Pojęcie systemu wyborczego i rodzaje systemów wyborczych.

System wyborczy rozumiany jest jako całokształt zasad zawartych w prawie wyborczym, a także nie mających charakteru prawnego, stosowanych w praktyce wyborów do organów przedstawicielskich. System wyborczy sensu largo oznacza ogół zasad dotyczących trybu przygotowania i przeprowadzenia wyborów oraz zasad podziału mandatów, a jako zasady ustalania wyników wyborów funkcjonuje w znaczeniu sensu stricto. Rodzaje sys. wyb.:1)systemy większościowe- mandat dla tego, kto uzyska największą liczbę głosów-są 2 rodzaje: a) sys. większości bezwzględnej- kandydat lub lista więcej niż połowa ważnie oddanych głosów; b) sys. większości względnej-kandydat lub lista więcej głosów niż konkurenci; 2)systemy proporcjonalne- idea okres Rewolucji FRA, cecha charakt.- dążenie do zapewnienia podziału mandatów  wyborczych pomiędzy poszczególne ugrupowania, które wystawiły listy wyborcze  proporcjonalnie do liczby głosów oddanych na nie w wyborach. 3) sys. mieszane kombinacja systemów większościowych i proporcjonalnych w stosunku pół na pół.

Podstawowe instytucje demokracji bezpośredniej.

Formami demokracji bezpośredniej w Polsce są referenda i inicjatywa ludowa.

Referendum może być przeprowadzone w sprawach o szczególnym zna­czeniu dla państwa (art. 125). Referendum ogólnokrajowe ma prawo zarządzić: a) Sejm, bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, b) Prezydent, za zgodą Senatu, wyrażoną bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

W myśl ustawy z roku 1995, referendum polega na udzieleniu, na urzędowej karcie do głosowania, pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na postawione pytania albo na dokonaniu wyboru między zaproponowanymi wariantami rozwiązań. W głosowaniu mają prawo uczestniczyć obywatele polscy posia­dający czynne prawo wyborcze do Sejmu. Referenda, przeciwnie niż wybory, nie są przeprowadzane poza granicami kraju (wyjątek od tej zasady dotyczył tylko referendum konstytucyjnego).

Sejm może postanowić o poddaniu określonej sprawy pod referendum z własnej inicjatywy, a także na wniosek:

a) Senatu,

b) Rady Ministrów,

c) grupy obywateli (jeśli dla swojego wniosku uzyskają poparcie co najmniej 500 tysięcy osób posiadających czynne prawo wyborcze do Sejmu). Dodajmy, że referendum z inicjatywy grupy obywateli jest jednak ograniczone co do swego przedmiotu, nie może bowiem dotyczyć: wydatków i dochodów państwa, jego obronności, a także amnestii.

Wynik referendum jest wiążący, jeżeli wzięła w nim udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania. Natomiast rozstrzygnięcie zapada tylko wtedy, gdy za jednym z dwóch lub więcej przedstawionych rozwiązań opowie­działa się największa liczba biorących udział w głosowaniu.

Właściwe organy państwowe mają obowiązek podjęcia niezwłocznie (nie później jednak niż w terminie 6 miesięcy od ogłoszenia uchwały o ważności referendum) czynności mających na celu realizację wyniku referendum przez wydanie aktów prawnych bądź podjęcie innych decyzji (art. 10 ustawy o referendum).

Ważność referendum

O ważności referendum rozstrzyga Sąd Najwyższy, podejmując w tej sprawie uchwałę nie później niż w 60 dniu po dniu głosowania. Uchwałę tę przedstawia się niezwłocznie organowi zarządzającemu referendum i ogłasza w "Dzienniku Ustaw".

Przeciwko ważności referendum może być wniesiony protest. Protest wnosi się na piśmie do Sądu Najwyższego od następnego dnia po dniu referendum, nie później jednak niż w 7 dniu od daty ogłoszenia wyniku referendum przez PKW w "Dzienniku Ustaw".

