SYNDROM PRYMUSA.pdf

Historia Rosji - serwis historyczny

Page 1 of 4

Syndrom prymusa

[ Tygodnik Forum ]

Uroczystość w Krakowie związana z 60. rocznicą wyzwolenia przez wojska radzieckie obozów

koncentracyjnych w polskim mieście Oświęcim, w której wzięli udział przedstawiciele ponad 40

krajów świata, była dla Władimira Putina pierwszą wizytą zagraniczną w nowym sezonie

politycznym. W przeddzień krakowskiego forum po obu stronach oceanu zaczęto mówić o tym,

Ŝe w stosunkach pomiędzy Moskwą i Waszyngtonem, a takŜe między Moskwą i Brukselą,

pojawiły się nowe tony. Słowa „konfrontacja” na razie nie słychać, ale nawet dla

niewtajemniczonych jest jasne jak słońce, Ŝe rozdźwięk się powiększa. Dlatego teŜ jedno z

najwaŜniejszych pytań na dziś brzmi: czego moŜna się spodziewać po szczycie rosyjsko-

amerykańskim, który odbędzie się na Słowacji pod koniec lutego, i po obchodach 60 rocznicy

zwycięstwa nad faszyzmem, na które do Moskwy zjedzie cały liczący się polityczny świat?

Aby móc przewidywać przyszły scenariusz stosunków międzynarodowych, naleŜy przyjrzeć się

wnikliwie stylowi polityki zagranicznej najwaŜniejszych światowych graczy. RóŜne były ostatnio

sposoby realizowania przez nich swoich narodowych interesów. Stany Zjednoczone i ich

najwaŜniejsi europejscy partnerzy po tragedii 11 września nie tylko nie starali się powstrzymać

Rosji, ale wręcz dali Moskwie zielone światło dla realizacji swoistej odmiany doktryny Monroe’a

(ogłoszona w 1823 r., wyznaczała główne kierunki polityki zagranicznej USA. Kontynent

amerykański został zamknięty przed polityczną penetracją innych państw, przede wszystkim

europejskich, w zamian za co USA gwarantowały swoją neutralność i niemieszanie się w

kwestie europejskie – przyp. FORUM), której celem było zachowanie przez Federację

Rosyjską kontroli nad obszarem postradzieckim.

W odpowiedzi Moskwa, która nigdy nie widziała siebie jako członka NATO ani Unii

Europejskiej, otworzyła drzwi Wspólnoty Niepodległych Państw dla kontyngentów wojskowych

sojuszu północnoatlantyckiego, o czym wcześniej nie mogłoby być nawet mowy.

Z kolei Zachód nie przeszkadzał Moskwie w układaniu stosunków i podejmowaniu współpracy

z państwami, które dotychczas leŜały w sferze jego Ŝywotnych interesów, np. w Ameryce

Łacińskiej. Ponadto i Waszyngton, i najwaŜniejsze kraje europejskie zdawały się być

zadowolone z pragmatycznego podejścia ekipy Władimira Putina do polityki zagranicznej.

Moskwa stosowała wobec Zachodu politykę wzajemnych ustępstw. Przy czym na Kremlu

uwierzono w magię osobistej przyjaźni między rosyjskim prezydentem a zachodnimi liderami,

która miała sprzyjać stosowaniu zasady „ty mnie, ja tobie”.

Zbyteczne ustępstwa

Metoda ta, przynosząca początkowo całkiem niezłe rezultaty, zupełnie przestała się

sprawdzać, kiedy USA rozpoczęły wojnę w Iraku i określiły jako główne zagroŜenie własnego

bezpieczeństwa rozległą strefę wielkiego Bliskiego Wschodu, wylęgarnię

najniebezpieczniejszych grup terrorystycznych. Moskwa, mimo wielokrotnych zapewnień

Putina o wspólnocie strategicznych interesów Rosji i USA w walce z międzynarodowym

http://www.rosja.osman.livenet.pl/prasa/forum31.01.2005.html

2008-04-06

Historia Rosji - serwis historyczny

Page 2 of 4

terroryzmem, w praktyce nie wsparła siłowych metod Waszyngtonu zastosowanych w Iraku i

przystąpiła do antyamerykańskiego trójprzymierza z Niemcami i Francją. Wtedy stało się

jasne, Ŝe stosowana dotychczas z powodzeniem zasada wzajemnych ustępstw w stosunkach

z Waszyngtonem straciła rację bytu.

Na amerykańską odpowiedź nie trzeba było długo czekać. I nie pomogły znakomite stosunki

dwóch zaprzyjaźnionych aŜ po grób prezydentów. Putin otwarcie poparł George’a W. Busha w

czasie kampanii wyborczej, tymczasem amerykański lider bez ogródek uŜądlił Putina w

najbardziej wraŜliwe miejsce: w aferze Jukosu poparł Michaiła Chodorkowskiego (kierownictwu

kompanii oficjalnie zarzucono naduŜycia finansowe, nieoficjalnie chodziło o odebranie

aktywów właścicielowi firmy, który nie ukrywał ambicji politycznych i wspierał rosyjską

opozycję – przyp. FORUM), a w czasie wyborów prezydenckich na Ukrainie stanął po stronie

opozycji (podczas gdy prezydent Putin osobiście zaangaŜował się po stronie urzędującego

premiera Wiktora Janukowycza, który startował w wyborach prezydenckich jako kandydat

obozu władzy – przyp. FORUM).

