W trakcie mojej pracy nad zachowaniem papug, napotka�am na wiele r�nych form, w jakich wyra�aj� one swoj� agresj�. Poni�szy artyku� analizuje t� najcz�ciej spotykan� - dziobanie - i rozwa�a spos�b, w jaki metoda "�agodnego Przewodnictwa" czy "�agodnej Dominacji" zaproponowana przez Sally Blanchard mo�e by� zastosowana celem opanowania tego problemu. Ze wszystkich problem�w, jakie papugi mog� sprawia�, ten jest naj�atwiejszy do skorygowania - o ile w�a�ciciel jest cierpliwy i konsekwentny. Dziobanie nie jest "naturalne" Istotne jest, by zrozumie�, �e papugi w naturze nie u�ywaj� dzioba w obronie przed innymi papugami. Dzi�b jest w razie potrzeby u�ywany przeciwko drapie�nikom (ptakom drapie�nym), ale nie przeciwko przedstawicielom w�asnego stada. W �rodowisku naturalnym, wsp�zawodnictwo i konflikty mi�dzy papugami rzadko przybieraj� form� przemocy fizycznej - cz�ciej rozwi�zuje si� je wokalnie (krzyk) czy poprzez przyj�cie okre�lonej pozycji cia�a, "chodzenie, jakby kij po�kn��", sygnalizowanie wyprostowan� postaw� cia�a, stroszenie pi�r, by wydawa� si� wi�kszym. Dzi�b jest u�ywany do wspinania si�, jedzenia, zabawy ("mocowanie"), czy czyszczenia pi�r - nie do dziobania. Oznacza to, �e dziobanie nie jest instynktowne, jest ono zachowaniem zast�pczym. Naturalne instynkty wykszta�cone celem przetrwania w lasach tropikalnych, nie s� generalnie przydatne w mieszkaniu cz�owieka, inne wi�c pojawiaj� si� w ich miejsce - i te nazywamy "zachowaniem zast�pczym". Nie wszystkie zaimprowizowane sygna�y s� negatywne, pozytywnym ich przyk�adem jest umiej�tno�� przywi�zania si� do cz�owieka, gdy nie ma wok� przedstawicieli w�asnego gatunku i zaakceptowanie cz�owieka, jako cz�onka ich w�asnego stada. Dlaczego ptaki dziobi�? Jest to pierwsze pytanie, jakie nale�y sobie zada� i w jakich warunkach dziobanie wyst�puje. Z mojego do�wiadczenia, ptaki dziobi� z jednego z dw�ch powod�w: �eby prze�y� lub aby kontrolowa�. Pierwsza kategoria - "prze�y�" zawiera dziobanie gdy ptak jest przestraszony (gdy w��czy si� alarm przeciwpo�arowy i ptak ucieka, gdzie mo�e), czy gdy ptak jest chory. W przeciwie�stwie do powszechnego mniemania ptak NIE WYCZUWA, �e chce si� mu pom�c (np. chcia�am tylko usun�� krwawi�ce pi�ro, a ten jak mnie nie dziobnie !!!) Niewielk� odmian� tego tematu jest "burza hormonalna", kt�r� przedyskutuj� szczeg�owo w innym artykule. Na razie podkre�l� jedynie, �e u ka�dego przedstawiciela �wiata zwierz�t poziom agresji wzrasta w okresie zwi�kszonego dzia�ania hormon�w - popatrzmy zreszt� na ludzkich nastolatk�w. Poznanie zmian postawy ptaka w zale�no�ci od jego nastroju zapobiegnie na d�u�sz� met� zranionym palcom i uczuciom. Rada jest jedna - gdy ptak wykazuje zachowanie seksualne - zostaw go tam, gdzie jest, a� si� uspokoi. Kontrolowanie problemu, albo Jak nauczy� mi�ego ptaka dzioba� do krwi Poniewa� dziobanie jest zachowaniem zast�pczym, nie naturalnym, ptak musia� zosta� do niego zach�cony. Innymi s�owy, je�li nie spotka�o si� ono kiedy� z nagrod�, papuga by go nie przejawia�a. Nale�y dobrze zapami�ta� - papugi w niewoli nagradzane s� za dziobanie przez ludzi, kt�rzy zwyczajnie nie rozumiej�, jak du�a r�nica dzieli nas od papug. Oto klasyczne przyk�ady: "Okres z�bkowania" M�ode papugi cz�sto nie zdaj� sobie spawy, do czego s�u�y dzi�b, zw�aszcza gdy wychowywane s� w izolacji od innych papug. W okresie z�bkowania papuga uczy si� poznawa� �wiat za pomoc� dzioba i wtedy w�a�nie pope�niany zostaje pierwszy b��d. Papu�ka w trakcie eksploracji napotyka na fantastyczny obiekt - ludzkie palce. Je�li cz�owiek b�dzie ich u�ywa� jako zabawki dla ptaka, w kr�tkim czasie papuga dziobnie mocniej ni� si� oczekiwa�o. Wtedy cz�owiek odpowiada g�o�nym "Au!" "Przesta�!" i jest to pierwszy krok w celu nauczenia papugi dziobania. W przeciwie�stwie do tego, co nam si� wydaje, ma�e papu�ki uwielbiaj�, kiedy cz�owiek na nie krzyczy. Papugi cz�sto krzycz� dla zabawy i jest du�ym b��dem przyj�cie, �e nasz krzyk stanowi reprymend�. Przeciwnie - ptak przyjmuje krzyk jako zach�t�. Nazywa si� to "Nagrod� za dobry spektakl". Kierujac si� tak� przes�ank� ma�a papu�ka udziobie znowu, gdy� cz�owiek mimowolnie j� do tego zach�ci�. Wcze�niej czy p�niej dziobni�cie b�dzie bolesne (dla uczu� i dla cia�a) i w rezultacie wywo�a reakcj�: Ty okropne stworzenie, ja ci� tak kocham, a ty mnie dziobiesz?!. Ma�a papu�ka nie rozumie o co chodzi, my�li, �e jest to nowa, �wietna zabawa, pod tytu�em "dziobnij w palec a tw�j w�a�ciciel tak wspaniale krzyknie". Niepewne podej�cie. Sytuacja ta pojawia si� gdy niedo�wiaczony w�a�ciciel wysy�a papudze niejasne sygna�y, np. wysuwaj�c r�k�, na kt�r� ptak ma wej��, nowicjusz czuje si� niepewnie... ruch jego r�ki jest niezdecydowany. Papuga chce wej�� na r�k�, ale jak robotnik przed chwiejn� drabin�, stara si� upewni� (dzi�b s�u�y tu za r�k�), �e wchodzi na pewny grunt. Wtedy w�a�ciciel, kt�ry boi si�, �e zostanie dziobni�ty, cofa r�k�. I tu papuga ju� nic nie rozumie. Nast�pnym razem, gdy r�ka jest podana niepewnie, papuga chwyta za palec, by utrzyma� j� sztywno i nat�pnie na ni� wej�� - i cz�owiek szybko si� wycofuje. Papu�ka nie rozumie, co zrobi�a, ale je�li taki scenariusz si� powt�rzy (a tak zazwyczaj si� dzieje), papuga uczy si�, �e jej dzi�b powoduje, �e cz�owiek odejdzie. Papu�ka tak naprawd� to nie chce �eby odszed�, ale to taka �wietna zabawa, gdy mo�na kogo� kontrolowa�, wi�c zachowanie to b�dzie si� powtarza�o. Podkre�lam - papuga nie wie, �e robi co� z�ego. L�k = utrata kontroli Gdy cz�owiek obawia si� zranienia, cz�sto mimowolnie cofa r�k�, gdy tylko papuga si�gnie dziobem. Papuga uczy si� w ten spos�b, �e atakowanie i dziobanie jest skuteczn� technik� kontroli nad cz�owiekiem i zachowa ona t� kontrol� tak d�ugo, jak w�a�ciciel b�dzie si� jej ba�. Ptak wyczuwa l�k cz�owieka i wykorzysta go za ka�dym razem. Je�li cz�owiek nie potrafi opanowa� swojego l�ku, prawdopodobie nigdy nie uzyska kontroli nad ptakiem. Inne b��dy Czego jeszcze nie nale�y robi�? Pod �adnym pozorem, NIGDY, nie