym samym znacznie

zbijając koszty. Rodzi się tu bardzo konkretny problem

moralny. Powiedziałbym trójkąt napięć między wielkimi

przedsiębiorstwami, które poniosły nakłady, reprezentują

kapitał akcjonariuszy i które powinny uzyskać zwrot,

producentami podróbek, gdzieś w Azji, którzy gotowi są na

znacznie tańszą produkcję i wreszcie chorymi, których stać

byłoby na podróbki, a nie stać na oryginały.

Pamiętacie być może Państwo manifestacje w Ameryce

Południowej, tak chorych, jak i ich rodzin. Konflikt

zakończył się póki co rozwiązaniem połowicznym. Wielkie

przedsiębiorstwa zgodziły się na produkcję części leków

poza swoimi aparatami wytwórczymi. Jakaś część chorych

otrzyma więc leki w ich tańszej postaci. Czy został

rozwiązany problem moralny? Moim zdaniem nie.

Naciski natury politycznej, moralnej owszem są do

przyjęcia, ale w jaki sposób pogodzić je z interesem

ekonomicznym? Dla mnie jako człowieka, który na co

dzień zajmuje się liczbami, nie jest to dylemat łatwy do

rozstrzygnięcia. Gdybym miał rozumować w kategoriach

czysto rynkowych powinienem był powiedzieć: nie ma

mowy o produkcji azjatyckich podróbek, firmy

zainwestowały, firmy bronią swojego znaku towarowego,

bronią swoich zysków i interesów akcjonariuszy. Z drugiej

jednak strony, właśnie z perspektywy globalnej dostrzegam,

że część ludzkości umiera na naszych oczach. Zachowując

czysto rynkowe reguły, żadnej pomocy nie będziemy w

stanie udzielić. Jeżeli ta pomoc ma nadejść, to firmy muszą

z części swojego zysku zrezygnować. Czy akcjonariusze to

zaakceptują?

Henryka Bochniarz : Przyznam się, że do samego terminu

„globalizacja” podchodzę z dużym dystansem. Było już

bowiem wiele słów wytrychów, które miały nas w sposób

łatwy wprowadzić w zawiłości świata czy to

gospodarczego, czy politycznego, po czym okazywało się,

że wszystkie te teorie musiały polec w starciu z praktyką.

Francis Fukuyama głosił (w „Końcu historii i ostatnim

człowieku” [1992]; w Polsce książka ta ukazała się pt.

„Koniec historii” [1996] - przyp. red.), że idziemy w

kierunku pełnego uniwersalizmu i wszędzie będą nami

rządziły te same prawa. Teoria ta dzisiaj na tyle się

skompromitowała, że nikt tej tezy nie będzie bronił. Wydaje

mi się, że podobnie jest z globalizacją. Zaszły zmiany nade

wszystkim w gospodarce, które wymagają opisania.

Wszyscy ci, którzy zachłyśnięci globalizacją poszli na ilość

i zapomnieli o jakości procesów oraz o kontroli nad tymi

procesami, zapłacili bardzo wysoką cenę. Mieliśmy wiele

spektakularnych upadków firm, które wdrażając globalne

rozwiązania, zapłaciły wysoką cenę, być może zbyt

wysoką, aby ją udźwignąć. Nie jest tak, że straty ponieśli

tylko akcjonariusze czy gracze na rynku kapitałowym.

Problem wbrew pozorom dotyczy ogromnej liczby ludzi,

którzy są najmniej winni. Jak chociażby uczestnicy

programów emerytalnych, którzy powierzali swoje

pieniądze funduszom, te zaś lokowały właśnie w tych

firmach. I nagle okazuje się, że wchodzą w wiek emerytalny

i na nic nie mogą liczyć. Dążenie do równowagi jest rzeczą

szalenie kosztowną. Tak jak gospodarka rozwija się coraz

szerzej, tak samo i skutki tego są coraz większe.

Chciałabym odnieść się również do tego, o czym

mówił profesor Filar. Faktem jest, że przemawia do

wyobraźni, iż sprzedaż jednej dużej firmy może być

większa niż dochód narodowy Polski. Z drugiej strony

trzeba też wiedzieć, że jesteśmy bardzo małym krajem. Gdy

popatrzymy na to, ile wyniosła wartość dodana

pięćdziesięciu największych spółek międzynarodowych w

ubiegłym roku, to stanowi ona tylko pięć procent wartości

dodanej pięćdziesięciu największych krajów. Przy całym

zachłyśnięciu się globalizacją widać, że ciągle jednak to nie

jest tak, że wielkie korporacje rządzą światem i to one

narzucają rytm gospodarce, a poprzez gospodarkę innym

sferom życia. Jeśli mielibyśmy dzisiaj wskazać nawet nie

instytucję, ale osobę, która ma prawdopodobnie największy

wpływ na gospodarkę, to myślę, że bez wątpienia wszyscy

wskazaliby Alana Greenspaina. Wszyscy, również wielkie

korporacje, czekają na jego słowo i to, co zrobi ze stopami

procentowymi w Stanach.

Tak więc widać, że przy tym nowym porządku świata jest

jednak bardzo wiele instytucji, które działają bez zmian i

mają ogromny wpływ na to, jak gospodarka będzie się

rozwijała. Myślę, że tak jest dobrze. Im jest więcej graczy

na rynku, tym większa szansa i na to, że proces

podejmowania decyzji będzie bardziej racjonalny, a mniej

emocjonalny.

Czy podobnie jak następuje globalizacja ekonomiczna

faktem stanie się również globalizacja wartości?

W tej materii można powoływać się na różne autorytety. Ja

sądzę, że będzie tak, iż przyjdzie nam żyć w takim świecie,

jaki będziemy w stanie sobie przygotować. Największe

zagrożenie, jakie widzę ze strony antyglobalistów, to

wykazywanie ludziom, że nie mają na nic wpływu, że są

poddani czarnej sile, mogą się tylko i wyłącznie

podporządkować. To rzeczywiście zniechęca i powoduje, że

wielu ludzi, którzy może by zrobiliby coś dobrego, zostaje

w domu.

A bardzo wiele zależy od nas, również tutaj w Polsce. Jeżeli

do bardzo wielu zjawisk mamy krytyczny stosunek, to

przede wszystkim powinniśmy zapytać samych siebie: co z

tym problemem zrobiłem? Obawiam się, że odpowiedź

brzmiałaby: bardzo niewiele. Wydaje mi się, że walka o

wartości, które są dla nas bliskie i ważne, jest chyba

podstawowym obowiązkiem każdego obywatela. Im

bardziej będziemy przekonani, że o wartości, które są dla

nas istotne, warto walczyć, tym bardziej mają one szansę

zaistnieć powszechnie. Nie powinniśmy zostawiać pola ani

rządom, ani terrorystom, tylko starać się zaznaczyć swoje

miejsce.

Shewach Weiss : Kiedy pani powiedziała, że Polska to mały

kraj, pomyślałem o moim kraju: maleńki. Nawet na mapie

międzynarodowej nie można oznaczyć State of Izrael, bo

napis zaczynałby się w okolicach Tel Awiwu, a kończył na

Malcie. To wszystko kwestia proporcji.

Dlaczego ostatnio odbywa się tak wiele konferencji na

temat globalizacji? Można by pomyśleć, że to jakaś

zupełnie nowa sprawa. A tak nie jest. Niegdyś globalizacja

dotykała świat przez Kościoły i religię, potem mieliśmy

Europę bez granic, a jeszcze później dziki imperializm,

czyli ćwierćglobalizację. To było tak niedawno. Teraz może

brakuje nowej religii i odpowiedzią ma być właśnie

globalizacja?

Najważniejszą sprawą jest moim zdaniem to, czy człowiek

żyje dziś lepiej niż kiedyś? Odpowiedź brzmi: tak.

Zapomnieliśmy, co było sześćdziesiąt lat temu? Jak

mordowano ludzi! Zapomnieliśmy o tym, że czterdzieści lat

temu było jedynie trzydzieści sześć demokratycznych

państw na świecie, a dzisiaj demokracją cieszą się niemal

wszystkie? Mamy głód w Afryce. Czterdzieści, pięćdziesiąt

lat temu głodowały całe Chiny. Dzisiaj Chińczycy żyją o

wiele lepiej, a nawet trochę wolniej niż w czasach Mao Tse-

Tunga. O tym też trzeba pamiętać.

Czy globalizacja ma w sobie dzikie elementy, jakie miał w

sobie kapitalizm pięćdziesiąt, trzydzieści lat temu? Nie, jest

o wiele więcej kontroli ze strony rządów, parlamentów,

instytucji kontroli, dziennikarze mają o wiele większą siłę

niż trzydzieści lat temu.

Dość trudno zorganizować świat tak, aby opierał się na

sprawiedliwości socjalnej i demokratycznej. Czy jest to

więc utopia? Nie wiem. Jednak czterdzieści lat temu

demokracja była utopią. Koniec totalitaryzmu

komunistycznego był utopią. Ja żyję w kraju, gdzie utopia

jest najpraktyczniejszą, codzienną platformą polityczną.

Czy ktoś mógł wierzyć pięćdziesiąt, sześćdziesiąt lat temu,

że po Holocauście takie dziecko jak ja, dziecko z piwnicy

(Weiss wraz z rodzicami ukrywał się w czasie wojny w

piwnicy domu polskiej rodziny - przyp. red.), przeżyje tę

wojnę, wyjedzie do swojego kraju, zostanie

przewodniczącym parlamentu i zastępcą prezydenta

państwa? Czy to nie utopia? Takich jak ja są setki tysięcy,

miliony. Półtora miliona Żydów żyło pod totalitaryzmem

sowieckim. Nigdy nie wierzyliśmy, że stamtąd wyjadą. A i

oni wrócili do kraju.

Abp Józef Życiński : Jestem wdzięczny, że problematyka

globalizacji stała się tematem debaty i że podchodzimy do

niej także z perspektywy teorii wartości, aksjologii i etyki.

To kwestie bardzo ważne. W moim osobistym przeczuciu,

gdy tylko skończą się polskie spory o integrację europejską

i będziemy już w Unii Europejskiej, następnym tematem

dyżurnym stanie się spór o globalizację. Już obecnie widać

to w skali światowej, gdzie środowiska lewackie, różnego

rodzaju radykałowie, straszą globalizacją i stosują przy tym

wszystkie dopuszczalne technicznie środki.

Uczestniczyłem w Synodzie Biskupów. Przez kilka dni

obradowaliśmy w grupach na temat globalizacji.

Zasiadałem w grupie anglojęzycznej, gdzie większość

stanowili przedstawiciele krajów rozwijających się. Tylko

dwóch z nas mówiło o globalizacji pozytywnie: kardynał

Francis George z Chicago i ja. Biskupi z krajów

rozwijających się dostrzegali przede wszystkim zagrożenia

wynikające z globalizacji. Rozumiałem ich, bo żyją w

warunkach, gdzie te lęki stają się kwestią przetrwania w

walce o byt.

Dlatego też, by uniknąć obaw, że globalizacja będzie nową

formą dżungli, trzeba nam troszczyć się o etyczne i moralne

aspekty globalizacji. Kiedy Ojciec Święty uzewnętrznił swe

przekonania, podkreślił, że globalizacja sama z siebie nie

jest ani dobra, ani zła. Zależy od nas, czy potrafimy łączyć

globalizację z szacunkiem dla godności człowieka i z

szacunkiem dla lokalnych kultur.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: