Margit Sandemo

CÓRKA HYCLA

SAGA O LUDZIACH LODU

Tom VIII

ROZDZIAŁ I

Wiele imion miał pomocnik kata. Mówiono o nim hycel, rakarz, oprawca, rzeźnik i człowiek nocy.

Niezależnie od tego, jak go zwano, zawsze budził odrazę i pogardę. Kata przynajmniej się bano i z tego tytułu cieszył się szacunkiem. Jego czeladnik nie miał żadnego poważania. Był najlichszym stworzeniem w społeczeństwie.

Pomocnicy kata zazwyczaj rekrutowali się spośród wielkiej rzeszy ukaranych bądź dopiero skazanych przestępców, dlatego często pozbawieni byli języka lub uszu. Zachowywali natomiast sprawne ręce i nogi, potrzebowali ich bowiem do wykonywania swojej profesji. W dzień obrzucano ich kamieniami lub opluwano. Zmuszeni byli do życia w mroku, ośmielali się wychodzić tylko nocą. Stąd prawdopodobnie wziął się przydomek Nattmann. [Nattmann (norw.) człowiek nocy (przyp. tłum.).]

Hycel w Grastensholm nie stanowił wyjątku. Co prawda udało mu się zachować język i uszy, gdyż jak wielu mu podobnych, chcąc uniknąć kary, żebrał o to, by zostać kacim sługą. Był zniszczonym, zgorzkniałym człowiekiem; zgarbiony kręcił się po swym niewielkim domostwie na skraju lasu, a złość do ludzi wyładowywał na córce Hildzie.

Tak, bowiem Joel Nattmann był za młodu żonaty. Miał jednak słaby charakter, stoczył się na dno i w obliczu wyroku przerażony błagał, by pozwolono mu służyć katu. Oczekując na zwolnienie się takiego stanowiska, siedział w więzieniu. Kiedy wyszedł po roku, jego żona już nie żyła, a jedyne, co mu pozostało, to nędzna chałupa pod lasem i jedenastoletnia córka. Stał się wówczas zgorzkniały, przepełniony żądzą zemsty na wszystkim i wszystkich, przeto z wdzięcznością przyjął pracę hycla. Pozwalała mu ona zadawać cierpienia innym, więc nie zastanawiał się już nad niczym więcej. Z upływem lat gorycz stawała się coraz silniejsza, by w końcu przerodzić się w zapiekłą nienawiść. Osobą, która musiała znosić jego bezustanny zły humor, była córka Hilda.

Od kilku lat była już dorosła. Czasami widywano ją z daleka, krzątającą się między domostwem mieszkalnym a oborą pod lasem czy też powracającą do zagrody ze świeżo zebranymi jagodami. Nigdy jednak nie zapuszczała się w pobliże wioskowych zabudowań, nigdy nie widział jej nawet żaden ze współuczestników pijackich biesiad odbywających się w domu Nattmanna. Teraz nie przychodził już nikt; nikt nie mógł znieść kwaśnego humoru hycla. Z rzadka tylko, w razie konieczności, zjawiali się jego zleceniodawcy, ale przed nimi Hilda się chowała.

Nadszedł rok 1654. W chłodny i dżdżysty wiosenny dzień Andreas Lind z rodu Ludzi Lodu orał niewielki spłachetek ziemi w lesie nad polami Lipowej Alei. Przez wiele lat przyglądał się małej leśnej polanie, rozważając, czy udałoby się zamienić ją w urodzajne poletko. Wyglądało na to, że nie ma na niej zbyt wiele kamieni a i zarośla wciąż były jeszcze niezbyt gęste i łatwe do usunięcia. W tym roku nareszcie się zdecydował.

Andreas miał dwadzieścia siedem lat i jak dotąd się nie ożenił. Jakoś się nie składało. Oczywiście zerkał na wioskowe dziewczęta, ale żadna nie zdołała w nim rozniecić płomienia miłości.

Nie, wolał tak iść za koniem, trzymając dłoń na pługu, i patrzeć, jak czarne skiby ziemi odwracają się w jego stronę. Będzie tu nieduże, ale dobre pole, to już było widać wyraźnie. Najlepiej zasiać tu jęczmień, zdecydował.

Lemiesz pługa uderzył o kamień, wstrzymał więc konia. Kamień okazał się niespecjalnie duży, tak że z łatwością przeniósł go na skraj pola. Andreas był bardzo silnym młodzieńcem.

Wspiął się po skałach, żeby mieć lepszy widok na wioskę, gdyż z dołu, z pola, nie mógł jej zobaczyć.

Przysiadł na kamieniu, obejmując ramionami kolana.

Pięknie stąd wyglądała Lipowa Aleja, zadbana i wypielęgnowana. Rodzice i dziadek nadal jeszcze pracowali i za punkt honoru stawiali sobie utrzymanie posiadłości w jak najlepszym stanie. Mimo że Lipowa Aleja nie należała do największych gospodarstw w parafii, to jednak uważano ją za prawdziwy dwór.

Grastensholm prezentowało się równie wspaniale jak Lipowa Aleja, a nawet piękniej, jako że było bardziej okazałe. Tak będzie, dopóki zajmują się nim Tarald z Irją i Liv. Co nastąpi później, kiedy schedę przejmie młody Mattias Meiden, trudno przewidzieć. Mattias był lekarzem i swej pracy oddał się bez reszty. Ale jeśli będzie miał dobrego zarządcę...

Mattias także się nie ożenił, chociaż skończył już trzydzieści lat. Andreas uśmiechnął się. Mattias był tak wspaniałym człowiekiem, że na samą myśl o nim robiło się cieplej na sercu. Byłoby jednak jakby nie w porządku, gdyby wybrał sobie tę jedną jedyną. Uważano, że Mattias jest własnością ogółu ludzkości. Małżeństwo mogłoby go ograniczyć, nie miałby wówczas czasu dla innych.

Rzecz jasna takie myślenie było bardzo egoistyczne. Mattias również miał prawo przeżyć prawdziwą miłość, jaka może zrodzić się między dwojgiem ludzi. Do tej pory jednak wydawało się, że wcale za nią nie tęskni.

Na skraju lasu, niedaleko od miejsca, w którym siedział, ujrzał Andreas niedużą, nędzną chałupę. Ciarki przebiegły mu po plecach. Wiedział, że tam mieszka Nattmann. Hycel i jego córka. Właśnie teraz dostrzegł kobiecą postać zmierzającą ku oborze. Zaraz znikła mu z oczu. To musiała być Hilda. Andreas nigdy nie widział jej z bliska. Mieszkała tam od zawsze, ale dla mieszkańców wioski jakby nie istniała.

Pamiętał ją jednak ze spotkań okolicznej młodzieży w jasne letnie noce podczas tańców w lesie, choć od tamtej pory upłynęło już kilka lat. Zarysowała mu się mgliście jako milcząca postać między drzewami, trzymająca się z dala od wesołej, hałaśliwej gromady. Córkę Nattmanna widywano tylko jako niewyraźną sylwetkę. Jeśli ktoś zanadto się zbliżał, by z niej kpić i drwić, znikała natychmiast wśród leśnych cieni i tej samej nocy nigdy już nie wracała.

Wówczas tak samo jak inni śmiał się z tej dziwnej dziewczyny.

Teraz czuł lekkie ukłucie wyrzutów sumienia. Wydoroślał i więcej rozumiał.

Leżąca poniżej wieś spokojnie odpoczywała w ten szary, zimny dzień. Kościół wydawał się nieco zniszczony. Pastor wspominał, że trzeba koniecznie naprawić wieżę w tym roku, ale parafianie puścili to mimo uszu. Uważali, że nie stać ich na takie wydatki.

Ale przyjdzie dzień, kiedy trzeba ta będzie zrobić, przyznał w duchu, jeżeli wieża ma się nie zawalić.

W oddali dostrzegł dach dworu Gabrielli i Kaleba. Prowadzili tam teraz dom dla sierot - oni i Eli. Nie mieli więcej dzieci poza zmarłą w dniu narodzin córką, ale nawet prawdziwi rodzice nie mogli bardziej kochać własnych dzieci, niż oni kochali Eli. Niewiele już było ludzi, którzy pamiętali, że jest ona ich przybranym dzieckiem. Stanowili szczęśliwą rodzinę. Andreas znów się uśmiechnął. Mieszkańcy dworu różnili się między sobą wiekiem dokładnie o dziesięć lat. Kaleb miał teraz trzydzieści sześć, Gabriella dwadzieścia sześć, Eli szesnaście, a dziecko, gdyby żyło, miałoby sześć lat. Lepiej jednak, że nie dane mu było przeżyć - Kalebowi i Gabrielli niełatwo byłoby wychować stworzenie napiętnowane złym dziedzictwem Ludzi Lodu.

Sam Andreas mógł mieć teraz pewność, że jego dzieci będą całkiem normalne, i najwyższy już chyba czas, by się o nie postarał...

Najpierw jednak musi znaleźć sobie odpowiedni materiał na żonę.

Tak, tak, ale z tym chyba nie ma pośpiechu.

Andreas odetchnął głęboko i podniósł się tak gwałtownie, że aż zatrzeszczały mu kości. Czas już wrócić do pługa, jeśli mam skończyć przed wieczorem, pomyślał.

Pracował długo. Zdążę chyba przeorać pole jeszcze raz, powtarzał w duchu. I jeszcze raz. I jeszcze...

Ciężkie od deszczu chmury, przesuwające się nad wierzchołkami świerków, nabrały już ciemnej barwy wieczoru, kiedy zajął się ostatnim skrawkiem ziemi pomiędzy skałami. Chciał ten kawałeczek też włączyć do pola, bo zapowiadał się nieźle; nie rosło na nim zbyt wiele trawy.

Pług napotkał miękką przeszkodę.

Andreas cofnął się o krok i spróbował raz jeszcze.

Nie, najwyraźniej coś stawiało opór. Nie kamień ani też korzeń drzewa, to musiało być bardziej miękkie.

Andreas pochylił się i odsunął na bok kawałek darni, który poddał się łatwo, jak gdyby niedawno został położony.

Pod spodem zamajaczyło coś przypominającego tkaninę. Ciemne grube płótno.

Odsunął jeszcze jeden kawałek darni i zobaczył wyszczerzone w makabrycznym uśmiechu zęby w na wpół zgniłej twarzy.

Odskoczył gwałtownie, czując, że cała krew odpływa mu od serca. Błyskawicznie wyciągnął pług z ziemi, przeniósł nad straszliwym znaleziskiem i popędził konia. Kiedy znalazł się na skraju trójkątnego poletka, odczepił pług, skoczył na nie osiodłanego konia i pognał do domu.

Doskonale pojmował; że czymkolwiek było jego odkrycie, to na pewno nie był to poświęcony grób. Nie poświęcony także. Czasami grzeszników grzebano poza murami cmentarza, ale ostatnio nie wydarzył się żaden wypadek, od dłuższego czasu nie grasowała też żadna zaraza. Było oczywiste, że kryje się za tym ponura tajemnica.

Dalej nie chciał posunąć się nawet w myślach, dopóki nie sprowadzi kogoś na pomoc. Jaka szkoda, że asesor Dag Meiden już nie żyje! Będzie teraz musiał zwrócić się do wójta, a ten niestety nie należał do najsympatyczniejszych.

Ale Kaleb zna się na przepisach i prawie. Tak, pośle także po Kaleba.

Ta myśl nieco go uspokoiła.

Z dworu dostrzeżono, że Andreas pędzi na koniu jak szalony, i pospieszono mu na spotkanie. Dziad Are, ojciec ojca, mimo sześćdziesięciu ośmiu lat wciąż trzymający się prosto jak młody chłopak, ojciec Brand, spokojny i po-godny, z włosami gdzieniegdzie naznaczonymi już siwizną, i kochana matka Matylda, zawsze korpulentna, wcale nie szczuplejąca z wiekiem...

Kiedy zeskakiwał z konia, otoczyli go, mocno poruszeni.