wolno ptaka uderzy�. Je�li to zrobisz - nawet, gdy fizycznie nie wyrz�dzisz mu krzywdy - bezpowrotnie zniszczysz szans� na wzajemne zaufanie i jak powiedzia�am wcze�niej - przemoc nie ma miejsca w stadzie, ptak nie rozumie, dlaczego jej u�y�e� - istniej� wszelkie szanse, �e ptak ju� nigdy ci nie zaufa. Wiele przestarza�ych rad i metod egzystuje w�r�d "znawc�w" problemu dziobi�cych papug. Cz�sto ludzie chwytaj� za dzi�b, potrz�saj� i m�wi� "Nie". Ta metoda jest nieskuteczna z dw�ch powod�w. Po pierwsze "mocowanie dziobem" jest dla ptak�w zabaw�. Po drugie - jak ju� wspomnia�am - ptak uwielbia przedstawienia, takie, jak np. krzycz�cy cz�owiek. Tak, �e znowu, zamiast nauki, zach�ca si� ptaka do niepo��danego zachowania. Oddanie ptaka do klatki rownie� nie odnosi skutku, gdy� zanim zostanie to zrobione, ptak ju� dawno zapomni, o co chodzi�o i nie widzi zwi�zku mi�dzy dziobaniem i zamkni�ciem w klatce. Faktycznie - ptak nie mo�e teraz dziobn��, gdy� zosta� usuni�ty z ludzkiego zasi�gu, ale na pewno nie nauczy�o go to niczego o dziobaniu. NO TO CO MAM ROBI�? Dosy� o tym, co nie skutkuje. Co� jednak nale�y zrobi�. Nic �atwiejszego. Je�li ustanowi�e� ju� relacj� z ptakiem wed�ug zasad "�agodnej dominacji", postrzega ci� on jako przyw�dc� stada i nauczy� si� ju� wchodzi� ci na rek� na komend� "Chod�". Teraz, �eby upomnie� ptaka, nale�y natychmiast wykona� nast�puj�ce dzia�ania: Po pierwsze - pokaza� niezadowolenie patrz�c na ptaka NAPRAWD� "Z�YM WZROKIEM".Mowi� serio - popatrz tak, jaky by� najgorszym ze wszystkich, prochem i py�em, czym�, co ci si� przylepi�o do buta. Papugi s� bardzo wra�liwe na zachowanie innych, obserwuj� one wyraz twarzy niezwykle dok�adnie. "Z�e spojrzenie" b�dzie na pewno skuteczne. Nast�pnie na stanowcz� (ale nie g�o�n�) komend� "Chod�" ptak ma przej�� kilka razy z jednej r�ki na drug�. Zr�b to kilka razy (3-4) i r�nica b�dzie zdumiewaj�ca. Jest to technika nieagresywna, kt�r� nale�y stosowa�, gdy� papuga to naprawd� rozumie. Nazywamy j� "technik� drabinkow�" i jest ona dobrym sposobem na przypomnienie ptakowi, kto jest przewodnikiem stada - ty, czy on. Zdecydowanie i cierpliwo�� w przypominaniu mu tego przywr�ci ptaka pod kontrol�. Nie zach�cany, jak przedtem, ptak przestanie dzioba�. Podobnie post�powa� nale�y z m�od� papug�. Gdy z�apie dziobem zbyt mocno - popatrze� z�ym okiem i powiedzie� zdecydowanie "Nie". Papuga zrozumie, �e jeste� niezadowolony i postara si� tego wi�cej nie robi�. Pod �adnym pozorem nie nale�y krzycze�. Moj� ulubion� histori� o technice drabinkowej opowiedzia�a w�a�cicielka 3,5 letniej amazonki o imieniu Charlie. Charlie rozbisurmani� si� okropnie i �eby odzyska� nad nim kontrol�, Betsy kaza�a mu przechodzi� z r�ki na r�k�, a� si� uspokoi�, stawia�a go potem na �erdzi i wraca�a do swoich spraw. Po kilku minutach us�ysza�a Charliego, tupi�cego tam i z powrotem po dra�ku, krzycz�cego "Chod�, chod�!" bardzo zdegustowanym g�osem. I to w�asnie jest ptak, kt�ry dok�adnie rozumie technik� drabinkow�.
JWONKARE