Inicjatywa ludowa

Inicjatywa w zakresie ustawodawstwa przysługuje między innymi 100 tysią­com obywateli mających prawo wybierania do Sejmu (art. 118 Konstytucji RP).

Wnioskodawcy, przedkładając Sejmowi projekt ustawy, muszą przedstawić także skutki finansowe jej wykonania.

Prawo polskie nie zna instytucji veta ludowego (określona prawnie liczba obywateli ma uprawnienie do zgłoszenia we wskazanym czasie po podjęciu aktu protestu w stosunku do niego

Odpowiedzialność parlamentarna a odpowiedz. konstytucyjna

Odpowiedzialność parlamentarna

Członkowie RM ponoszą za działalność RM solidarną odpowiedzial­ność polityczną przed Sejmem. Sejm wyraża RM wotum nieufności więk­szością ustawowej liczby posłów. Wniosek w tej sprawie złożyć musi w formie pisemnej na ręce Marszałka Sejmu co najmniej 46 posłów, wskazując równocześnie imiennie kandydata na Prezesa RM (tzw. kon­struktywne wotum nieufności).Ministrowie ponoszą przed Sejmem indywidualną odpowiedzialność polityczną. Wniosek o wyrażenie wotum nieufności ministrowi może być zgłoszony przez co najmniej 69 posłów. Po zgłoszeniu kierowany jest on do odpowiednich komisji sejmowych w celu wydania opinii, która nie ma jednak charakteru wiążącego. Sejm wyraża ministrowi wotum nieufności większością głosów ustawowej liczby posłów. Prezydent RP zobowiązany jest odwołać ministra, któremu Sejm wyraził wotum nie­ufności. W odniesieniu do składania kilku wniosków oraz w odniesieniu do wniosków powtórnych obowiązują te same zasady, co w przypadku wniosku o wotum nieufności dla RM. Sejm udziela RM wotum zaufania wyrażając tym samym poparcie dla polityki lub działalności RM. Z wnioskiem w tej sprawie zwraca się do Sejmu Prezes RM. Udzielenie wotum zaufania następuje zwykłą więk­szością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby po­słów.

Ponadto Sejm udziela wotum zaufania nowo powołanemu przez pre­zydenta rządowi. Szczególną formą realizacji zasady odpowiedzialności politycznej jest udzielanie przez Sejm RM absolutorium (od łac. absolutorium - zwol­nienie, uniewinnienie). Jest to akt Sejmu uznający prawidłowość działal­ności finansowej RM w okresie roku budżetowego. Nowa Konstytucja, w odróżnieniu od MK, nie określa prawnych skut­ków nieudzielenia RM absolutorium i nie wiąże tego z jej dymisją. Ozna­cza to, że negatywna ocena działalności finansowej RM może, co naj­wyżej, być powodem wystąpienia z wnioskiem o wotum nieufności, ale wcale nie jest powiedziane, że uzyska on wymaganą większość, trudniejszą niż uchwała o nieudzieleniu absolutorium.

Odpowiedzialność konstytucyjna

Członkowie RM odpowiadają przed Trybunałem Stanu za czyny nie stanowiące przestępstwa, którymi jednak w zakresie swego urzędowa­nia, w sposób zawiniony naruszyli Konstytucję lub ustawy. Podlegają oni też odpowiedzialności karnej przed Trybunałem Stanu za przestęp­stwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem. Tryb pocią­gnięcia członka RM o odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu oma­wiam w podrozdziale poświęconym temu trybunałowi.

Tryb przygotowania i uchwalenia nowej Konstytucji RP (według ustawy z dnia 23.04.1992)                                                                             p. nr 8

Ustawa stanowiła, iż Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej uchwalają Sejm i Senat połączone w Zgromadzenie Narodowe. Wszystkie projekty wnoszone były do Komisji Konstytucyjnej. Według ustawy, jej skład osobowy stanowiło 46 posłów wy­branych przez Sejm i 10 senatorów wybranych przez Senat. przewod­niczący i wiceprzewodniczący Komisji- jeden musiał być posłem, drugi zaś senatorem.

Odnośnie do przyjętego w Ustawie konstytucyjnej trybu należy powiedzieć, iż dla przyjęcia konstytucji przez Zgromadzenie Narodowe wymagane było odbycie dwóch czytań projektu ustawy zasadniczej. Trzecie czytanie projektu przewidziane było w sytuacji, gdy Prezydent RP skorzystał z przysługującego mu prawa zgłoszenia propozycji dokonania zmian w konstytucji.

Ustawa przewidywała, iż po zebraniu projektów konstytucji Sejm prze­prowadza debatę na temat zasadniczych kwestii ustrojowych wskazanych przez Komisję Konstytucyjną. Miała ona również prawo zwracania się do Sejmu w każdym czasie z wnioskiem o debatę na temat wybranych zagadnień kon­stytucyjnych.

Ustawa konstytucyjna o trybie przygotowania i uchwalenia konstytucji przewidywała, iż po przeprowadzeniu w I czytaniu debaty Zgromadzenie Narodowe mogło odrzucić projekt konstytucji lub skierować go do Komisji Konstytucyjnej.

Regulamin stanowił, iż przedmiotem I czytania są wszystkie projekty konstytucji wniesione zgodnie z przepisami Ustawy konstytucyjnej. Regulował ponadto prawo wycofania projektu przez wnioskodawcę. Mógł on wycofać projekt konstytucji jedynie do zakończenia I czytania. Zgodnie z re­gulaminem I czytanie obejmowało przedstawienie projektów konstytucji przez wnioskodawców, pytania członków Zgromadzenia Narodowego i odpowiedzi wnioskodawców oraz debatę w sprawie ogólnych zasad projektów. I czytanie kończyć się miało skierowaniem projektów do Komisji Kon­stytucyjnej, chyba że w związku ze zgłoszonym wnioskiem dany projekt został przez Zgromadzenie odrzucony bezwzględną większością głosów. Ustawa kon­stytucyjna i regulamin nakładały na Komisję obowiązek przedstawienia Zgro­madzeniu sprawozdania o skierowanych do niej projektach.

II czytanie projektu konstytucji obejmowało przedstawienie Zgromadzeniu Narodowemu przez Komisję sprawozdania, debatę wraz ze zgłaszaniem po­prawek oraz przeprowadzenie głosowania. Regulamin przewidywał również, że II czytanie odbyć się miało nie wcześniej niż po 14 dniach od doręczenia sprawozdania Komisji.

Regulamin Zgromadzenia wyłączył możliwość poddania pod głosowanie wniosku o odrzucenie w całości projektu konstytucji.

Przyjęcie poprawek oraz uchwalenie projektu konstytucji w II czytaniu następować miało większością 2/3 głosów członków Zgromadzenia Narodowego.

Zgodnie z art. 8 Ustawy konstytucyjnej konstytucję uchwaloną w II czytaniu Marszałek Sejmu, jako Przewodniczący Zgromadzenia Narodowego, przekazy­wał Prezydentowi oraz zarządzał podanie jej do wiadomości publicznej. Jeżeli w ciągu 60 dni Prezydent zgłosił do jej tekstu propozycję zmian, Zgromadzenie Narodowe rozpatrywać miało konstytucję w III czytaniu. Zgodnie z regulaminem głosowanie propozycji Prezydenta odbywać się miało oddzielnie, zaś ich przyjęcie następowało bezwzględną większością głosów. Ustawa konstytucyjna wymagała, by uchwalenie konstytucji w III czytaniu następowało większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby członków Zgro­madzenia Narodowego.

W sytuacji, gdy konstytucja została ostatecznie przyjęta przez Zgromadzenie Narodowe, Prezydent w ciągu 14 dni od daty jej uchwalenia miał obowiązek zarządzenia referendum konstytucyjnego, wyznaczając jego datę na dzień wolny od pracy przypadający w okresie nie dłuższym niż 4 miesiące od dnia zarządzenia referendum. Zgodnie z postanowieniami ustawy przyjęcie w refe­rendum konstytucji następowało wówczas, gdy opowiedziała się za nią więk­szość biorących udział w głosowaniu.

Częściowo pod wpływem tych wydarzeń Komisja nadzwyczajna, rozpatru­jąca projekt zmian w konstytucji, przyjęła rozwiązanie przyznające grupie nie 100, lecz 500 tysięcy obywateli prawo przedstawienia Zgromadzeniu Naro­dowemu projektu nowej konstytucji.

Amerykański i europejski system kontroli konstytucyjności prawa p. nr 10

Instytucja kontroli konstytucyjności prawa polega na ocenie zgodności z ustawą zasadniczą norm prawnych oraz, ewentualnie, innych działań podejmo­wanych przez organy państwowe.

Historycznie wykształciły się dwa systemy kontroli konstytucyjności prawa: kontrola parlamentarna (obecnie w zaniku) i pozaparlamentarna.

Współczesne rozwiązania kształtują się wokół dwu podstawowych modeli - amerykańskiego, opartego na anglosaskiej koncepcji stosowania prawa i polegającego na rozpatrywaniu kwestii konstytucyjności przez sądy oraz kontynentalnego, wywodzącego się z europejskiej tradycji podległości sędziego ustawie i polegającego na powierzeniu sprawowania kontroli specjalnie powołanemu w tym celu organowi, najczęściej zwanemu Trybunałem Konstytucyjnym.

Model amerykański. Mimo milczenia w tej sprawie Konstytucji USA, w 1803 r. Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych uznał swą właściwość do kontroli konstytucyjności prawa i przyjął, iż logiczne jest niestosowanie przez sądy ustaw sprzecznych z konstytucją.

Cechami charakterystycznymi dla tego typu modelu kontroli jest:

1. Powierzenie jej sprawowania niezawisłym sądom. Kontrola ma charakter zdekoncentrowany, tzn. prawo jej sprawowania przysługuje każdemu sądowi powszechnemu w związku z rozpatrywaną przezeń sprawą.

2. Uniwersalność kontroli w sensie przedmiotowym, co oznacza, że podlegają jej wszystkie akty normatywne i działania urzędowe podjęte na wszystkich szczeblach sprawowania władzy.                                                                               3. Konkretność kontroli, czyli sprawowanie jej przy okazji rozpatrywania przez sąd indywidualnej sprawy wówczas, gdy jedna ze stron podniesie zarzut niekonstytucyjności wobec aktu, który ma stanowić podstawę sądowego roz­strzygnięcia.

4. Względność orzeczenia sądu o niekonstytucyjności oznacza, że rozstrzyg­nięcie sądowe jest obowiązujące w tej konkretnej sprawie, która jest przed­miotem orzeczenia.

Jedynie orzeczenia Sądu Najwyższego, mimo że również dotyczą konkretnej sprawy, w praktyce uważane są za precedensy i jako takie traktowane są przez sądy niższej instancji jako wiążące.

Model kontynentalny. Jego rozwój przypada na okres po II wojnie światowej. Mimo wielu różnic, zwłaszcza w sposobie powoływania trybunałów, przedmiotowego zakresu kontroli, kręgu podmiotów uprawnionych do składania skargi itp., wskazać można też i na pewne, zasadnicze podo­bieństwa, odróżniające model amerykański od kontynentalnego. Należą do nich:

1. Powierzenie funkcji ochrony konstytucji jednemu, samodzielnemu organowi państwowemu.

2. Przedmiot kontroli konstytucyjności, obejmujący na ogół wszystkie pozakonstytucyjne normy prawne Poddane kontroli konstytucyjności akty prawne oceniane są kompleksowo - zarówno z punktu widzenia zgodności ich treści z konstytucją (kontrola materialna) oraz kompetencji uprawnionego organu do wydania aktu prawnego, jak i dochowania określonego trybu postępowania przy ich stanowieniu (kontrola formalna).

3. Abstrakcyjność, polegająca na sprawowaniu kontroli w oderwaniu od indywidualnych przypadków stosowania prawa i zakwestionowaniu normy prawnej w oparciu o ogólne przekonanie o jej niekonstytucyjności. Prawo inicjatywy posiadają wyłącznie organy państwowe (prezydent, organy rządowe, przewodniczący izb parlamentu, grupa posłów itp.).

4. W odróżnieniu od systemu amerykańskiego, w którym kontrola kon­stytucyjności ma wyłącznie następczy (represyjny) charakter, tzn. sprawowana jest po wejściu w życie kontrolowanego aktu, w systemie kontynentalnym akt prawny może podlegać zarówno kontroli następczej, jak i wstępnej (prewencyj­nej).

5. Prawne skutki orzeczeń o niekonstytucyjności normy prawnej nie ograniczają się - jak w systemie amerykańskim - do danej sprawy, ale mają bezwzględnie obowiązujący charakter, wyrażający się eliminacją danej normy z systemu prawnego.

Decyzja Trybunału o niekonstytucyjności jest ostateczna

Funkcje TK p. nr 12

I. Podstawowa  funkcja- orzekanie o konstytucyjności i legalności aktów prawnych. Funkcję tę realizuje on w następujących formach:

Trybunał Konstytucyjny orzeka o zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją. Skoro ratyfikowane umowy międzynaro­dowe zostały zaliczone do powszechnie obowiązujących źródeł prawa, również niezbędna stała się kontrola ich zgodności z Konstytucją.

Trybunał Konstytucyjny orzeka o zgodności ustaw z ratyfiko­wanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie.

Trybunał Konstytucyjny orzeka o zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami.

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, na wniosek Prezydenta, zgodność z Konstytucją ustawy przed jej podpisaniem oraz umowy między­narodowej przed jej ratyfikacją- przepis ten oznacza, że kontrola konstytucyjności przepisów prawa dokonywana może być wyjątkowo także w formie kontroli wstępnej i wiąże się ściśle z procesem tworzenia prawa. Wymienione wyżej trzy formy kontroli mają bowiem charakter kontroli następczej, która była i jest zasadniczym oraz podstawowym zadaniem Trybunału Konstytucyjnego.

Kontrola konstytucyjności prawa sprawowana przez Trybunał Konstytu­cyjny dokonywana jest zarówno pod względem materialnym, jak i formalnym. Kontrola materialna oznacza badanie, czy dany akt prawny nie narusza Konstytucji, ustawy lub ratyfikowanej umowy międzynarodowej przez treść norm w nim zawartych. Kontrola formalna dotyczy oceny, czy dany akt prawny został wydany przez kompetentny organ, czy nie zostały przekroczone granice delegacji oraz czy dochowany został właściwy tryb wymagany do wydania aktu.

Kontrola konstytucyjności prawa może mieć charakter abstrakcyjny lub konkretny. Ma ona charakter abstrakcyjny wtedy, gdy określone w Konstytucji podmioty występują z wnioskiem o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją aktów prawnych, natomiast kontrola konkretna realizowana jest w formie udzielania odpowiedzi na pytania prawne oraz w formie skargi konstytucyjnej.

W świetle art. 193 Konstytucji każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem. Uprawnienie do inicjowania kontroli konstytucyjności prawa

uzyskały zatem tylko sądy.

Kontroli Trybunału Konstytucyjnego nie podlegają natomiast akty prawa miejscowego, których kontrola należy do kompetencji sądów, a w szczególności do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Przedmiotem kontroli konstytucyjności prawa nie mogą być akty konkretno­-indywidualne, a także akty, które utraciły moc obowiązującą.

II. Drugą zasadniczą funkcją Trybunału Konstytucyjnego jest orzekanie w sprawach skarg konstytucyjnych.

Instytucja skargi konstytucyjnej uregulowana została w art. 79 ust. 1

Instytucja skargi konstytucyjnej ukształtowana została na gruncie Kon­stytucji jako podstawowe prawo człowieka. Przyznanie tego uprawnienia stwarza każdej jednostce niezbywalne prawo zwracania się do sądu konstytucyjnego o udzielenie ochrony przed naruszeniem jednego z jej praw konstytucyjnych przez organ państwowy lub inną władzę publiczną.                                                                                Konstytucja ustanawia szeroki zakres podmiotowy skargi konstytucyjnej. Zakres ten wyznaczony jest poprzez zastosowanie w stosunku do kręgu podmiotów uprawnionych do skargi pojęcia "każdego". W konsek­wencji skarga ukształtowana została jako prawo człowieka, a nie wyłącznie obywatela. Mają zatem do niej prawo obywatele polscy, cudzoziemcy oraz bezpaństwowcy. Konstytucja określiła szeroki zakres przedmiotowy skargi. Objęte nią zostały wszystkie prawa, wolności i obowiązki człowieka i obywatela uregulowane w Ustawie Zasadniczej, z wyjątkiem dotyczącym prawa azylu.

III. Trzecią funkcją Trybunału Konstytucyjnego jest orzekanie w sprawach zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych - w zakresie tej właściwości

IV. Właściwość Trybunału Konstytucyjnego została na podstawie art. 189 rozciągnięta także na rozstrzyganie sporów kompetencyjnych pomiędzy cen­tralnymi konstytucyjnymi organami państwa. Trybunał Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne wyłącznie pomię­dzy centralnymi i jednocześnie konstytucyjnymi organami państwa, co oznacza, że jego ingerencja dotyczy sporu wyłącznie pomiędzy organami centralnymi ustanowionymi w Ustawie Zasadniczej.

V. Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 131 ust. 1 rozstrzyga o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu prezydenta w sytuacji, gdy Prezydent nie jest w stanie powiadomić Marszałka Sejmu o przejściowej niemożności sprawowania swego urzędu. Zagadnienie to tematycznie dotyczy instytucji głowy państwa i zostało omówione w części dotyczącej Prezydenta.

VI. Trybunał w ramach swojej właściwości realizuje także funkcję sygnali­zacyjną. Nie jest ona wymieniona w Konstytucji, z tego względu można nawet wyrazić wątpliwość, czy funkcja ta mu w ogóle przysługuje.

Skutki prawne orzeczeń TK p. nr 17

Zgodnie z treścią art. 190 ust. 1 Konstytucji orzeczenia Trybunału Kon­stytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Wraz z deklaracją ostateczności orzeczeń Konstytucja w art. 190 ust. 2 zobowiązuje do niezwłocz­nego ogłoszenia takiego ostatecznego orzeczenia w organie urzędowym, w którym niezgodny z Konstytucją akt był ogłoszony, lub w "Monitorze Polskim". Ustawa Zasadnicza określa pewne wyjątki od tej generalnej reguły. Po pierwsze, Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin wejścia w życie utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego niż termin ogłoszenia. Konstytucja ustala, że termin ten nie może być dłuższy niż 18 miesięcy w stosunku do ustaw oraz 12 miesięcy w stosunku do pozostałych aktów normatywnych. W przypadku stwierdzenia przez Trybunał Konstytucyjny niekonstytucyjności aktu prawnego, którego utrata mocy obowiązującej wiąże się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, Trybunał zobowiązany jest zasięgnąć opinii Rady Ministrów przed określeniem terminu utraty mocy obowiązującej (art. 190 ust. 2).  Konstytucja ustanowiła, że w okresie 2 lat od dnia wejścia jej w życie orzeczenia Trybunału o niezgodności z Konstytucją ustaw uchwalonych przed dniem jej wejścia w życie nie są ostateczne i podlegają rozpatrzeniu przez Sejm, który może odrzucić orzeczenie większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, przy czym nie dotyczy to orzeczeń wydanych w następstwie procedury pytań prawnych.

Źródła prawa powszechnie obowiązujące p. nr 21

Źródłami prawa powszechnie obowiązującego, a więc takiego, które wiąże wszystkich - zarówno podmioty państwowe (organy, instytucje, funkcjonariuszy itd.), jak również obywateli i wszystkie znajdujące się pod jurysdykcją RP osoby oraz podmioty prawne, wg art. 87 są: konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia oraz - na obszarze działania organów, które je ustanowiły - akty prawa miejscowego.

Krąg aktów uznanych za powszechnie obowiązujące jest wąski. Konstytucja zalicza do nich przede wszystkim akty stanowione przez parlament (Konstytu­cja i ustawy) oraz takie, na które istotny wpływ mają ustawy (umowy międzynarodowe w większości ratyfikowane są za zgodą parlamentu wyrażoną w ustawie). Tylko jeden rodzaj wymienionych w tym artykule aktów pochodzi od organów nieprzedstawicielskich (rozporządzenie) - ale i w tym przypadku, z uwagi na swój charakter  jego związek z ustawą jest bardzo ścisły. W Konstytucji zrealizowano też od dawna zgłaszany postulat, by koniecznym wymogiem obowiązywania aktów powszechnie obowiązujących było ich ogłaszanie, co jest warunkiem ich wejścia w życie. Zarówno zasady, jak i tryb ogłaszania tych aktów określone mają być przez ustawę. Chodzi o to, by akty te publikowane były przez odpowiedni organ, z zachowaniem stosownych terminów i w przeznaczonym do tego publikatorze urzędowym (z wyjątkiem prawa miejscowego - w "Dzienniku Ustaw").

Akty normatywne wewnętrznie obowiązujące p. nr 22

Od aktów prawa powszechnie obowiązującego Konstytucja oddziela tzw. prawo wewnętrzne - czyli przepisy prawne obowiązujące tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty. Tworzą one grupę zróżnicowaną zarówno z punktu widzenia podmiotów uprawnionych do ich stanowienia, jak też podstawy prawnej wydania (Konstytucja, ustawy). Nie zostało wyraźnie określone, jaki jest krąg organów stanowiących przepisy wewnętrzne. Konstytucja w art. 93 do kategorii aktów prawa wewnętrznego zalicza: uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów. Prawo wydawania zarządzeń na zasadach określonych w art. 93 przyznano także Prezydentowi RP (art. 142 ust. 1) oraz przewodniczącym komitetów powoła­nych w skład Rady Ministrów (art. 149 ust. 3).

Konstytucja rozstrzygnęła sporny do tej pory charakter uchwał Rady Ministrów, które w obecnym stanie prawnym mogą być jedynie aktami kierownictwa wewnętrznego. Nie określono natomiast podstawy wydawania uchwał Rady Ministrów, nie przesądzając, czy ma to być akt wydawany na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie (a nie ogólnych konstytucyjnych norm kompetencyjnych).

Zarządzenia są aktami wewnętrznymi wydawanymi tylko na podstawie ustawy i nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów. Zarówno uchwały, jak i zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem (por. Rozdz. XV).

Podstawowe instytucje demokracji bezpośredniej p. nr 29

Referendum według Konstytucji RP p. nr 30

Formami demokracji bezpośredniej w Polsce są referenda i inicjatywa ludowa.

I. Referendum ogólnokrajowe:

a) ref. fakultatywne referendum może być przeprowadzone w sprawach o szczególnym zna­czeniu dla państwa (art. 125). Referendum  ma prawo zarządzić: 1) Sejm, bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, 2) Prezydent, za zgodą Senatu, wyrażoną bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

W myśl ustawy z roku 1995, referendum polega na udzieleniu, na urzędowej karcie do głosowania, pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na postawione pytania albo na dokonaniu wyboru między zaproponowanymi wariantami rozwiązań. W głosowaniu mają prawo uczestniczyć obywatele polscy posia­...