Śmigus – dyngus
W drugi dzień świąt, czyli w Wielki Poniedziałek w
kościele odprawiane są msze święte. Wierni dążą do kościoła, ale nie jest to zbyt łatwe, gdyż po drodze czyhają na nich grupy młodych ludzi z pełnymi wiadrami wody. Jest to pogański zwyczaj zwany śmigusem - dyngusem. Dawniej wywlekano panny pod studnię i tam lano na nie kilka wiader wody. Nie był to zwyczaj ani miły, ani zdrowy. Ale z drugiej strony ujście na sucho oznaczało brak powodzenia. Często z tego powodu Wielki Poniedziałek zwany jest "lanym poniedziałkiem". Inny zwyczaj to smaganie nóg rózgami, obecnie całkowicie zaniechany.
Święconka
W Wielką Sobotę nie można było spożyć śniadania zanim nie przyniosło się poświęconych pokarmów, zwanych święconką. Panie domu już od rana przygotowywały pokarmy, które umieszczały w pięknie przystrojonych koszach, czy koszykach. Najwięcej czasu poświęcano jajkom, które miały symbolizować życie. Musiały być one specjalnie ozdobione. Najprostszą techniką barwienia jajek była tak zwana kraszanka. Polegała ona na gotowaniu jaj w łupinkach cebuli, kwiatach malwy, korze dębowej lub olszowej. Obecnie stosuje się moczenie w różnokolorowych barwnikach. Innym sposobem ozdabiania jaj są pisanki. Najpierw nanoszono woskiem różne wzory, a potem zanurzano jaja w kolorowym roztworze. Powoskowana część nie przyjmowała farby tworząc piękne mozaiki. Bardzo popularnym sposobem dekoracji było wydrapywanie wzorów na pofarbowanym jajku.
W koszyku nie mogło zabraknąć baranka, który mógł być wykonany z masła, z kłosów zbóż, chleba lub cukru. Baranek miał symbolizować zwycięstwo Chrystusa. Następnym ważnym pokarmem był kawałek chleba, symbolizujący ciało Chrystusa. Dalsza zawartość koszyka rożniła się w zależności od regionu Polski. Najczęściej umieszczanymi produktami był: chrzan, kiełbasa, sól, placki, mazurki i baby wielkanocne.
Niedziela Palmowa
Ostatni tydzień przed Wielkanocą nazywa się Wielkim Tygodniem, który rozpoczyna się Niedzielą Palmową. Poświęcenie palm i procesja odbywa się na pamiątkę uroczystego wjazdu Pana Jezusa do Jerozolimy i oznacza gotowość pójścia za Jezusem na bój aż do zwycięstwa. Podczas Mszy Świętej czyta się Pasję, czyli opis Męki Pańskiej.
W Palmową Niedzielę każdy kościół polski zakwita wiązankami wierzbiny, modrzewiu, borówek, barwniku, jak gdyby całe gaje zeszły do świątyni oddać hołd Zbawicielowi. Wierzbina usiana białymi kotkami to polska palma. Wychodząc po nabożeństwie z kościoła, należy połknąć parę poświęconych baziek, po to aby uchronić się przed chorobami w przeciągu całego roku. Poświęconą palmę wkładano za ramę świętego obrazu, aby strzegła od ognia i piorunów.
W niektórych regionach Polski, szczególnie na Kurpiach, odbywają się konkursy na najpiękniejsze i największe palmy.
Początek Wielkiego Tygodnia wypełnia gospodyniom wielkanocne sprzątanie, szorowanie i bielenie. Żadna gospodyni nie śmie pozostawić w domu starych śmieci. Wraz z ich usunięciem usuwa się wszystko to co złe, to co nagromadziło się złego w naszym sercu. Wielkanoc to odnowa i czystość zarówno w domu jak i w sercu. Dawniej odnawiano też ściany zewnętrzne chałup. Tam, gdzie panna była na wydaniu malowano ścianę na kolor błękitny, co miało być znakiem dla kawalerów.
Wielki Czwartek
W Wielki Czwartek odprawiana jest tylko msza wieczorna, nazywana "Mszą Wieczerzy Pańskiej". Rozpoczyna ona Triduum Paschalne, na które składa się Wielki Piątek, Wielka Sobota i Niedziela Zmartwychwstania.
W Wielki Czwartek rozpamiętuje się Ostatnią Wieczerzę, podczas której ustanowiony został sakrament kapłaństwa. Na mszy księża obmywają stopy dwunastu parafianom, na pamiątkę gestu Pana Jezusa, który obmył nogi Swoim dwunastu uczniom. Pod koniec mszy milną dzwony, zaś ołtarz zostaje ogołocony. W czasie mszy każdy stara się przyjąć Komunię Świętą dla uczczenia miłości Jezusowej. Następnie następuje przeniesienie Najświętszego Sakramentu do ciemnicy. Oznacza to udanie się Pana Jezusa do Ogrójca, pojmanie i trzymanie Go przez noc w więzieniu. Obnażenie ołtarzy ma oznaczać odarcie Jezusa z szat.
Wielki Piątek
Wielki Piątek to dzień męki i cierpienia Pana Jezusa. W kościołach przed południem na znak żałoby panuje zupełna cisza. Dopiero po południu rozpoczyna się uroczyste nabożeństwo, które obejmuje następujące obrzędy: leżenie krzyżem na stopniach ołtarza, czytanie Męki Pańskiej, modlitwy błagalne (za Kościół, Ojca Świętego, parafian), adorację krzyża, Komunię Świętą i przeniesienie Hostii Świętej w monstrancji do grobu Bożego. Przy grobie zaciągana zostaje straż.
W tym dniu śpiewana jest przepiękna pieśń "Golgota".W tym dniu gospodarz musi naszykować karmy dla zwierząt na dwa dni, zaś gospodynie pieczą chleb i ciasta.
Wielka Niedziela
Niedziela Zmartwychwstania Pańskiego jest najstarszym i największym świętem w Kościele katolickim. W liturgii wielkanocnej Kościół ukazuje Chrystusa Zmartwychwstałego. Wczesnym rankiem tłum wiernych bierze udział w Procesji Rezurekcyjnej obchodzącej trzykrotnie kościół. Wszystkie dzwony biją na ogłoszenie wspaniałej wieści o zmartwychwstaniu Pana, rozbrzmiewa też pieśń "Wesoły nam dziś dzień nastał". W wielu miejscach młodzi ludzie odpalają specjalnie przygotowane z tej okazji petardy. Stara tradycja chrześcijańska, nakazuje witać się w tym dniu słowami: "Chrystus Zmartwychwstał", na co odpowiada się: "Zmartwychwstał prawdziwie". Mówiąc to musimy tego dnia odpuścić, darować czy zapomnieć wszystkie niepozumienia i żale. Po Rezurekcji następuje świąteczne śniadanie, zwane święconym. Najważniejszą jego częścią jest dzielenie się jajkiem. Tradycyjny stół wielkanocny był stołem obfitości, uginał się od mięsiwa i ciast. Pośrodku powinien znaleźć się baranek z chorągiewką, symbol niewinnie umęczonego Chrystusa.
Po południu młodzież wyruszała na tłuczenie jaj, polegające na uderzaniu jaj o siebie. Ci którzy mieli szczęście trafić na mocną skorupkę, wracali z pełnym koszem wygranych rozbitych pisanek.
Wielka Sobota
Wielka Sobota to czas żałoby. Przed południem panuje cisza a wierni przychodzą do kościoła na święcenie pokarmów i adorację Grobu Pańskiego. Dopiero wieczorem wierni gromadzą się na nabożeństwie wiglijnym. Kapłan rozpoczyna je od poświęcenia nowego paschału, czyli wielkiej świecy, która oznacza Chrystusa - Światłość Świata. Uroczysta procesja i pochwała paschału to dalszy ciąg obrzędów. Czytane jest też Pismo Święte, święcona jest woda chrzcielna i odnawiane są przyrzeczenia Chrztu Świętego.
Jak obliczamy datę Świąt?
Nawet w XXI wieku Wielkanoc wyznaczają Słońce i Księżyc, podobnie jak dawniej ustalały termin hebrajskiego Święta Paschy. Gdy Ziemia pozwala słońcu przekroczyć równik (około 21 marca), a Księżyc osiągnie fazę pełni, zawsze w pierwszą niedzielę po tych zjawiskach nastaje Wielkanoc. Gdy pierwsza wiosenna pełnia wypada w niedzielę, Wielkanoc obchodzona jest w następną niedzielę. Tak więc Święta mogą wypaść między 22 marca a 25 kwietnia.
JO_AN_NA