- Ależ, Andreasie - odezwał się Brand. - Straszliwie pobladłeś. Co się stało?

- Znalazłem zabitego człowieka na polu, tam na górze. Najlepiej będzie, jeśli od razu wezwiemy wójta, by nie mógł nam zarzucić najmniejszej zwłoki.

- Co ty mówisz, chłopcze? Zaraz poślę parobka.

Wójt mieszkał w sąsiedniej, ale niezbyt daleko położonej wiosce. Trzeba było tylko dostać się na drugą stronę wzgórza.

- Sprowadźcie także Kaleba - powiedział Andreas.

- Dobrze, tak zrobimy.

Niebawem cały dwór wiedział już o wszystkim i ludzie małymi grupkami zaczęli podążać ku leśnemu poletku. Niektórzy zaciekawieni, inni z postanowieniem, że choć nie będą patrzeć na zwłoki, to i tak muszą być świadkami wydarzeń. Gospodarze z Lipowej Alei bardzo się spieszyli, żeby dotrzeć na polanę przed wszystkimi i dopilnować porządku.

Andreas zatrzymał napierającą gromadę na skraju lasu.

- Nie wchodźcie na polanę, bo możecie zadeptać ślady, a wtedy będziecie mieć wójta na karku! - wołał. - Jeżeli już koniecznie musicie to zobaczyć, stańcie na skałach!

Brand i Are przyglądali się zwłokom.

- Och - odezwał się Brand. - Teraz pojmuję, że to mógł być dla ciebie szok, Andreasie.

Andreas odparł w zamyśleniu:

- Spójrzcie na kawałki darni! Jak starannie je poukładano! To zostało zrobione tej wiosny.

Ludzie ze dworu dotarli już na miejsce i przypatrywali się znalezisku z przerażeniem, ale i z niezdrowym podnieceniem. Niektórzy szybko odchodzili, bladozieloni na twarzach.

- Kto to może być, jak sądzicie? - zapytał stajenny.

- Wydaje się, że to kobieta - odparł Andreas. - Czy nikt z naszej parafii nie zaginął?

Nikt o nikim takim nie słyszał.

Are nadal wpatrywał się w trawę, ostrożnie stąpając po kępkach.

- Spójrzcie - powiedział cicho, a wszyscy przysłuchiwali się w napięciu. - Czy widzicie, że trawa podzielona jest na kwadraty? Każdy z nich musi stanowić odłożony na miejsce kawałek darni, prawda?

Pokiwali głowami. Nietrudno było to zrozumieć.

- Wyraźnie widać, że to zostało zrobione w tym roku. Ale popatrzcie jeszcze tam!

Oczy wszystkich skierowały się na miejsce, które wskazywał. Koło zwłok wyraźnie rysowały się kolejne czworokąty.

- Czy ktoś mógłby podnieść darń? - zapytał Are.

Nie było chętnego, nikt się nawet nie poruszył.

Jeden ze stojących bliżej lasu mężczyzn gwałtownie zamachał rękami.

- Tutaj także są ślady kwadratów, gospodarzu!

Are i Brand podeszli bliżej. Mężczyzna miał rację. Jeszcze w kilku miejscach widać było słabe ślady czworokątów w długim szeregu.

- Sądzę, że poczekamy na wójta - zdecydował Are. - Czy ktoś może sprowadzić Mattiasa?

Wszyscy wiedzieli, że chodzi o doktora Meidena. Natychmiast pobiegły po niego dwie służące, zadowolone, że nie będą świadkami dalszych przerażających odkryć.

- Przywołajcie też pastora - zawołał za nimi Brand. Ta decyzja nie wywołała entuzjazmu zebranych, ale Brand wyjaśnił: - Musimy poświęcić to miejsce, zanim zdobędzie nad nami władzę jakiś zły duch.

Wtedy wiele kobiet nagle przypomniało sobie, że jedzenie przypala się w garnkach, że krowy czekają, że one same mają coś do zrobienia... Zniknęło także paru mężczyzn.

