WYKŁAD III
Zasada demokratycznego państwa prawnego, pojęcie źródła funkcje
Państwo prawne- państwo w którym ramy działań podmiotów określa prawo a władza publiczna działa na podstawie i w granicach prawa. Organy władzy publicznej mogą czynić tylko to na co im prawo zezwala czyli to co prawo przewidziało. Państwo prawne to państwo realizujące zasady: podziału władzy zwierzchnictwa Konstytucji, szczególnej roli ustawy w systemie źródeł prawa niezawisłość sądów sądowej kontroli władzy wykonawczej. To państwo sprawiedliwości gwarantujące poszanowanie fundamentalnych wartości – demokracji, wolności, praw człowieka.
· Regulowane przez ustawę tylko - podatki, budżet, ograniczenie praw i wolności, obowiązki ustalane przez ustawy.
· Niezawisłość -
· Kontrola – Trybunał kontroluje władzę wykonawczą, NSA – skarga na akt prawa miejscowego
Państwo demokratyczne- państwo które dopuszcza funkcjonowanie wszelkich form kontroli obywatelskiej nad władza publiczną, władza jest legitymizowana przez różne przejawy demokracji pośredniej i bezpośredniej prawo gwarantuje poszanowanie praw i wolności człowieka i obywatela, pluralizm polityczny zapewnia możliwość wyrażania interesów różnych grup społecznych i ich wpływu na wybór i sprawowanie władzy
· Powszechnie przyjmuje się że demokratyczne państwa prawne to państwa realizujące co najmniej zasady wyrażone w : Powszechnie Deklaracji Praw Człowieka itp.
· Jako pewien postulat
· Jako normę prawną Powinność ukształtowania instytucji ustrojowych oraz porządku publicznego
FUNKCJE
· Wyznaczenie granic i treści dla ustawodawcy
· Uzasadnia obowiązywanie innych zasad prawa z niej wynikających
· Wzorzec kontroli konstytucyjności – trybunał ma za zadanie sprawdzanie zgodności aktów
· Znaczenie dla interpretacji prawa- nie każdy przepis jest oczywisty do zastosowania, organ czasem przeprowadza wykładnię ( ustalenie treści normy prawnej )
· Znaczenie dla stosowania prawa
Dotyczą:
· Treści zasady państwa prawa
· Procedury państwa prawa
· Formy tworzenia prawa ( ustawy , rozporządzenia itp.)
Treść zasady demokratycznego państwa prawnego :
· Zasada ochrony godności człowieka
· Prawo do życia
· Prawo do prywatności
· Prawo do wolności
Formalne komponenty demokratycznego państwa prawnego
· Zasada hierarchicznego systemu prawa
· Zasada nadrzędności Konstytucji
· Zasada prymatu ustawy w porządku prawnym
· Zasada zupełności ustawy
Zasada przyzwoitej legislacji
· Zasada przyzwoitej legislacji obejmują m.in. wymaganie należytej określoności przepisów które winny być formułowane w sposób precyzyjny poprawny i jasny. Ponadto zasady przyzwoitej legislacji powinny być przestrzegane szczególnie gdy chodzi o przepisy ograniczające wolności i prawa człowieka i obywatela.
Zasada określoności przepisów prawnych:
· zasada określoności przepisów prawnych nakazuje z dużo ostrożnością posługiwać się wszelkiego rodzaju zwrotami niedookreślonymi. (interes społeczny, nieposzlakowana opinia )
· zasada określoności nabiera szczególnego znaczenia w obszarze szeroko rozumianego prawa karnego gdzie tradycyjnie przyjmuje się że zakaz lub nakaz obwarowany sankcją karną powinien być sformułowany w sposób precyzyjny i ścisły
Zasada poszanowania praw nabytych
· zasada poszanowania praw nabytych jest jedną z fundamentalnych zasad demokratycznego państwa prawnego. Nabyte uprawnienie
- nie można go bezpodstawnie pozbawić
- tylko gdy decyzja zagraża bezpieczeństwu i zdrowiu to minister może wygasić taką decyzję
Biorąc pod uwagę przedmiot materii której prawa podmiotowe dotyczą, wyróżniamy:
· prawo wolnościowe ( prawo zrzeszania się zgromadzeń)
· prawo polityczne ( prawo wyboru prezydenta , sejmu, senatu )
· prawo do świadczeń państwa ( prawo bezrobotnego odo zasiłku i żądani rejestracji urodzonego dziecka )
· instytucja powołania do ochrony to Rzecznik Praw Obywatelskich
Zasada lex letro non agit – prawo nie działa wstecz
· lex retro non agit – jedna z zasad prawa rzymskiego , określona również jako zasada nieretroakcyjności prawa ( wsteczna moc obowiązywania akty normatywnego) Ustawodawca nie może ustanawiać przepisów prawa które wiązałyby skutki prawne ze zdarzeniami prawnymi mającymi miejsce w przeszłości. Prawo musi być przewidywalne i budzić zaufanie a podmiot prawa musi mieć pewność że w dawniej sytuacji postępuje zgodnie lub niezgodnie z obowiązującym prawem
Zasada pewności prawa
· jedną z cech państwa prawa jest ochrona praw słusznie nabytych. Wynika ona pośrednio z zasady pewności prawa i stanowi konsekwencję tej pewności po szczególnym znaczeniu prawnym oraz praktycznym
· zasada pewności prawa i zaufania do prawa wymaga uznania praw usypanych w ten sposób jako praw „ słusznie nabytych” których uzyskanie przez dany podmiot być ex post kwestionowane.
· Zasada pewności prawa stanowi podstawową zasadę prawa wspólnotowego który maga w szczególności by uregulowanie było jasne i precyzyjne tak by podlegające mu podmioty mogły ustalić w sposób jednoznaczny swoje prawa i obowiązki oraz podjąć w związku z tym odpowiednie kroki
Zasada hierarchiczności prawa
· Normy prawne systemu prawa musza być ułożone wg pewnej hierarchii: normy wyższego, niższego rzędu
· Jest konsekwencją przyjęcia pewnych kryteriów :
- podmiotowe – postulat żeby określony organ tworzy określony akt prawny . kto jest zobowiązany do wydania aktu
Przedmiotowe – określenie sprawy czy obszaru regulacji prawnej odnosza się do określonych szczebli hierarchii aktów prawnych
Reguły kolizyjne –usuwanie sprzeczności
· I stopnia usuwanie prostych sprzeczności
· Hierarchiczności – wybieranie norm wyższego rzędu przy usuwaniu sprzeczności
· Merytoryczna(szczegółowości) – wybór normy szczególnej nad ogólną
· Temporalna (czasowości ) – wybór normy późniejszej niż wcześniejszą
· II stopnia
Zasada nadrzędności konstytucji :
· Art. 8. Konstytucja jest najwyższym prawem RP
· Konstytucja zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii prawnej w systemie ustawa ustawowego. Przepisy Konstytucji RP stosuje się bezpośrednio chyba że sama konstytucja stanowi inaczej
· Akt nadrzędny w hierarchii prawa w sensie materialnym i formalnym. W sensie materialnym ponieważ normuje podstawowe zasady
Zasada zupełności ustawy
· Zakłada że w konkretnej ustawie nie powinno być luk tzw. sytuacji których nie moglibyśmy znaleźć właściwego przepisu dla konkretnej sytuacji prawnej. Ustawa powinna być dopełniona merytorycznie
Zasada racjonalnego tworzenia prawa
· Działalność oparta na argumentach rozumowych nie wiedzy regułach rozumu Prawodawca powinien działać przy tworzeniu prawa wykorzystując jak największą ilość wiedzy prawnej ( podporządkowanej zrozumiałości aktu)
· Racjonalny prawodawca – idee:
- racjonalność instrumentalna – przyjęte środki są adekwatne do osiągnięcia zamierzonego celu
- racjonalność komunikacyjna – chodzi o to by użyte środki powodowały zrozumienie aktu normatywnego w taki sposób by przekonać audytorów ( że mamy słuszność )
Racjonalność argumentacyjna – uzyskanie aprobaty dla danego aktu
Racjonalne tworzenie prawa:
· Określenie celu
· Katalogowanie środków ( w tym pozaprawnych)
· Wybór formy projektowanego aktu
· Wartościowanie ( jakie elementy są istotne )
· Decyzja – co do wydania aktu
· Zaprojektowanie aktu prawodawczego ( technika prawodawcza)
· Podejmowanie dyskusji co do tego aktu
Bezprawne legislacyjne
· To sprzeczność zachowania władzy ustawodawczej a także władzy wykonawczej w zakresie wydawania przepisów wykonawczych do ustaw ( rozporządzeń) z szeroko rozumianym porządkiem prawnym najczęściej z normami konstytucyjnymi. Może polegać na czynieniu ,na wprowadzeniu normy prawnej sprzecznej z normą wyższego rzędu tj. z porządkiem konst. lub prawem wspólnotowym) lub może przybrać postać zaniechania związanego z niewydaniem mimo istniejącego aktu …
WŁAŚCIWOŚCI TEKSTU PRAWNEGO
· Właściwości komunikacyjne – komunikaty to znaczy zrozumiały Chodzi tu o adekwatność rozumienia tekstu łatwość rozmienia tekstu i powszechność rozumienia tekstu
· Skrótowość tekstu – pozwalająca łatwiej wyrazić kilka zdań poszczególnymi wariantami
· Precyzyjność tekstu – precyzja ze względu na sposób posługiwania się j. na tyle precyzyjnie aby wyrazić myśli
· Elastyczność tekstu
Pojęcie i funkcje dyrektyw techniki prawodawczej
· Dyrektywy ( wskazania) techniki prawodawczej są rezultatem nadzwyczaj długich doświadczeń w sporządzaniu tekstów prawnych Ich konsekwentne stosowanie….
· Współczesne dyrektywy ujmuje się oficjalnie urzędowe zbiory
Funkcje dyrektyw
· Pomocne dla redaktora tekstu
· Kryterium oceny poprawności aktów
· Współkształtują reguły wykładni prawa
DYREKTYWY:
· Nakaz zachowania spójność regulacji wewnętrznej i zewnętrznej
· Zakaz zamieszczenia postanowień zawartych w innych aktach normatywnych
· Nakaz zwięzłego redagowania tekstu prawnego
· Nakaz zachowania komunikatywności , zrozumiałość tekstu
· Nakaz redagowania wg reguł j. powszechnego
· Nakaz posługiwania się pojęciami powszechnym przyjętym znaczeniu
· Nakaz konsekwencji redakcyjnej w posługiwaniu się terminami i pojęciami
· Zakaz umieszczania wypowiedzi które nie służą wyrażeniem norm prawnych
· Nakaz uzasadnienia decyzji
e.debowska5