Wykład 4
PSYCHOPATOLOGIA OGÓLNA
zakłócenia procesów poznawczych i emocjonalnych
Nieprawidłowości u ludzi zdrowych a objawy zaburzenia
n „drobne nieprawidłowości”
q krótkotrwałe
q izolowane
np. rozkojarzenie myślenia przed snem, przelotne natręctwa, obawy o cechach fobii, zmienność nastoju i magiczne myślenie, nastawienie odnoszące (np. podczas wykładu ze ZP J),
„omamy hipnagogiczne”, „omamy hipnopompiczne”
n objawy psychopatologiczne
q utrzymują się dłużej
q stanowią przejawy złożonego procesu chorobowego
Objawy i zespół psychopatologiczny
n Objaw psychopatologiczny – objaw zaburzeń psychicznych (np. zaburzeń psychotycznych, nerwicowych, osobowości)
n Zespół psychopatologiczny – zespół objawów występujący łącznie i przez to charakterystyczny dla niektórych zaburzeń (np. zespół depresyjny, paranoidalny, psychoorganiczny, lękowy)
objawy zespół rozpoznanie
Zakłócenia procesów poznawczych
zaburzenia odbioru wrażeń
zaburzenia spostrzegania
zaburzenia myślenia
zaburzenia pamięci
Wrażenie a spostrzeżenie
n wrażenie – elementarny proces psychiczny, które polega na odzwierciedleniu cechy przedmiotu działającego na receptor
n każde wrażenie (wzrokowe, słuchowe, dotykowe, smakowe, inne) może odzwierciedlać tylko jedną właściwość przedmiotu
n spostrzeżenie – poznawczy proces psychiczny, polegający na odzwierciedleniu przedmiotu działającego na receptor(y)
q spostrzegamy coś dlatego, że dysponujemy reprezentacją psychiczną „tego czegoś”, wytworzoną w procesie uczenia
q ale treść spostrzeżenia zależy także od doświadczenia, zainteresowań, poglądów, stanu emocjonalnego
q można odbierać kilka spostrzeżeń (np. wzrokowe i słuchowe) naraz
Zaburzenia odbioru wrażeń - sensopatie
n nadwrażliwość (hiperstezje) – nadmierna reaktywność na wszystkie bodźce (np. w zespole neurastenicznym, stanie po zatruciach, początkowym stadium psychozy)
n zmniejszenie wrażliwości (hipostezje) – zmniejszenie intensywności odbieranych bodźców (np. w zespole otępiennym i depresyjnym)
n cenestopatie – doznania płynące ze skóry lub narządów wewnętrznych o zmiennej lokalizacji pod postacią np. pieczenia, mrowienia, kłucia, drętwienia, ucisków (np.. W shizofrenii, depresji hipochondrycznej, zespole naurastenicznym
Zaburzenia spostrzegania
n złudzenia (iluzje)
n omamy (halucynacje)
n zaburzenia sensoryczne
Złudzenia
n To fałszywe spostrzeganie istniejącego przedmiotu lub zjawiska
n Wyróżniamy:
q złudzenia nie-psychopatologiczne – zniekształcone spostrzeżenia, które człowiek koryguje z chwilą dostrzeżenia pomyłki
n uwarunkowane strukturą spostrzeganego przedmiotu i budową oka (złudzenia fizjologiczne: np. złudzenie Sandera, Zöllnera)
n uwarunkowane przez nastawienie (zgodne z otrzymaną, nieprawdziwą informacją o spostrzeganym obiekcie)
n uwarunkowane przez stan emocjonalny (np. gniew, lęk)
q złudzenia psychopatologiczne – zniekształcone spostrzeżenia, których człowiek nie koryguje pomimo dowodów błędności
Które kółko jest większe?
Złudzenie Sandera
Czy te odcinki są równoległe?
Złudzenie Zöllnera
Złudzenia, c.d.
n Zatem złudzenia nie muszą być objawem zaburzeń psychicznych, jeśli są korygowane, np. po ustąpieniu czynników pogarszających warunki postrzegania
n Specyficzny typ złudzeń: paraidoile – spostrzeganie w kształtach obłoków, wzorów, tapet nieregularnych plam, konkretnych postaci, obrazów
Omamy
n to spostrzeganie nie istniejących przedmiotów i zjawisk
n Kryteria rozpoznawania omamów w g. Kurta Schneidera:
n muszą być przeżyciami zmysłowymi a nie myślowo-wyobrażeniowymi i mieć wartość realnych spostrzeżeń, niezależnych od woli chorego
n badający stwierdza brak przedmiotu lub zjawiska spostrzeganego przez chorego
n objaw jest powtarzalny (chory wielokrotnie daje o nim znać)
n jest stosunkowo wyrazisty, plastyczny
jakikolwiek realny bodziec zewnętrzny, np. dotknięcie, może przerwać stan doświadczania omamów (halucynacji)
Typy omamów
n ze względu na stopień złożoności
n proste (spostrzeżenia dotyczące jednego analizatora)
n złożone (spostrzeżenia dotyczące dwóch lub więcej analizatorów)
n ze względu na typ analizatora
n wzrokowe (w tym elementarne, proste <fotopsje: np. błyski, trzaski> oraz złożone <sytuacje, sceny>, mikroptyczne i makroptyczne, statyczne i dynamiczne, słabo zarysowane i wyraźne)
n słuchowe (proste i złożone, imperatywne i nie-imperatywne)
n smakowe
n węchowe
n dotykowe (naskórne, podskórne, czucia ustrojowego)
n ze względu na formę
n omamy prawdziwe (po prostu: omamy, halucynacje)
n omamy rzekome (pseudohalucynacje)
Omamy prawdziwe i rzekome
n Omamy prawdziwe
q utożsamiane z realną rzeczywistością
q rzutowane w zewnętrzną przestrzeń (zwykle żywe, jaskrawe lub w inny sposób intensywne)
q spotykane w schorzeniach o podłożu egzogennym (np. w halucyznozie alkoholowej)
n Omamy rzekome
q nie są utożsamiane z realną rzeczywistością – tzn. podobnie jak w przypadku omamów prawdziwych, chory wierzy w nie, ale uważa, że powstają one w wyniku działania niezwyczajnych sił i zjawisk i w tym sensie od realnej rzeczywistości potrafi je oddzielić
q rzutowane w wewnętrzną przestrzeń zmysłową (głosy w głowie, obrazy w oczach)
q spotykane głównie w schizofrenii
Jak nie pytać i jak pytać o omamy?