Pierwszy nadszedł Mattias. Jak zawsze miły, o łagodnym spojrzeniu, podziałał na wszystkich niby środek kojący. Nie chciał niczego dotykać, dopóki wójt nie powie swego, ale potwierdził domysły innych. Kobieta, nie całkiem młoda, jako że można było dojrzeć kilka pasm siwych włosów, w eleganckim ubraniu z najlepszego sukna.

Uczynił natomiast to, przed czym wzbraniali się inni. Uniósł kolejny kawałek darni.

Kiedy to zrobił, większość zebranych ukryła twarze w dłoniach, ale po chwili coraz więcej osób zaczęło zerkać przez szpary między palcami.

Było tak, jak przypuszczali - jeszcze jeden trup. Kobieta; zmarła całkiem niedawno. Mrówki i inne stworzenia w popłochu uciekały z prawie nie naruszonej twarzy.

Ta kobieta była nieco młodsza, mogła mieć około trzydziestu pięciu lat. Nie była ładna, ale jej włosy nadal układały się w eleganckie fale.

Nikt nie powiedział ani słowa. Oczy wszystkich kierowały się tylko powoli ku dwóm ostatnim czworokątom odznaczającym się na trawie.

- Nie - orzekł Brand. - Trzeba coś zostawić wójtowi.

Przybyli już ludzie z Grastensholm. A na górze, na skraju lasu, ćwierć mili stąd, ci, którzy stali wysoko na kamieniach, mogli dostrzec samotną postać kobiety. Tkwiła nieruchomo, ze zdziwieniem wpatrując się w zgromadzenie.

Hycla nie było nigdzie widać.

- Ściemnia się - zauważył Are, spoglądając w niebo.

- O tej porze roku nie będzie bardzo ciemno - burknął jeden z mężczyzn.

- Nie, ale jest pochmurno. Będzie ciemniej niż zwykle.

Wójt i pastor przybyli niemal równocześnie. Ciężko oddychali, wspinając się pod górę. Za nimi, w niedużych grupkach, podążali ludzie ze wsi.

- No i co tu się dzieje? - zapytał niezadowolony wójt. Był Niemcem jak większość wójtów i źle mówił po norwesku. Natura hojnie obdarzyła go wzrostem i tuszą, ale poskąpiła rozumu. Sprawiał zdecydowanie niesympatyczne wrażenie, miał małe świńskie oczka i wielkie, obwisłe wargi. Wydawało się, że od innych ludzi spodziewa się tylko nienawiści, i odwzajemniał się tym samym. Mówiono, że jego największą namiętnością są pieniądze. Bogactwo i władza. Nie miał więc szczególnie oryginalnych zainteresowań.

Andreas wyjaśnił, co zaszło. Wójt miał minę, jakby chciał powiedzieć, że niczego innego nie można spodziewać się po norweskich chłopach. Pastor wzdychał i najwyraźniej był głęboko poruszony wydarzeniami.

- Czy zechcecie odmówić modlitwę za dusze zmarłych, a tym samym oczyścić okolicę i odegnać błąkające się duchy, panie pastorze? - zapytał Brand.

- Nie wiemy przecież jeszcze, kim były te kobiety. Nie mogę odprawiać modłów za dusze zatwardziałych grzeszników - zaprotestował duchowny.

- Tym większy macie powód, by je odprawić - powiedział Are ostro. - Jezus nie odwracał się plecami od grzesznych.

Synowi Tengela z rodu Ludzi Lodu nie należało się sprzeciwiać; o tym wiedział nawet nowy pastor.

Spojrzał więc tylko karcąco na Arego i odmówił modlitwę za spokój nieczystych dusz.

Kiedy obrządek został zakończony, wszyscy odetchnęli z ulgą.

Napięcie zelżało jednak tylko na moment, bowiem już w następnej chwili wójt, podnosząc głowę, jęknął:

- Jezu Chryste! To chyba nie może być... Nie, oczywiście, że nie! - dodał jakby się uspokajając.

Jednak wszyscy usłyszeli jego słowa. Z tłumu wyłonił się Kaleb. Ponieważ budził powszechne zaufanie, wiele osób, chcąc poczuć się bezpieczniej, zbliżyło się do niego.

-...