Carson – Zaburzenia na tle lękowym r. V
· Lęk – stan napięcie w związku z odczuwanym zagrożeniem – był wg Freuda przejawem wewnętrznej walki czy konfliktu między prymitywnymi pragnieniami (płynącymi z id) a zakazami powstrzymującymi ich realizację (płynącymi z ego i superego).
· W przeszłości objawy takich zaburzeń zaliczano do zachowań neurotycznych, do których należały działania unikowe oraz obronne.
· Pojęcie nerwicy ma długą historię i ciągle jest używane, zarówno przez specjalistów o orientacji psychodynamicznej, jak i potocznie. Freud- u jej podłoża leży konflikt psychiczny. Nerwica- choroba psychiczna, zaburzenie psychiczne, w którym wynikiem konfliktu wewnętrznego był lęk.
OBJAWY STRACHU I LĘKU
· Strach i lęk trudno zdefiniować. Jeśli mamy do czynienia z realnym zagrożeniem, mówimy o strachu. Lęk powstaje wtedy, gdy nie potrafimy dokładnie określić zagrożenia. Stan ten niekiedy nazywamy napięciem lękowym
· Strach lub panika to podstawowa emocja, polegająca na uruchomieniu we współczulnym układzie nerwowym reakcji walki lub ucieczki, pozwalającej na błyskawiczne działanie w sytuacji zagrożenia.
· Strach – 3 składniki: poznawczo-subiektywny, fizjologiczny, behawioralny.
· Dawid Barkiw – lęk najlepiej ująć jako złożoną mieszaninę emocji i myśli, charakteryzującą się znacznym rozproszeniem. Na poziomie subiektywno-poznawczym wiąże się on ze złym nastrojem, obawami o przyszłość, poczuciem niemożności dokładnego przewidywania ewentualnych zagrożeń ani zapanowania nad nimi.
· Podobnie jak strach, lęk zawiera nie tylko składniki poznawczo-subiektywne, lecz też fizjologiczne i behawioralne.
· Lęk – stan ciągłego pobudzenia, gotowość do stawiania czoła niebezpieczeństwu. Pry niewielkim nasileniu – korzyści, ale lęk silny lub przewlekły niewątpliwie szkodzi. Wiele niebezpiecznych sytuacji wyzwala lęk automatycznie, ale w wielu reakcje lękowe są wyuczone. Każdy rodzaj bodźca (zewnętrznym, wewnętrzny, psychiczny) wiążący się początkowo w sposób regularny z przykrym wydarzeniem, może następnie stać się samoistnym źródłem lęku.
PRZEGLĄD ZABURZEŃ LĘKOWYCH
Zaburzenie lękowe przejawia się odczuwaniem irracjonalnego lęku o bardzo dużej sile. DSM wyróżnia 7 podstawowych rodzajów takich zaburzeń:
· Fobie specyficzne i społeczne,
· Zespół paniki z agorafobią i bez niej,
· Zespół uogólnionego lęku,
· Zaburzenia obsesyjno – kompulsywne,
· Zespół stresu pourazowego.
Ludność USA – zaburzenia lękowe – najczęstszymi chorobami dotykającymi kobiety. Fobie specyficzne – druga co do częstości choroba psychiczna wśród kobiet (za depresją)
FOBIE
Fobia jest to uporczywy, silny lęk przed konkretnymi przedmiotami lub sytuacjami, które nie stanowią realnego zagrożenia. Często pojawia się reakcja walki lub ucieczki. W wypadku fobii bodziec lękotwórczy nie jest specjalnie niebezpieczny.
DSM IV wyróżnia 3 podstawowe kategorie:
1. Fobie specyficzne,
2. Fobie społeczne
3. Agorafobie
Ad.1. Znane są jako fobie proste, mogą dotyczyć zwierząt czy innych rozmaitych elementów otoczenia
Ad.2. Dotyczą sytuacji społecznych, w których dana osoba jest obserwowane przez innych ludzi, boi się kompromitacji lub upokorzenia.
Ad.3.Lęk przed napadami paniki oraz uruchomienie reakcji walki lub ucieczki w sytuacji, z której wydostanie się może być trudne lub krępujące
FOBIE SPECYFICZNE
Dana osoba czuje silny lęk, wywołany przez określony przedmiot lub sytuacje. Lęk musi być niewspółmiernie silny w stosunku do realnego niebezpieczeństwa.
5 podstawowych rodzajów fobii:
1. Zwierzęca,
2. Związana ze środowiskiem naturalnym
3. Krew/zastrzyk/rana
4. Sytuacyjna
5. Nietypowa (np. wymiotowanie, krztuszenie się)
Niektóre – wyolbrzymiona obawa przed rzeczami, których wszyscy w jakimś stopniu się boją. Inne dotyczą sytuacji, które u większości ludzi nie wywołują lęku.
Uczucie fobii jest bardzo nieprzyjemne, a ponadto osoba cierpiąca na nią przecenia niebezpieczeństwo jakichś strasznych wydarzeń. Ludzie cierpiący na fobie zazwyczaj wiedzą, że ich lęki są irracjonalne, ale nie mogą nic na to poradzić. Przejawy fobii ulegają wzmocnieniu za każdym razem, gdy uda się uniknąć sytuacji zbudzającej lęk. Fobie mogą również służyć ukrytym celom (dzieje się to zwykle nieświadomie).
Fobia na punkcie zranienia i zastrzyku
Objawia się jedynymi w swoim rodzaju reakcjami fizjologicznymi na widok krwi lub rany. Po wstępnym przyspieszeniu tętna następuje jego spowolnienie, któremu towarzyszy spadek ciśnienia krwi. Pojawiają się mdłości, zawroty głowy, omdlenia. 2/3 osób nią dotkniętych ma przynajmniej jednego krewnego z pierwszej linii, który również na nią cierpi.
Początek choroby a różnice płci w fobiach społecznych
Fobie specyficzne nie są rzadkie. Cierpią na nie zwłaszcza kobiety – ok.16%, ok. 7% mężczyzn. 90-95% cierpiących na zoo fobię to kobiety. Występuje ona zazwyczaj w dzieciństwie, równie często u dziewcząt jak i chłopców, ale ci ostatni częściej z niej wyrastają. Klaustrofobia i agorafobia – pojawiają się często w wieku dojrzewania i na progu dorosłości.
Przyczyny psychospołeczne
U podłoża fobii specyficznych – czynniki psychospołeczne, od głęboko ukrytych konfliktów psychodynamicznych do stosunkowo prostych, traumatycznych uwarunkowań strachu.
a) Ujęcie psychodynamiczne – fobie są formą obrony przed lękiem płynącym ze stłumionych impulsów id. Lęk zostaje przeniesiony na jakiś obiekt zewnętrzny labo sytuację mającą symboliczny związek z rzeczywistym przedmiotem lęku.
b) Fobia jako wyuczone zachowanie – Fobie można wytłumaczyć zasadami warunkowania klasycznego. Reakcje lękowe łatwo wywołać za pomocą obojętnych bodźców, jeżeli powiąże się je z traumatycznymi bądź bolesnymi wydarzeniami. Fobie raz nabyte przenoszą się na inne podobne przedmioty lub sytuacje. Źródłem urazów może być samo oglądanie przerażających wydarzeń, w tym widok człowieka panicznie bojącego się jakiegoś przedmiotu lub sytuacji (warunkowanie zastępcze lub obserwacyjne) -> Media mogą wywoływać stany lękowe i fobie u ludzi w wyniku warunkowania zastępczego.
Bardzo ważne są również doświadczenia poprzedzające bezpośrednie bądź pośrednie wydarzenie traumatyczne, a także równoległe z nim i następujące po nim. Dużą rolę w rozwoju fobii odgrywa znajomość danego przedmiotu lub sytuacji. Bezpośredni kontakt z daną sytuacją nie jest więc niezbędny, aby minimalizować lub wyeliminować prawdopodobieństwo wystąpienia fobii. (np. wystarczy, że dziecko widzi, że drugi rodzic zachowuje spokój w obliczu czegoś co wywołuje fobię u pierwszego). Wydarzenia towarzyszące doświadczeniu warunkującemu, a także poprzedzające je, wpływają również na siłę odczuwalnego lęku. Znaczenie ma również to, co dzieje się po traumatycznym wydarzeniu. Osoba doznająca po pierwszym urazie jeszcze większego urazu (niepołączonego z bodźcem warunkowym) będzie w momencie pojawienia się bodźca warunkowego czuła silniejszy lęk (efekt inflacji).
Wystarczą późniejsze informacje, zmieniające ogląd traumatycznego wydarzenia, aby poziom lęku opadł.
Ludzie cierpiący na fobie są stale wyczuleni na przedmioty lub sytuacje je wywołujące.
Czynniki genetyczne i tempera mentalne
Fobia może się również pojawiać na skutek dwóch bardzo odmiennych czynników biologicznych. Na szybkość i siłę reakcji lękowych wpływają czynniki genetyczne oraz tempera mentalne czy osobowościowe. Dzieci zahamowane behawioralnie (bardzo nieśmiałe) w wieku dwudziestu jeden miesięcy są bardziej narażone na rozmaite fobie specyficzne w wieku siedmiu, ośmiu lat. Podwyższone ryzyko zapadalności na fobie specyficzne stwierdzono u krewnych w pierwszej linii tych ludzi, którzy sami cierpieli na fobie specyficzne., a także wykryto wyższy wskaźnik zoofobii u bliźniaczek monozygotycznych niż u dyzygotycznych. Istnieją 2 rodzaje czynników genetycznych. Pierwszy z nich stymulowałby umiarkowaną, dziedziczną skłonność do zapadania na dowolną fobię specyficzną, drugi zaś – umiarkowaną, dziedziczną skłonność do zapadania na określony rodzaj fobii specyficznej.
Istniejące skłonności a występowanie lęków i fobii
Naczelne oraz ludzie mają biologiczną skłonność do natychmiastowego kojarzenia pewnego typu obiektów – takich jak węże, pająki, woda i zamknięta przestrzeń – z niebezpieczeństwem. Przyczyną jest wybiórcza korzyść adaptacyjna, jaką w toku ewolucji przynosił naczelnym oraz ludziom nagły strach przed przedmiotami i sytuacjami niosącymi zagrożenie. Łatwiej jest wytworzyć odruch strachu posługując się bodźcami lękotwórczymi niż obojętnymi. Osoby cierpiące na fobię nie potrafią zapanować nad lękiem, ponieważ pochodzi on z tych struktur poznawczych, które nie znajdują się pod pełną kontrolą świadomości.
Wniosek: skłonność do zapadalności na fobie ma korzenie ewolucyjne.
Leczenie fobii specyficznych
Fobie specyficzne zazwyczaj leczy się za pomocą kontrolowanych kontaktów z lękotwórczym przedmiotem lub sytuacją. Pacjenci stopniowo oswajają się, najpierw w sposób symboliczny, a następnie rzeczywisty z sytuacjami wzbudzającymi lęk. Systematyczna desensytyzacja pacjentów – najpierw uczy się ich technik głębokiej relaksacji, po czym prosi się o sporządzenie listy sytuacji lękotwórczych. Po osiągnięciu stanu relaksacji pacjent ma wyobrażać sobie sytuację lękotwórcze, posuwając się w górę listy, w miarę oswajania się z każdą z nich. Inne polegają na stopniowym nasilaniu kontaktu z bodźcami lękotwórczymi bez uciekania się do relaksacji oraz technik wyobrażeniowych. Pacjentów zachęca się do utrzymywania tak długiego kontaktu z sytuacją lękotwórczą, aż lęk zacznie się zmniejszać. Modelowanie (opr. Bandura) – terapeuta modeluje sposób postępowania z elementem lekotwórczym, zachowując w jego obecności pełny spokój i opanowanie.Terapia polegająca na stykaniu pacjenta z czynnikiem lękotwórczym uchodzi za skuteczną w odniesieniu do fobii specyficznych. W badaniach posługujących się wyłącznie technikami poznawczymi nie osiągano tak dobrych rezultatów jak przy technikach behawioralnych, a łączenie obu technik niewiele dało. Nie wynaleziono środków farmakologicznych
FOBIA SPOŁECZNA
Fobia społeczna – polega na lęku przed złą oceną ze strony innych. DSM-IV: 2 fobie społeczne – specyficzna i uogólniona. Specyficzna fobia społeczna przejawia się lękiem przed konkretnymi sytuacjami. Osoby unikają podobnych sytuacji, bądź odczuwają w nich bardzo silny stres. Osoby z uogólnioną fobią społeczną boją się większości sytuacji społecznych – zarówno wymagających wystąpień publicznych, jak i wszelkich kontaktów międzyludzkich i często posiadają osobowość unikającą. Jest dość częsta – 11% mężczyzn i 15%kobiet cierpi na nią w jakimś okresie swojego życia. Fobia społeczna występuje coraz powszechniej u ludzi młodych. Rozpoczyna się w wieku dojrzewania lub na początku dorosłości. Ponad połowa ludzi cierpiących na nie przynajmniej przez pewien okres swojego życia cierpi również na inne zaburzenia lękowe., depresję (40%), nadużywa alkohol (1/3).
Interakcja przyczyn psychospołecznych i biologicznych
Fobie społeczne są związane z wyuczonym zachowaniem, ukształtowanym przez czynniki ewolucyjne.
a) Fobie społeczne jako zachowania wyuczone – FS często powstają na skutek bezpośredniego lub zastępczego warunkowania, kiedy to dany człowiek pada ofiarą publicznego upokorzenia lub widzi, jak się to przytrafia komuś innemu. Uogólnione fobie społeczne trafiają na szczególnie podatny grunt, jeśli rodzice danej osoby izolują się od życia towarzyskiego i wyrażają się o nim z niechęcią.
b) Fobie społeczne w kontekście ewolucyjnym – FS przejawiają się lękiem przed przedstawicielami swojego gatunku; ich przeciwieństwem są zoo fobie, w których boimy się potencjalnych drapieżników. Öhman – lęki i fobie społeczne są produktem ubocznym hierarchii pozycji społecznych. W FS mamy do czynienia z wytrzymaniem w lękotwórczej sytuacji.
c) Podatność na FS – ewolucyjnie mogła się wykształcić skłonność do odczuwania lęku w kontakcie z bodźcami sygnalizującymi zagrożenie dominacją lub agresją ze strony innych. ludzi. Do bodźców tych należą mimiczne oznaki gniewu i wzgardy. Reakcje emocjonalne mogą być wywoływane nawet wtedy, gdy dana osoba nie uświadamia sobie zagrożenia.
d) Czynniki genetyczne i temperamentalne – istnieje umiarkowane uwarunkowanie FS; ocenia się, że zróżnicowanie ze względu na czynniki genetyczne sięga 30%. Zahamowanie behawioralne: niemowlęta szczególnie obawiające się nieznanych bodźców są bardziej narażone na przeżywanie stanów lękowych w okresie dojrzewania. Dzieci o wysokim stopniu zahamowania behawioralnego między ósmym a dwunastym rokiem życia najprawdopodobniej będą miały mniej aktywne i mniej udane życie towarzyskie w wieku dorosłym
e) Poczucie braku kontroli – Ważną rolę może odegrać traumatyczne wydarzenie, na które nie miało się żadnego wpływu. Poczucie braku wpływu na rzeczywistość często prowadzi do uległości i braku asertywności charakteryzujących ludzi cierpiących na FS.
f) Czynniki poznawcze – coraz większą uwagę zwraca się na rolę czynników poznawczych w wystąpieniu i utrzymywaniu się FS. Ludzie cierpiący na FS spodziewają się odrzucenia lub złej oceny ze strony innych, co prowadzi do poczucia zagrożenia w obecności innych ludzi, skupiają się na reakcjach własnego ciała i boją się, że ich niepokój jest z daleka widoczny. Skrępowanie danej osoby sprawia, że inni nie zachowują się w stosunku do niej serdecznie, co z kolei potwierdza jej obawy.
Leczenie FS
Można skutecznie leczyć farmaceutykami: beta-blokerami (środki często używane w leczeniu nadciśnienia tętniczego), np. Inderal; lekami przeciwdepresyjnymi; inhibitorami przeciwdepresyjnymi; (inhibitorami monoaminooksydazy oraz inhibitorami zwrotnego wychwytu serotoniny) i lekami przeciwlękowymi (anksjolityki). Po odstawieniu leków często notuje się nawroty.
Terapia behawioralna bądź poznawczo-behawioralna – długotrwały, kontrolowany i najczęściej stopniowany kontakt z lękotwórczymi sytuacjami społecznymi. Do metod behawioralnych dodano elementy poznawcze, tworząc terapię poznawczo-behawioralną – terapeuta pomaga pacjentowi rozpoznać automatyczne, negatywne myśli, które często są irracjonalne i stymulują oczekiwania dotyczące przyszłych zdarzeń i sytuacji. Po uświadomieniu pacjentowi deformującego charakteru jego myśli i postrzeżeń, terapeuta zachęca go do ich przeanalizowania i weryfikacji. Efekty są o wiele trwalsze, a nawroty choroby zdarzają się bardzo rzadko.
ZESPÓŁ PANIKI Z AGROFOBIĄ I BEZ NIEJ
Zespół paniki – występowanie „nieoczekiwanych” ataków paniki, które wydają się nie mieć wyraźnej przyczyny. Wg DSM-IV ataki muszą się powtarzać, a dana osoba musi się obawiać kolejnego ataku lub jego konsekwencji przez co najmniej miesiąc. Muszą gwałtownie pojawiać się co najmniej cztery z trzynastu objawów, takich jak krótki oddech, palpitacja serca, pocenie się, zawroty głowy, depersonalizacja (uczucie oddzielenia się od swojego ciała), poczucie nierzeczywistości sytuacji, lęk przed śmiercią, szaleństwem lub utratą panowania nad sobą. Ataki nieoczekiwane lub „niesygnalizowane”. Niekiedy wręcz pojawiają się w najmniej oczekiwanych sytuacjach, takich jak relaksacja lub sen. Niekiedy napady paniki występują w określonych sytuacjach, takich jak prowadzenie samochodu czy przebywanie w tłumie.
10 z 13 objawów napadu paniki ma charakter somatyczny, często się zdarza, że nie są one właściwie rozpoznawane. Często przez całe lata nie można postawić trafnej diagnozy. Zespół paniki poważnie upośledza społeczne i fizyczne funkcjonowanie jednostki i może prowadzić do powstania lub zaostrzenia się wielu chorób somatycznych.
PANIKA A LĘK
Podstawowe cechy ataków paniki: krótkotrwałość, intensywność. Objawy ataku występują nagle i osiągają szczytowe natężenie w ciągu dziesięciu minut. Po 20-30min lęk słabnie. Stany lękowe natomiast nie rozpoczynają się tak gwałtownie, trwają dłużej i nie osiągają takiej intensywności. Barlow nazywa ataki paniki „fałszywymi alarmami”, nie mającymi żadnej realnej przyczyny, w odróżnieniu od „prawdziwych alarmów”, występujących na przykład podczas spotkania z niedźwiedziem, oraz „alarmów uwarunkowanych”, będących reakcją na kontakt z przedmiotem fobii. Odróżnia od reakcji typowych dla fobii obecność lub nieobecność ich wyraźnej przyczyny.
AGORAFOBIA (A.)
Ludzie cierpiący na agorafobię zazwyczaj unikają ulic i takich zatłoczonych miejsc, jak centra handlowe, kina czy stadiony. Osoby cierpiące na A. boją się również jednego lub więcej rodzajów podróży i zwykle unikają samochodów, autobusów, metra, samolotów. Obecnie uważa się, że A. jest formą powikłań napadów paniki (niekiedy rzeczywiście przerażających) występujących w jednej z powyższych sytuacji. Osoby takie boją się, że dostaną ataku w miejscu, z którego się będzie trudno wydostać, które będzie dla nich szczególnie krępujące i w którym nie można liczyć na szybką pomoc. W najpoważniejszych przypadkach A. sprawia, że człowiek ogranicza się do przebywania wyłącznie w swoim domu lub nawet tylko w pewnych jego częściach
Agorafobia bez paniki
Choć A. często jest formą powikłań napadów paniki, może jednak występować bez nich. W takich przypadkach zaczyna się zazwyczaj od lęku przed stopniowo coraz większą liczbą rzeczy poza domem. Wypadki A. bez paniki bardzo rzadko zdarzają się w szpitalu. O wypadkach A. bez paniki wspomina się nierzadko w badaniach epidemiologicznych.
Zespół paniki i A. mają pewne wspólne właściwości. Nie można wykluczyć związków genetycznych, w większości wypadków A. rozwija się na podłożu paniki. Po kilku atakach paniki dana osoba zaczyna bać się sytuacji z nimi związanych, a ten lęk z kolei stopniowo rozciąga się na inne sytuacje, w których ataki takie mogą się zdarzyć.
WYSTĘPOWANIE ORAZ POCZĄTEK PANIKI Z AGORAFOBIĄ I BEZ NIEJ
Zespół paniki – 3,5% dorosłych mieszkańców USA cierpiało na tę chorobę w którymś momencie swojego życia.. Zespół paniki występuje częściej w młodszych pokoleniach. Zaczyna się zazwyczaj między 15, a 24 rokiem życia, zwłaszcza u mężczyzn, ale może rozpocząć się również po 30, czy 40 roku, zwłaszcza u kobiet. Choroba ma charakter przewlekły, intensywność jest zmienna.
Zespół paniki bez A. dotyka około dwukrotnie częściej kobiet. Na A. również częściej cierpią kobiety. Im poważniejsza postać A., tym bardziej rośnie przewaga kobiet wśród ogółu cierpiących na nią ludzi.
Czynniki społeczno-kulturowe: kobietom bardziej wypada unikać sytuacji, których się boją, albo szukać dodającego otuchy towarzystwa. Kobiety cierpiące na ataki paniki, które nie mają asertywnego stosunku do życia, częściej przyjmują charakterystyczną dla A. postawę zależną i pasywną.
WSPÓŁWYSTĘPOWANIE ZESPOŁU PANIKI Z INNYMI ZABURZENIAMI
Osoby dotknięte zespołem paniki z A. lub bez niej często cierpią jednocześnie na inne zaburzenia, takie jak ogólne stany lękowe, FS, proste fobie specyficzne, depresja czy alkoholizm. 30-50% osób dotkniętych zespołem paniki cierpi też na depresję, często osoby zależne czy unikające.
OKOLICZNOŚCI PIERWSZEGO NAPADU PANIKI
Choć same ataki paniki zwykle zjawiają się zupełnie niespodziewanie, praktycznie „znikąd”, to jednak często poprzedza je złe samopoczucie albo traumatyczne wydarzenie życiowe. Nie zawsze jednak pierwszy atak paniki prowadzi do zespołu paniki. Okazjonalnie przytrafiają się one wielu ludziom, którzy nie cierpią na tę chorobę. 7-30% ludzi zdarza się co najmniej jeden atak w życiu.
CZYNNIKI BIOLOGICZNE W ZESPOLE PANIKI
Hipoteza – przyczyną zespołu paniki są zaburzenia biochemiczne w mózgu. Tezę potwierdza odkrycie, że impiramina (trójpierścieniowy środek przeciwdepresyjny) eliminuje ataki paniki u ludzi cierpiących na A, choć nie wpływa na lęk antycypujący przykre wydarzenia. Ataki paniki są reakcjami wywoływanymi przez zaburzenia biochemiczne. Przyczyną tych reakcji może być nadmierna wrażliwość osób cierpiących na zespół paniki na wzrost poziomu dwutlenku węgla w mózgu.
Rola norepinefryny(N.) oraz serotoniny(S.)
Przyjmowanie mleczanu sodu, substancji przypominającej mleczan wytwarzany przez nasz organizm podczas wysiłku fizycznego, wdychanie dwutlenku węgla lub połknięcie kofeiny albo związku chemicznego o nazwie johimbina znacznie częściej wywołuje ataki paniki u osób cierpiących na zespół paniki niż u innych ludzi. Nie można wyodrębnić pojedynczego mechanizmu neurobiologicznego odpowiedzialnego za atak paniki.
Panika a mózg
Neurobiologiczne podłoże paniki; obszar mózgu – miejsca sinawe; neuroprzekaźnik – N.; Redmond (1985) wykazał, że elektrostymulacja miejsca sinawego u małp wywołuje reakcje bardzo przypominające atak paniki. Możliwe, że zaburzenia działania N. w miejscu sinawym są przyczyną ataków paniki.
Ostatnio stwierdzono związek między atakami paniki, a inną strukturą śródmózgowia – centralną istotą szarą okołowodociągową. Środki oddziałujące na inny przekaźnik nerwowy – S. – skutecznie zwalczają ataki paniki. S. może wpływać hamująco na działanie N. w istocie szarej oraz w miejscu sinawym, neutralizując gwałtowne przypływy N. mające miejsce podczas ataków paniki.
Całkiem prawdopodobne, że różne obszary mózgu odpowiadają za różne aspekty tej choroby.
· Biologiczna teoria paniki, lęku i agorafobii – zgodnie z tą teorią przyczyną ataku paniki są zaburzenia w miejscu sinawym, niewielkim obszarze pnia mózgu. Lęk antypacyjny, powstający przed kolejnym atakiem, miałby swoje źródło w układzie limbicznym. Unikanie przedmiotu fobii, reakcje uwarunkowana wynikałaby z działania przedczołowej kory mózgowej.
Za lęk, że kolejny atak może się zdarzyć i będzie niebezpieczny, odpowiada układ limbiczny. Ataki paniki mogą wzniecać zespół uogólnionego lęku lub lęk antycypacyjny: powtarzana stymulacja układu limbicznego wyładowaniami napięcia z miejsca sinawego (ataki paniki) może obniżać prób pobudzenia lęku w układzie limbicznym.
Czynniki genetyczne
Krewni w pierwszej linii cierpiących na zespół paniki osób zapadają na tę chorobę częściej niż krewni osób z grupy kontrolnej. Dziedziczenie jeśli występuje, to w stopniu umiarkowanym. Dziedziczna podatność na zespół paniki i na fobie specyficzne pokrywa się.
CZYNNIKI POZNAWCZE I BEHAWIORALNE W ZESPOLE PANIKI
Agorafobia zawiera również w sobie lęk przed innymi emocjami, takimi jak złość i przygnębienie. Zespół paniki zawiera również objawy interoreceptywne, czyli lęki związane z rozmaitymi wrażeniami płynącymi z organizmu.
Poznawcza teoria paniki
Osoby cierpiące z powodu napadów paniki są niezwykle wyczulone na sygnały z organizmu i często interpretują je w sposób skrajnie pesymistyczny. Przerażająca myśl wywołuje wiele kolejnych objawów lęku, tworzy się spirala napięcia
· Spirala paniki – Poczucie zagrożenia może powodować lęk i napięcie, którym towarzyszą różne doznania cielesne. Zgodnie z poznawczym modelem paniki katastroficzne interpretowanie sygnałów płynących z organizmu większa poczucie zagrożenia, które z kolei potęguje napięcie i lęk oraz objawy somatyczne, co prowadzi do nasilenia się myśli katastroficznych. Spirala ta może doprowadzić do ataku paniki. Bodziec początkowy nie musi wypływać z poczucia zagrożenia, lecz może brać się z innych przyczyn, takich jak wysiłek fizyczny, złość lub środki psychotropowe.
Cały proces odbywa się poza świadomością. W modelu poznawczym przywiązuje się do znaczenia nadawanego przez daną osobę sygnałom dochodzącym z organizmu. Katastroficzne interpretacje tych sygnałów prowadzą do ataków paniki.
Spośród ludzi, którzy mieli przynajmniej jeden atak paniki w życiu, osoby snujące katastroficzne myśl są najbardziej zagrożone przewlekłym zespołem paniki. Osoby cierpiące na zespół paniki znacznie częściej wyciągają katastroficzne wnioski z sygnałów płynących z organizmu. Nawet myśl o doznaniach związanych z paniką oraz o jej konsekwencjach wystarczy do wywołania jej. Zmiana myślenia pacjentów o ich doznaniach cielesnych powinna osłabić lub wyeliminować ataki paniki. Wyczulenie na dwutlenek węgla, mleczan sodu czy inne środki prowokujące panikę są raczej konsekwencją zespołu paniki, wynikającą ze skłonności do katastroficznego interpretowania sygnałów płynących z organizmu.
Poczucie bezpieczeństwa i panowanie nad sytuacją
Poczucie panowania nad sytuacją, w której może nastąpić atak paniki, sprzyja zapobieganiu mu. Samo myślenie o ataku paniki jako o czymś nieprzewidywalnym i nie dającym się opanować sprzyja ich utrzymywaniu się. Zdolność czynników psychologicznych do zapobiegania panice wywoływanej wdychaniem dwutlenku węgla.
Wrażliwość na lęk jako czynnik sprzyjający panice
Wrażliwość na lęk – szczególnie zagrożeni zespołem paniki są ci, którzy już wcześniej nabrali przekonania o niebezpiecznym charakterze takich sygnałów. Osoby cierpiące na zespół paniki mają wyższy poziom wrażliwości na lęk niż osoby cierpiące na inne stany lękowe.
Procedury bezpieczeństwa a uporczywość ataków paniki
Osoby takie często stosują przed atakiem i w jego trakcie „procedury bezpieczeństwa” i sądzą, że właśnie dzięki temu uniknęły katastrofy. Ktoś podejrzewający, że ma atak serca, odpoczywa i zwalnia oddech. Następnie uważa, że właśnie dzięki temu uniknął zawału. Podczas terapii należy identyfikować te procedury, aby pacjent mógł się ich pozbyć i przekonać się, że mimo to oczekiwane przez niego nieszczęście nie następuje.
Nowe ustalenia dotyczące wrażliwości na lęk
Przebadano ok.1400 młodych ludzi przechodzących 5-tygodniowe podstawowe szkolenie wojskowe. Wiadomo, że ataki paniki często pojawiają się w okresie dużego napięcia. Osoby o dużej wrażliwości na lęk (uważające, że pobudzenie autonomiczne lub objawy lęku niosą ze sobą przykre konsekwencje) spodziewały się w nadchodzącym okresie ataku paniki.
Wysoka częstotliwość ataków paniki u ludzi o wysokich wskaźnikach wrażliwości na lęk jest warta szczególnej uwagi, ponieważ cała badana grupa kadetów miała wskaźnik stosunkowo niski w porównaniu z przeciętną. Wrażliwość na lęk wpływa na podatność na ataki paniki oraz upośledza funkcjonowanie jednostki. Poznawczo-behawioralna terapia zespołu paniki obniża jednocześnie poziom wrażliwości na lęk.
Orientacja poznawcza a utrzymywanie się ataków paniki
Liczne badania potwierdzają też, że ludzie dotknięci zespołem paniki w specyficzny sposób przetwarzają informacje wzbudzające lęk. Znacznie częściej doszukują się zagrożeń w wieloznacznych sygnałach płynących z organizmu i łatwiej zapamiętują sygnały zagrożenia.
LECZENIE ZESPOŁU PANIKI I AGORAFOBII
Lekarstwa
Podaje się ...
Anna-Helena1