wzrokowe
(–) Czy doznaje pan omamów wzrokowych?
(+) Czy czasem, w ciągu dnia, na jawie, przeżywa pan jakby marzenia senne; czy dostrzega pan pewne przedmioty lub postacie ludzi, które pojawiają się i znikają?
słuchowe
(–) Czy słyszy pani jakieś głosy?
(+) Czy nie zdarza się pani słyszeć głosy, pukanie, wołanie, nawet wtedy, gdy nikogo nie ma w pobliżu?; czy nie bywa tak, ze słyszy pani głosy, których inni nie słyszą?
Zaburzenia psychosensoryczne
n to zaburzenia syntezy zmysłowej, dotyczące złożonego procesu postrzegania (spotykane w uszkodzeniach struktury lub czynności płatów skroniowych mózgu – np. w padaczce, stanach po zapaleniach mózgu)
n które osoba chora ocenia krytycznie (uważa za objaw chorobowy) – przeciwnie, niż w sytuacji omamów prawdziwych i rzekomych!
n Typy zaburzeń psychosensorycznych:
q zaburzenia percepcji czasu (dyschronognozja): postrzeganie zwolnienia lub przyspieszenia upływu czasu
q zaburzenia spostrzegania przestrzeni: postrzeganie zmian odległości, wielkości, kształtu, perspektywy przedmiotów i otaczającej przestrzeni
q zaburzenia schematu ciała: spostrzeganie zniekształcenia, zmiany wielkości lub proporcji ciała
n jednak to inne zaburzenie, niż urojenie dysmorfofobii w schizofrenii (spostrzeganie zniekształcenia twarzy lub innej części ciała wraz z przekonaniem, iż budzi ono lęk i wstręt w otoczeniu)
Zaburzenia myślenia
n Zaburzenia toku myślenia (formalne zaburzenia myślenia)
n Zaburzenia treści myślenia
Zaburzenia toku myślenia
n przyspieszenie (liczne, bogate skojarzenia, przeskakiwanie z tematu na temat – od nieznacznego w stanie podniecenia do gonitwy myślowej w stanach maniakalnych i zaburzeń świadomości)
n spowolnienie (od nieznacznego w stanie przygnębienia do bardzo wolnego w depresji)
n zahamowanie (zatrzymanie się wolno przesuwającego się wątku myślowego – np. w zespołach depresyjnych, lękowych)
n zatamowanie (zniknięcie sprawnie przesuwającego się wątku myślowego – np. w schizofrenii)
n natłok (tzw. mantyzm – uciążliwy nadmiar spontanicznie pojawiających się wątków myślowych)
n rozkojarzenie (brak lub osłabienie logicznego związku między fragmentami wypowiedzi, zdaniami –charakterystyczne dla schizofrenii)
n splątanie (zupełne porwanie wątku myślowego przez przypadkowe i powierzchowne skojarzenia, przy przyspieszonym na ogół biegu myśli, w stanie zaburzonej świadomości)
n lepkość („przywieranie” do jednego tematu)
n rozwlekłość (wprowadzanie wątków ubocznych, oddalających od tematu zasadniczego lub prowadzących do jego zagubienia)
n myślenie paralogiczne
Myślenie paralogiczne
n to myślenie niezgodne z zasadami logiki, często związane z wyprowadzaniem absurdalnych wniosków
n Cechy charakterystyczne:
q myślenie magiczne (nieracjonalne łączenie spostrzeżeń lub wyobrażeń – np. na podstawie ich podobieństwa emocjonalnego)
q ambisentencje (inaczej: synkretyzm myślowy; to współwystępowanie sądów sprzecznych lub przeciwstawnych, uważanych za prawdziwe)
q neologizmy (tworzenie nowych, dziwacznych słów)
Pojęcie wymiaru i proporcji
n WYMIAR – pewna jakość, która występuje z różnym nasileniem
Przykłady:
n bierność ------------------------------- aktywność
n ...
psych_spoleczna