Kryzys w stosunkach amerykańsko-rosyjskich wynika nie tylko z innego pojmowania wartości

demokratycznych i zasady niepodwaŜalności własności prywatnej. Moskwa nie zdołała

uregulować konfliktu w Naddniestrzu (separatystyczna republika na terytorium Mołdawii, jej

deklaracji niepodległości nie uznało Ŝadne państwo świata, Rosja jest mediatorem w sporze

między samozwańczymi władzami Naddniestrza a Mołdawią – przyp. FORUM), Abchazji i

Osetii Południowej (separatystyczne republiki w składzie Gruzji, znajdują się pod faktycznym

patronatem Moskwy – przyp. FORUM).

W Waszyngtonie wobec tego zaczęto zastanawiać się, czy Kreml w ogóle jest w stanie być

nadal gwarantem stabilności na swoim terytorium mandatowym. Odpłynięcie Ukrainy od Rosji

moŜna pod tym względem ocenić jako sprawdzian prawdziwości tej tezy. Moskwa nie zdołała

w tym starciu zaprezentować się jako silny partner, a zatem istnieje duŜe

prawdopodobieństwo, Ŝe Zachód dalej będzie sprawdzać jej moŜliwości utrzymania strefy

wpływów na obszarze postradzieckim.

Niedźwiedź w bagnie

Na pewno będzie to miało wpływ na nową formułę stosunków USA–Rosja. Jeden z wysoko

postawionych kremlowskich urzędników dał jasno do zrozumienia, na czym ma ona polegać:

Nasze stosunki z Ameryką mogą być ciepłe, a nawet gorące, ale przy tym nie muszą

przekładać się na Ŝadne konkretne działania. Mogą równieŜ być przyjazne, dobre, ale bez

przesady, raczej w klimacie umiarkowanym niŜ gorącym. Opowiadamy się za tym drugim

modelem.

Ostatnio znacznie ochłodziły się stosunki Moskwy nie tylko z Waszyngtonem, ale takŜe z

wieloma krajami europejskimi. DąŜenie Kremla do zbudowania na obszarze postradzieckim

Wielkiej Rosji powaŜnie niepokoi Wielką Europę. A szczególnie jej nowych członków: kraje

bałtyckie i państwa, które swego czasu wchodziły w skład bloku radzieckiego. Aktywność

Polski w ostatnich wydarzeniach na Ukrainie, wysuwane przez kraje bałtyckie Ŝądania uznania

przez Rosję – jako spadkobierczynię Związku Radzieckiego – odpowiedzialności za okupację

tych państw i domaganie się rekompensat za straty świadczą o tym, Ŝe w polityce UE w

stosunku do Moskwy pojawiają się nowe akcenty. Europa w ogóle, nie tylko nowe państwa

członkowskie, znacznie usztywniła swoją pozycję wobec Rosji.

http://www.rosja.osman.livenet.pl/prasa/forum31.01.2005.html

2008-04-06

Historia Rosji - serwis historyczny

Page 3 of 4

Sytuacja zaostrzyła się po zwycięstwie Wiktora Juszczenki w wyborach prezydenckich na

Ukrainie. Nowy ukraiński przywódca oświadczył, Ŝe dołoŜy wszelkich starań, by Ukraina jak

najszybciej stała się członkiem Unii Europejskiej. JeŜeli pomysł ten zyska poparcie kluczowych

państw europejskich i USA (a są wszelkie podstawy, by sądzić, Ŝe tak się stanie), Moskwa

utraci Ukrainę.

Kijów spełnia trzy z czterech warunków członkostwa w UE: kraj powinien być demokratyczny,

europejski (z punktu widzenia geografii) i stabilny pod względem finansowym. Czwartym

warunkiem jest umocnienie przyszłej granicy Unii, granicy rosyjsko-ukraińskiej. W najbliŜszym

czasie moŜe to spowodować wprowadzenie wiz dla obywateli Rosji i zaostrzenie kontroli

granicznej. A to postawi krzyŜyk na wszystkich ostatnich inicjatywach Moskwy dotyczących

integracji z Ukrainą.

Zgłoszony przez Juszczenkę akces do UE oznacza automatycznie, Ŝe nowe władze Ukrainy

będą domagać się wycofania rosyjskiej Floty Czarnomorskiej ze swego terytorium, jako Ŝe

Europa nie toleruje u siebie postronnych wojsk.

W razie realizacji wszystkich tych idei plan zbudowania Wielkiej Rosji, czyli Wspólnej

Przestrzeni Gospodarczej, będzie moŜna odstawić do lamusa. NajwaŜniejsze pytanie brzmi

teraz następująco: Co Moskwa jest w stanie skutecznie przeciwstawić owej europejskiej Drang

nach Osten?

Złe wiatry

Na razie Kreml ogranicza się do nieprzyjemnych oświadczeń i róŜnych drobnych,

nieprzyjaznych działań. Rosyjska prokuratura generalna nie zamierza np. umorzyć sprawy

karnej przeciwko Julii Tymoszenko. Podczas wizyty w Oświęcimiu Putin pozwolił sobie

zademonstrować swój prawdziwy stosunek do Juszczenki i popierającego go polskiego

prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego: samolot rosyjskiego przywódcy długo nie mógł

wylądować na polskiej ziemi. Według oficjalnej wersji przeszkadzał silny wiatr, według

nieoficjalnej – przeszkadzał równie silny wiatr polityczny. I to z powodu tego właśnie wiatru

rosyjski prezydent nie dotarł na wystąpienie swego ukraińskiego kolegi na krakowskim forum.

Widać dwa wyjścia z tej sytuacji. Pierwsze: Rosja powinna pilnie szukać nowych priorytetów

geopolitycznych. Odwrócenie się od Europy moŜe jednak Moskwę duŜo kosztować. Więcej niŜ

połowa obrotów handlowych Rosji przypada na kraje UE (przede wszystkim Francję i Niemcy).

W tej sytuacji Rosja będzie musiała przeorientować swoją politykę zagraniczną na Daleki

Wschód.

Drugi wariant wymaga wielkich politycznych i dyplomatycznych wysiłków, ale w perspektywie

moŜe przynieść duŜe korzyści. Rosja powinna dąŜyć do tego, by stać się częścią Wielkiej

Europy. Są na to pewne szanse, gdyŜ Unia Europejska nie jest monolitem, jeśli chodzi o

politykę zagraniczną. Kraje tzw. starej Europy nie chcą zaostrzać kryzysu w stosunkach z

Moskwą. Prezydent USA niedawno dał do zrozumienia, Ŝe nie wyklucza uŜycia siły wobec

Iranu. Wśród starych państw członkowskich UE powstała wobec tego inicjatywa stworzenia

nowego antyamerykańskiego sojuszu, w którego skład miałyby wejść Francja, Niemcy, Rosja i

Hiszpania. W pierwszym kwartale br. podczas planowanego spotkania Chiraca, Schrödera,

http://www.rosja.osman.livenet.pl/prasa/forum31.01.2005.html

2008-04-06

Historia Rosji - serwis historyczny

Page 4 of 4

Zapatero i Putina sprawa Iranu ma być głównym tematem rozmów.

Trudno dziś wyrokować, czy ów szczyt stanie się początkiem nowej europejskiej koalicji, która

mogłaby bronić swoich interesów w kontaktach z USA. Dla Moskwy to bodaj najlepsza szansa

odzyskania wpływu na najbliŜszych sąsiadów i próba wyjścia z izolacji, w którą obecnie Rosja

coraz bardziej popada.

Nie wierzcie w stabilizację

Obecna sytuacja budzi mieszane uczucia. Z jednej strony moŜliwe jest ustanowienie

ściślejszych i opartych na wzajemnym zaufaniu stosunków między państwami, które

połączone są wspólnymi interesami. Z drugiej jednak – tak samo prawdopodobne jest

pogłębianie się konfrontacji i izolacjonizmu. W tym kontekście przywołanie tragicznych lekcji

dwóch wojen światowych jest aktualne jak nigdy przedtem. Tylko czy politycy przyswajają te

lekcje?

Oto charakterystyczny przykład. W 1911 r. znany angielski historyk Arnold Joseph Toynbee

postanowił wyruszyć w podróŜ po Europie. W pamiętnikach zapisał, Ŝe w tym czasie prawie

wszystkie państwa europejskie praktycznie nie znały granic. Historyk swobodnie

przemieszczał się z jednego kraju do drugiego. Nikt nie wymagał od niego dokumentów. Bez

problemu płacił funtami i nie odczuwał najmniejszego dyskomfortu. Wielu ludzi w wielu krajach,

w tym równieŜ w Niemczech, zapewniało go, Ŝe europejskie państwa juŜ nigdy nie będą

prowadzić wojen między sobą. Ucywilizowały się, a ponadto są powiązane tyloma róŜnymi

więzami. Trzy lata później zaczęła się I wojna światowa...

Teraz jeszcze trudniej prognozować wydarzenia niŜ na początku XX wieku, świat stał się o

wiele bardziej złoŜony. I moŜe tym mocniej trzeba przypominać hasło krakowskiego forum:

„Pozwólcie Ŝyć narodowi mojemu”. Skoro na forum przybyło tak wielu polityków z całego

świata, jest nadzieja, Ŝe zapamiętają tę gorzką lekcję i będą przeciwdziałać rozpalaniu

nienawiści.

Serwis Historyczny - Historia Rosji

http://www.rosja.osman.livenet.pl/prasa/forum31.01.2005.html

2008-04-06

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: